Spis treści:

Myślenie a zmiany chemiczne w mózgu 

Teorie dotyczące „zmęczenia” mózgu mówiły do niedawna, że uczucie wyczerpania to iluzja, którą tworzy mózg, aby człowiek przestał wykonywać nużącą go pracę i rozpoczął inne czynności. Najnowsze badania obalają jednak tę hipotezę.  

Antonius Wehler i Mathias Pessiglione z Pitié-Salpętričre University w Paryżu, opublikowali 11 sierpnia 2022 roku w czasopiśmie „Current Biology” pracę, która odpowiada na pytanie, co dzieje się w mózgu podczas wielogodzinnej aktywności. Według badaczy, w korze przedczołowej gromadzą się potencjalnie toksyczne produkty, które przyspieszają psychiczne zmęczenie. 

Kwas glutaminowy to źródło zmęczenia 

Aby dowieść, że zmęczenie mózgu nie jest tylko iluzją, ale rzeczywistym stanem, spowodowanym nagromadzeniem toksycznych substancji, badacze wykorzystali spektroskopię rezonansu magnetycznego (MRS – Magnetic Resonanse Spectroscopy). Pozwoliła ona na analizę wielogodzinnej pracy umysłowej i obserwowanie zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym przemian biochemicznych. 

Eksperymentowi poddano dwie grupy uczestników. Jednych obarczono łatwiejszą, zaś drugich trudniejszą pracą umysłową. Oznaki większego zmęczenia, takie jak szerzej otwarte źrenice, zaobserwowano w drugiej grupie. W badaniu okazało się także, że niektórych oznak zmęczenia psychicznego mózgu nie da się dostrzec gołym okiem. Mowa przede wszystkim o zwiększonym poziomie kwasu glutaminowego w synapsach między neuronami kory przedczołowej. Kwas glutaminowy jest neuroprzekaźnikiem, który – skumulowany w korze przedczołowej – zatrzymuje jej dalszą aktywację. Oznacza to, że po intensywnym wysiłku psychicznym, nasz mózg po prostu „odmawia posłuszeństwa”. 

Przeczytaj również: Niebieskie światło niszczy siatkówkę oka. Jak jeszcze działa światło z komórki?

Jak odpoczywać po pracy umysłowej? 

Jeszcze nie tak dawno, odpoczynek po pracy umysłowej nie był traktowany zbyt poważnie. W końcu to praca na budowie czy w magazynie ma prawo zmęczyć, ale siedzenie przy komputerze? Badania nie pozostawiają jednak wątpliwości: praca umysłowa męczy nie tylko mózg, ale przekłada się także na wyczerpanie całego organizmu.  

  • Odpoczynek po pracy: przede wszystkim sen 

Jak sobie radzić ze zmęczeniem poznawczym? Porada, którą dają naukowcy, jest prozaiczna. Po wyczerpującym psychicznie dniu należy porządnie się wyspać. Ta oczywistość ma jednak poparcie w nauce: glutaminian jest eliminowany z synaps właśnie w czasie snu. Jeśli masz problem z zaśnięciem po intensywnym dniu w pracy: 

  • weź kąpiel (na przykład z dodatkiem relaksującego olejku lawendowego),  
  • odłóż telefon już 2 godziny przed pójściem do łóżka, 
  • zaparz sobie wyciszającą herbatę – na przykład z melisy, 
  • do zasypiania włącz muzykę relaksacyjną albo szum fal. 
  • Spacer, medytacja, joga pozwolą mózgowi odpocząć 

Co jeszcze można zrobić, aby odpocząć po ciężkim dniu pracy umysłowej? 

  • Odpoczynkiem dla mózgu jest wysiłek fizyczny.

Nie każdy ma jednak siłę, by po pracy iść na jogging czy dźwigać ciężary na siłowni. Nie trzeba jednak się do tego zmuszać – mózg odpocznie również w czasie łagodniejszych form wysiłku, takich jak spacer, joga czy relaksująca jazda na rowerze. 

  • Medytacja na pamięć i koncentrację.

Badania pokazują, że poprawia ona koncentrację i pamięć, a także zmienia sposób, w jaki organizm reaguje na stres. 

Warto po prostu zrobić dla siebie coś miłego i sprawiającego przyjemność. Może to być czytanie książki, obejrzenie serialu, wypicie dobrej herbaty czy pójście na zakupy. Każda forma, która jest relaksem i pozwala nie myśleć o pracy to krok w kierunku regeneracji mózgu. 

Przeczytaj również: Jak poradzić sobie z ciągłym zmęczeniem. 10 sprawdzonych sposobów na zmęczenie

Jak rozpoznać zmęczenie poznawcze? 

Zmęczenie psychiczne zaczyna się objawiać dosyć szybko. Mózg, który zmuszany jest do ciągłego wysiłku bez odpowiedniej dawki relaksu, po prostu zaczyna słabiej działać. Zmęczenie psychiczne może objawiać się na różne sposoby: 

  • odczuwaniem złości i podenerwowaniem, 
  • szybszym „wybuchaniem”, irytowaniem się, trudniejszym kontrolowaniem emocji, 
  • ospałością, brakiem energii, 
  • problemami z koncentracją, 
  • brakiem motywacji, 
  • uczuciem rozproszenia, trudnościami w skupieniu się na zadaniu, 
  • problemami z poradzeniem sobie z prostymi, rutynowymi zadaniami. 

Długotrwałe zmęczenie mózgu, wywołane nadmiarem pracy czy intensywnym czasem na uczelni powoduje, że organizm wchodzi w tryb „walcz lub uciekaj”. Wynikiem tego jest aktywacja współczulnego układu nerwowego, który odbiera przewlekłe zmęczenie jako zagrożenie.  

Zmęczony mózg staje się po prostu niewydajny. Kolejna kawa czy napój energetyczny na nic się tu nie przydają – pobudzają organizm tylko na chwilę, a gdy pojawia się przewlekłe zmęczenie – w ogóle. Co więcej, człowiek długotrwale zmęczony może mieć ataki paniki i tkwić w swego rodzaju odrętwieniu – nie tylko w pracy, ale i w domu.  

Zmęczenie psychiczne jest tak samo obciążające dla organizmu jak praca fizyczna. Rozwiązywanie problemów, planowanie, rozpisywanie zadań czy inna praca przy komputerze sprawiają, że w mózgu gromadzą się toksyczne substancje. Jeśli ten najważniejszy organ ma sprawnie i efektywnie działać – należy zapewniać mu regularny i nieprzerwany odpoczynek. 

Oprac.: Redakcja

Źródła: projektpulsar.pl, mp.pl, bryk.pl 

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z biologii znajdziesz tutaj:

Biologia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z biologii

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z biologii