Opis pojęcia "konflikt", wprowadzenie:
Termin konfliktu o charakterze zbrojnym ma nieco szersze znaczenie, aniżeli termin wojna. Konflikt z łaciny "conflictus" oznacza dosłownie "zderzenie". Jego mianem określa się wszelkie formy działań zbrojnych, również te niewypowiedziane oficjalnie, w których biorą udział strony, nie stanowiące podmiotów prawa międzynarodowego! Rozpoczęcie konfliktu zbrojnego jest z reguły poprzedzone jest wzajemną niechęcią, rywalizacją i zwalczaniem się przez przeciwstawne strony oraz piętnowaną sprzeczność pomiędzy ich polityką i interesami. Nowa Encyklopedia Powszechna Państwowego Wydawnictwa Naukowego podaje następującą definicję tego terminu:
KONFLIKT [łac.], socjol. w znaczeniu najszerszym - wszelkie zderzenie sprzecznych dążeń zbiorowych lub indywidualnych, prowadzące bądź do jakiegoś ich uzgodnienia, bądź do ograniczenia lub unicestwienia jednego z nich; konflikt społeczny, stosunek między grupami społ. (lub ich częściami) powstający wówczas, gdy interesy ich są sprzeczne lub gdy członkowie tych grup są przekonani o istnieniu takiej sprzeczności między nimi oraz o tym, że zaspokojenie aspiracji jednej grupy może się odbywać jedynie kosztem drugiej; stronami konfliktu bywają wszelkie grupy społ., poczynając od małych, a kończąc na wielkich, jak klasy, grupy etniczne, grupy rel., narody i państwa. W socjologii zwracano zwykle najwięcej uwagi na konflikty między klasami, pracodawcami i pracobiorcami, rządzącymi i rządzonymi, grupami etnicznymi, a także na konflikty religijne. Konflikty przybierają różne, bardziej lub mniej gwałtowne formy (np. strajki, rozruchy, rewolucje, wojny) i różne są drogi ich rozwiązywania; przebiegają też na różnych płaszczyznach: ekon., polit., kult. itd.
Konflikty oraz rejony ich występowania:
Wiele rejonów na świecie jest dotkniętych znaczącymi problemami m. in. gospodarczymi, które często stają się przyczyną napięć a niejednokrotnie w konsekwencji zbrojnych wystąpień. Za tereny będące zarzewiem konfliktów we współczesnym świecie uznaje się: Półwysep Bałkański, Bliski Wschód oraz Półwysep Indochiński i Amerykę Środkową jak również Afrykę a także obszary graniczne w byłym Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. Najpoważniejsza sytuacja jest przede wszystkim w rejonie Półwyspu Bałkańskiego, głównie na terenie byłej Jugosławii a także Rosję oraz kraje należące do struktur Wspólnoty Niepodległych Państw, w szczególności obszar Zakaukazia.
Każdy konflikt jest odmienny, dlatego też niestety ujednolicenie przyczyn mających wpływ na wybuch wszystkich konfliktów w rzeczywistości nie może zostać dokonane. Biorąc pod uwagę antagonizmy pomiędzy różnymi stronami, w różnych sytuacjach konfliktowych przeplata się ze sobą bardzo wiele różnorodnych czynników o zmiennej sile. Należą do nich m. in.: różnice religijne, etniczne, narodowościowe oraz społeczne; spory terytorialne a także gospodarcze. Z reguły kilka czynników w określonym konflikcie jest ze sobą nierozerwalnie związanych. W dalszej części pracy pragnę przybliżyć kilka wybranych rejonów zapalnych i dokonać ich ogólnej charakterystyki, w celu pokazania zasady na jakiej rodzą się walki o zasięgu lokalnym.
Bliski oraz Środkowy Wschód:
Ten rejon świata posiada ogromne zasoby surowców naturalnych, przede wszystkim mam tu na myśli ropę naftową. Poza tym to właśnie tutaj stykają się ze sobą strefy wpływów regionalnych, jak również dwóch największych, światowych mocarstw, czyli Stanów Zjednoczonych oraz Rosji. Nie bez znaczenia dla tego całego rejonu pozostaje kwestia sporu pomiędzy Palestyńczykami i Izraelitami, ciągnąca się w niemal identyczny sposób już od 1948 roku. Podłożem tego sporu jest ziemia i różnice na tle wyznaniowym. Bezpieczeństwu w regionie zagraża również problem dotyczący Kurdów, ponad dwadzieścia milionów przedstawicieli tej nacji zamieszkałych na terenie: Turcji i Iranu oraz Iraku a także Syrii, stara się o wywalczenie niepodległości i możliwość utworzenia własnego, suwerennego państwa.
Azja ("subkontynent indyjski"):
W tym rejonie świata widoczne jest długotrwała, napięta sytuacja pomiędzy Indiami oraz Pakistanem. Jego przyczyną jest walka o hegemonię w tym regionie. Aspiracje mocarstwowe Indii a także Pakistanu wraz z wszystkimi kontrowersjami jak również incydentami dookoła konfliktu terytorialnego o prowincję Kaszmir, w końcu mogą w finale ponownie doprowadzić do rozpętania kolejnego konfliktu zbrojnego między tymi państwami. Żeby tego wszystkiego było mało, to jeszcze dodatkowo konflikt ten ma skrywany, dawny podtekst religijny. Jest to miejsce, gdzie współżyją obok siebie wyznawcy zarówno islamu, jak i hinduizmu oraz buddyzmu a także innych mniej znaczących religii. Również zauważalny jest aspekt kolonialny w przypadku tego konfliktu.
Kontynent Afrykański:
Na tym obszarze dochodzi przede wszystkim do sporów o ziemię [m. in.: Etiopii i Erytrei w roku 1998 a także, w roku 2000], konfliktów o charakterze etnicznym [m. in.: w Ruandzie oraz Burundi], "wojen domowych" [m. in.: w Demokratycznej Republice Konga (Zair) spór dotyczy złóż rud miedzi]. Na porządku dziennym na Kontynencie Afrykańskim są wciąż konflikty o charakterze zbrojnym, powszechne uchodźstwo oraz łamanie praw człowieka (dokonywanie tortur czy chociażby znęcanie się).
"Wojna domowa" na obszarze Burundi oraz Ruandy:
W Burundi oraz Ruandzie, członkowie większości, plemienia "Hutu" a także będących nieco mniej liczni członkowie plemienia "Tutsi" rywalizowali w bardzo krwawych walkach o prymat i o władzę. Do plemienia "Tutsi" należy elita, wiodąca prym, jeżeli chodzi o politykę od wielu stuleci. Ta grupa odmawiała plemieniu "Hutu" możliwości pełniejszego udziału w sprawowaniu rządów. Przedstawiciele "Hutu" dążyli początkowo w sposób pokojowy do wyegzekwowania swych praw, jednak nie przynosiło to większych rezultatów, więc postanowili rozwiązać sprawę w sposób siłowy - poprzez wybuch zbrojnego powstania.
"Wojna domowa" w Demokratycznej Republice Konga (Zair):
Za tragedią ludności w tym kraju Afryki Środkowej schowana jest prawdziwa rywalizacja pomiędzy przedsiębiorstwami górniczymi, złożonymi z przedstawicieli wielu narodów. Kongo jest "łakomym kąskiem", ponieważ w pozostałych miejscach na świecie, gdzie znajdują się złoża miedzi, są one już w dużym stopniu wyeksploatowane, natomiast w rejonach, w których prowadzona jest nadal eksploatacja złóż - jest ona mało rentowna. Rozpętana rywalizacja o władzę w Kongu, miała dać wielonarodowym przedsiębiorstwom, w przypadku wygranej ze strony sprzymierzonych państw: Ugandy oraz Ruandy a także Burundi, możliwość przejęcia kontroli nad złożami miedzi w Kongu i ich eksploatację do realizacji własnych interesów.
Stary Kontynent:
Najsłynniejszymi rejonami konfliktów na obszarze Europy są m. in.: Irlandia Północna [tzw. Ulster]. Od dawna toczy się tam konflikt zarówno o podłożu terytorialnym, jak również wyznaniowym. Kolejnym miejscem, będącym zarzewiem konfliktów na naszym kontynencie jest terytorium nieuznawanego kraju Basków. Proponowano im utworzenie autonomii, jednak nie zgodzili się na to i nieustannie walczą o utworzenie niepodległego a zarazem suwerennego państwa, i odseparowanie się od terytorium i władz Hiszpanii.
Dawna Jugosławia:
Państwo jugosłowiańskie zostało utworzone po zakończeniu II Wojny Światowej. Jego struktura była bardzo niespójna, jeżeli weźmiemy pod uwagę kryterium: narodowościowe, kulturowe a także religijne. Na obszarze Socjalistycznej Federacyjnej Republice Jugosławii [w skrócie - SFRJ] żyło obok siebie aż sześć różnych grup narodowych i etnicznych, byli to: Serbowie i Macedończycy oraz Czarnogórcy [wyznający prawosławie] jak również Chorwaci a także Słoweńcy [będący katolikami] i muzułmanie [głównie na terenie Bośni a także w okręgu objętym autonomią - Kosowie, które stanowiło integralny element Serbii]. Dodatkowo w Wojwodinie byli obecni Węgrzy. Podstawowymi problemami tego państwa były bez wątpienia sytuacja gospodarcza wraz z napięciami na tle narodowościowym.
Konflikt na obszarze Kosowa:
Różnice pomiędzy Albańczykami a Serbami zamieszkującymi rejon Kosowa, były niezwykle wyraźne. Obie nacje żyły zupełnie innym życiem, zachowując wszystkie różnice natury etnicznej. Wzajemne relacje cechowały przede wszystkim: nietolerancja i wrogość, podsycana kilkusetletnią nieufnością, podejrzliwością, a także sporadyczne przypadki przenikania się i łamania barier odmienności na tle etnicznym, utrzymywania bliskich i zażyłych kontaktów na płaszczyźnie osobistej oraz zawierania związków małżeńskich mieszanych.
Zakończenie:
Jasno wynika z przytoczonych przeze mnie nieco wyżej przykładów, iż źródła konfliktów o zasięgu lokalnym są bardzo różnorodne. Najczęściej jest to rywalizacja o podłożu etnicznym [m. in. w Republice Południowej Afryki] a także narodowościowym, co niejednokrotnie łączy się również z różnicami na tle religijnym [dotyczy to m. in.: Irlandii Północnej czy też dawnej Jugosławii). Dodatkowo wyżej wymienione konflikty są "doprawiane" dzięki różnicom w statusie majątkowym albo społecznym [m. in. na obszarze Burundi], jak również sprzeczne racje stanu, rywalizujących ze sobą państw [Indie oraz Pakistan]. Za wyjątkowe przypadki należy uznać konflikty na Kontynencie Afrykańskim. "Wojna domowa" na terenie Burundi ogarnęła swoim zasięgiem również sąsiadujące z nią kraje. Walki na terenie Demokratycznej Republiki Konga (Zair) były podszyte interesami o charakterze gospodarczym. W konflikcie tym brały udział (z tym, że nie bezpośrednio) finansowe mocarstwa światowe, przyjmując rolę cichych sojuszników, pomagały wrogim stronom i chciały w zamian przejąć kontrolę tylko (a może i aż) nad złożami rud miedzi. Region Europy Zachodniej także dotknięty jest problemem odbudowywania się radykalnych prądów nacjonalistycznych a także odśrodkowych aspiracji niewielkich nacji, nie posiadających własnych, niepodległych państw! Jeżeli chodzi o Amerykę, to konflikty na jej obszarze zostały zażegnane. Azja natomiast stanowi obszar walk pomiędzy krajami pokolonialnymi [m. in. dotyczy ta kwestia Indii] a dawnymi potęgami [m. in. tj. Chińska Republika Ludowa], które należy określić jako konflikty o zasięgu lokalnym, np. jeżeli chodzi o prowincję Kaszmir albo Tybet.
Lokalny sposób rywalizacji jest najczęściej związany ze zjawiskami kulturowymi a także społecznymi, niejednokrotnie trwają one przez okres życia kilku pokoleń a swoje źródło biorą wiele stuleci do tyłu. Ich geneza zależy od znaczącej liczby indywidualnych i zmiennych czynników, charakterystycznych dla określonego terenu a także ludności, stąd też każdy spór czy też konflikt o charakterze zbrojnym należy analizować i opisywać osobno i dokładnie.
