Aleksander Kwaśniewski urodził się w 1954 roku. Studia odbywał na Wydziale Ekonomiki Transportu Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 1977-1990 należał do PZPR. W czasie stanu wojennego został członkiem władz SZSP a także redaktorem naczelnym pisma "ITD". W 1984 r. został redaktorem naczelnym "Sztandaru Młodych". Od roku 1985 zasiadał w trzech kolejnych rządach, w których pełnił funkcję ministra do spraw młodzieży, a w późniejszym okresie przewodniczącego Komitetu Młodzieży i Kultury Fizycznej. W latach 1988-1991 był kierownikiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego. W latach 1990 do 1995 stał na czele SdRP. W 1995 r. został prezydentem RP i funkcję tą piastował do 2005 r.
Był członkiem partii komunistycznej, minister w dwóch kolejnych rządach komunistycznych. Mimo tego w latach 90. zapewniał: "Nigdy nie byłem komunistą!" swoje wejście do PZPR Kwaśniewski tłumaczył faktem, że pociągała go atmosfera panująca w partii, która chciała się reformować. W dość osobliwy sposób tłumaczył swoje lewicowe zapatrywania: "Mój ojciec od rana słuchał "Wolnej Europy". Moje lewicowe poglądy ukształtowały się pod wpływem niedobrej prymitywnej propagandy "Wolnej Europy"". W roku 1977 był już wiceprzewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego SZSP a następnie wstąpił w szeregi PZPR. W 1978 roku kierował już Wydziałem Kultury ZG SZSP. Następnie ożenił się z Jolantą Konty i po tym przeniósł do Warszawy. Na jesieni 1981 r. Kwaśniewski został naczelnym redaktorem "itd". Po chwilowym zamknięciu pisma na czas okresu stanu wojennego od stycznia 1982 r. rozpoczął gorączkowe starania o jego ponowne uruchomienie. W 1984 roku został mianowany redaktorem naczelnym w Sztandarze Młodych, w 1985 r. został ministrem w rządzie Messnera, następnie ministrem w rządzie Rakowskiego, który go ogromnie faworyzował. W 1989 roku podczas obrad "okrągłego stołu" był już uważany za jednego z czołowych reprezentantów strony partyjno-rządowej, w wyborach czerwcowych startował do Senatu z województwa koszalińskiego, poniósł jednak porażkę w konfrontacji z nikomu w zasadzie nie znaną organistką z listy "Solidamości" z Koszalina. Kwaśniewski zachował urząd przewodniczącego Komitetu Młodzieży i Kultury Fizycznej w randze ministra. Tak w roku 1989, jak również w 1990 będąc przewodniczącym SdRP Kwaśniewski korzystał z bardzo istotnego poparcia nagłaśniającego ze strony Michnika oraz jego Gazety Wyborczej.
W informatorze z II kadencji Sejmu odnośnie Kwaśniewskiego podane było, że posiada wykształcenie wyższe magistra ekonomii. Sam Aleksander Kwaśniewski 16 października 1995 r. w wywiadzie dla radiowej Trójki publicznie skłamał mówiąc, że obronił pracę magisterską na Uniwersytecie Gdańskim i posiada wyższe wykształcenie (według Rzeczypospolitej z 11 grudnia 1995 r.). Jednak na trzy dni przed II turą wyborów, 16 listopada 1995 r., B. Synak, prorektor Uniwersytetu Gdańskiego oznajmił, że Aleksander Kwaśniewski 5 października 1978 r. skreślony został z listy studentów wydziału Ekonomiki i Transportu UG. 24 października te same fakty potwierdził rektor UG prof. Z. Grzonka, słowami, iż A. Kwaśniewski ani nie skończył studiów na UG, ani nie jest absolwentem uczelni, ani magistrem. Mimo tych niezaprzeczalnych faktów Kwaśniewski kolejny raz skłamał w wywiadzie dla Frankfurter Rundschau z 24 listopada, twierdząc, że skończył studia na wydziale Handlu Zagranicznego, a przeciwne oświadczenie rektora UG w tej sprawie nazwał "manewrem wyborczym". Dopiero już jako prezydent-elekt 2 grudnia 1995 r. Kwaśniewski przyznał na łamach Polityki, że nie zrobił magisterium.
W 1995 r. Kwaśniewski kandydował w wyborach prezydenckich jako reprezentant SLD pod hasłami "Wybierzmy przyszłość" oraz "Wspólna Polska". Podczas drugiej tury wyborów starł się z urzędującym prezydentem Lechem Wałęsą i osiągnął wynik 51,7% głosów wobec 48,3%Wałęsy. W czasie kolejnych wyborów w roku 2000 z hasłem "Dom wszystkich - Polska" udało mu się osiągnąć wynik 53,9% głosów i to już w pierwszej turze. Jako prezydent Rzeczypospolitej Polskiej został zaprzysiężony 23 grudnia 1995 roku, następnego dnia po wygaśnięciu kadencji Lecha Wałęsy. Tego samego dnia złożył też ślubowanie jako Zwierzchnik Sił Zbrojnych w 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa" w Mińsku Mazowieckim. 23 grudnia 2000 roku ponownie został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na następną kadencję. Tego samego dnia na Okręcie Muzeum ORP Błyskawica w Gdyni przyjął zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP.
Aleksander Kwaśniewski współtworzył projekt oraz uczestniczył w kampanii mającej na celu przyjęcie nowej konstytucji RP, która została podpisana dnia 16 lipca 1997 roku. W lutym 1999 roku podpisał dokumenty ratyfikujące polskie członkostwo w NATO. Z jego też inicjatywy została zorganizowana w Warszawie (w listopadzie 2001 roku) międzynarodowa konferencja państw Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej, której tematyka dotyczyła wzmocnienia działań regionalnych dla zwalczania terroryzmu światowego. Kwaśniewski jest twórcą Inicjatywy Ryskiej (z roku 2002), która była platformą współpracy krajów regionu Europy Środkowo-Wschodniej, miała ona tworzyć warunki do rozszerzania NATO oraz Unii Europejskiej. W 2003 roku podjął decyzję, wraz z premierem Leszkiem Millerem, dotyczącą wysłania polskich sił wojskowych do Iraku. Pełnił rolę mediatora pod koniec 2004 roku podczas wydarzeń określanych mianem Pomarańczowej Rewolucji na Ukrainie, tą działalnością przyczynił się w znaczący sposób do pokojowego rozwiązania sporu pomiędzy zwolennikami Wiktora Juszczenki a Wiktora Janukowycza. W czasie wyborów prezydenckich 2005 roku wspierał kandydaturę Włodzimierza Cimoszewicza, a po wycofaniu się Cimoszewicza popierał Marka Borowskiego. W II turze wyborów opowiedział się za kandydaturą Donalda Tuska. 25 listopada 2005 roku, w czasie wizyty na Ukrainie, w uznaniu jego zasług podczas Pomarańczowej rewolucji, otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Kijowsko-Mohylańskiej.
Kolejną kontrowersją, oprócz kwestii związanych z tytułem magistra, było ujawnienie przez Mariana Krzaklewskiego w roku 2000 kasety, na której to Marek Siwiec, szef kancelarii Kwaśniewskiego, naśladuje gest papieża Jana Pawła II, polegający na całowaniu ziemi po opuszczeniu helikoptera. Całującym był Marek Siwiec, natomiast Aleksander Kwaśniewski wypowiadał uwagi odnośnie gestu całowania ziemi. Sprawa ujawnienia kasety wiązała się jednoznacznie z trwającą w tym czasie kampanią prezydencką. 17 września 1999 roku prezydent Kwaśniewski był uczestnikiem obchodów 59. rocznicy zbrodni katyńskiej, które miały miejsce w Charkowie. Jego zachowanie się (gesty oraz słowa) w wyraźny sposób mówiły, że mógł być on pod wpływem alkoholu. Kancelaria Prezydenta natomiast tłumaczyła to zajście bólem "lewej goleni Prezydenta". Prezydent Kwaśniewski osobiście później przyznał się do bycia pod wpływem alkoholu w roku 2006, a tłumaczył to zbytnią gościnnością gospodarzy. Kontrowersje budziła także wizyta Kwaśniewskiego podczas obchodów 60 rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem 9 maja 2005 roku w Rosji. Najpierw w naszym kraju rozgorzała dyskusja nad tym, czy wobec kontrowersji wokół nieuznawania przez Rosję zbrodni katyńskiej za ludobójstwo i kilku jeszcze innych zafałszowań historycznych prezydent Polski powinien przyjąć zaproszenie na moskiewskie uroczystości. Później doszła jeszcze sprawa miejsca Polski podczas ceremonii. Prezydent Putin wymieniając w swym przemówieniu członków koalicji antyhitlerowskiej nie wspomniał o Polakach, którzy byli czwartą armia tej koalicji. Aleksander Kwaśniewski stał na trybunie gości honorowych w czwartym rzędzie, a jedynym polskim akcentem było odznaczenie dla generała Wojciecha Jaruzelskiego, który był specjalnym gościem Putina. Być może należy interpretować zachowanie Rosjan jako rewanż za udział Polaków w "pomarańczowej rewolucji" na Ukrainie, jako próba pokazania naszego miejsca w szyku - Polska kraj czwartego rzędu dla Rosji. Adam Rotfeld, polski minister spraw zagranicznych apelował w siedzibie ONZ o niefałszowanie prawdy historycznej i o zachowanie pamięci o Katyniu. Postulował by uznać pakt Ribbentrop - Mołotow za akt przestępczy, do czego nie chce dopuścić Rosja. Prezydent Kwaśniewski zbagatelizował tę sprawę, twierdząc, że nie ma sensu pogarszać i tak już nie najlepszych stosunków z Rosją. Niektóre polskie koła polityczne, zwłaszcza prawicowe, zdecydowanie żądały działań w tej sprawie. W wyborach parlamentarnych 2005 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski zachęcał do głosowania na Sojusz Lewicy Demokratycznej. Faktowi temu przypisuje się duże znaczenie, gdyż SLD, mimo iż w sondażach znajdowało się na granicy 5%, w końcowym rezultacie uzyskał ponad 11% i został czwartą siłą w parlamencie. Deklaracja dotycząca poparcia partii SLD według dużej liczby komentatorów przeczyła zasadzie apolityczności prezydenta; należy podkreślić jednak wyraźnie, iż apolityczność osoby prezydenta nie jest wymogiem i zasadę tę Kwaśniewski zadeklarował sam obejmując urząd. Podobną sytuację obserwowaliśmy podczas I tury wyborów prezydenckich w roku 2005, kiedy to Kwaśniewski optował za Markiem Borowskim - członkiem SDPL.
W związku ze zbliżającym się końcem prezydentury, z początkiem grudnia 2005 roku Kwaśniewski przyznał prawo łaski Zbigniewowi Sobotce, skazanemu wcześniej prawomocnym wyrokiem na karę trzech i pół roku więzienia za ujawnienie tajemnicy państwowej i złagodził mu karę do roku więzienia w zawieszeniu na dwa lata. Duże kontrowersje wywołał fakt związków towarzyskich oraz partyjnych Kwaśniewskiego z Sobotką, który mógł mieć wpływ na tę decyzję oburzenie budziła również waga popełnionego przez Sobotkę przestępstwa a także cały tryb podjęcia owej decyzji, działo się to w ostatnich tygodniach sprawowania urzędu i to dodatkowo bez akt sprawy, których dostarczenie Prezydentowi wstrzymał Minister Sprawiedliwości).
Charakterystyka urzędu prezydenckiego
Prezydent pełni funkcje głowy państwa w republikach demokratycznych. Zależnie od tego jaki jest w danym państwie sprawowania władzy czy to system parlamentarny czy prezydencki jego pozycja jest zróżnicowana. W systemach parlamentarno gabinetowych jego pozycja jest najczęściej dosyć słaba i ogranicza się głównie do funkcji reprezentacyjnych, np. w Polsce. W systemie prezydenckim, na przykład USA, jego pozycja jest o wiele silniejsza i to on decyduje o najważniejszych zagadnieniach polityki państwa, gdyż stoi na czele władzy wykonawczej, nie ma tam bowiem premiera.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w myśl zapisów Konstytucji, jest najwyższym przedstawicielem polskich władz w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych, gwarantem ciągłości istnienia władzy państwowej oraz najwyższym organem państwa w jeśli idzie o władzę wykonawczą. Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej przywrócony został w 1989 roku na skutek zawarcia porozumień Okrągłego Stołu. Z racji, że oficjalna wówczas nazwa państwa brzmiała: Polska Rzeczpospolita Ludowa, wybrany został jedyny w historii prezydenta PRL, był to Wojciech Jaruzelski. Pierwszym prezydentem, już III RP został Lech Wałęsa. Od dnia 23 grudnia 2005 roku prezydentem RP jest Lech Kaczyński. Prezydent w Polsce wybierany jest na 5 lat. O tę godność może ubiegać się osoba, która w dniu wyborów ukończyła 35 rok życia.
Uprawnienia Prezydenta RP
- podpisuje ustawy, które uchwalane są przez Sejm i Senat, ma też prawo skierowania ich do Trybunału Konstytucyjnego albo z powrotem do Sejmu (jest to tzw. weto, wówczas ustawa musi być ponownie uchwalona większością 3/5 głosów)
- ratyfikuje a także wypowiada umowy międzynarodowe
- mianuje oraz odwołuje ambasadorów a także innego rodzaju przedstawicieli Polski w innych krajach oraz przy międzynarodowych organizacjach
- przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli innych państw oraz organizacji międzynarodowych a także decyduje o ich ewentualnym odwołaniu
- jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje w związku z tym szefa sztabu generalnego oraz dowódców poszczególnych rodzajów sił zbrojnych
- podczas wojny na wniosek Prezesa Rady Ministrów mianuje on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych a także go odwołuje
- na wniosek ministra obrony narodowej, nadaje stopnie wojskowe
- nadaje tytuły naukowe profesora oraz profesora sztuki nadaje obywatelstwo polskie
- stosuje prawo łaski
- wydaje rozporządzenia, postanowienia oraz zarządzenia, niektóre z nich wymagają kontrasygnaty premiera
- może zwoływać Radę Gabinetową
- może zwracać się z orędziami do Sejmu, Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej
- desygnuje prezesa rady ministrów
- ma prawo rozwiązać parlament w dwóch sytuacjach jakie określone są przez konstytucję, a mianowicie ,gdy trzy kolejne próby powołania rządu nie powiodą się i w przypadku gdy projekt ustawy budżetowej nie zostanie mu przekazany do podpisania w przeciągu 4 miesięcy od złożenia go w sejmie
- zarządza wybory parlamentarne
- zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego sejmu i senatu
- wyznacza marszałków seniorów
Wybory prezydenckie.
W naszym kraju wybory prezydenta odbywają się co 5 lat. Wyjątkiem od tego jest sytuacja, gdyby kadencja prezydenta została skrócona. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta tylko przez dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat w dniu wyborów i zebrali co najmniej 100 tysięcy podpisów osób, które popierają ich kandydaturę. Czynne prawo wyborcze posiadają każdy obywatel Polski, także ci, którzy zamieszkują na stałe poza granicami naszego kraju (od 2000 roku mogą oni głosować także w drugiej turze).
Na urząd Prezydenta zostaje wybrany ten kandydat, któremu uda się zgromadzić ponad 50% wszystkich ważnie oddanych głosów. Frekwencja wyborcza nie ma wpływu na ważność wyborów, jest ona jednak w naszym kraju podczas wyborów prezydenckich największa. W sytuacji, kiedy żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej liczby głosów, w dwa tygodnie później ma miejsce II tura głosowania, w niej uczestniczą dwaj kandydaci, którzy w pierwszej turze uzyskali największą liczbą głosów. Wybory prezydenckie przeprowadzane są w Polsce zwykle późną jesienią.
Zasady wybierania i zakres władzy Prezydenta RP szczegółowo określają artykuły 126-145 Konstytucji. Jej zapisy mówią o powszechnych, równych, bezpośrednich wyborach oraz o tajności głosowania w wyborach prezydenckich.
Odpowiedzialność Prezydenta
Art. 145 ust. 1 Konstytucji mówi, że Prezydent RP za złamanie postanowień Konstytucji, ustawy lub też za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Używając innych słów, Prezydenta nie można pociągnąć do odpowiedzialności za przestępstwa przed sądami powszechnymi. Trybunał odnotował, iż w nauce prawa formułowany jest dla tego przypadku pogląd, iż wyłącznym i jedynym organem mogącym określać o winie prezydenta jest Trybunał Stanu. Odpowiedzialność Prezydenta wobec Trybunału Stanu jest zupełna, gdyż obejmuje ona wszelkiego rodzaju przestępstwa, których dopuścił się podczas sprawowania urzędu, ale nie tylko te, jakie popełnione zostały w związku z przebywaniem na tym urzędzie i zarazem jest ona wyłączna, z uwagi bowiem na popełnienie przestępstwa może prezydent być także pociągnięty do odpowiedzialności jedynie przed Trybunałem Stanu. Ta szczególna kognicja Trybunału Stanu w odniesieniu do osoby Prezydenta świadczy o szczególnej pozycji w ustroju naszego kraju Prezydenta, określanego najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej oraz tym samym jako pierwsza osoba w państwie. Z racji tej przysługuje mu formalny całkowity immunitet.
Odpowiedzialność polityczna (kontrasygnata)
Prezydent za swoją działalność urzędową nie ponosi odpowiedzialności politycznej (a więc parlamentarnej przed Sejmem), a w szczególności za kierunek sprawowania funkcji, przyjmowane akty oraz wydawane decyzje w sprawach indywidualnych.
Zgodnie z art. 144 ust. 2 konstytucji urzędowe akty Prezydenta dla swej ważności wymagają podpisu Prezesa Rady Ministrów, który poprzez podpisanie w ten sposób aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Instytucja kontrasygnaty, która ma za zadanie nadanie ważności aktowi Prezydenta to forma ograniczenia pozycji głowy państwa w ustroju, gdyż wprowadza konieczność zajęcie takiego samego stanowiska przez oba organy władzy wykonawczej w kwestii należącej do uprawnień Prezydenta. Przejęcie natomiast przez premiera odpowiedzialności przed parlamentem za akt urzędowy Prezydenta eliminuje podejmowanie decyzji nieposiadającej sankcji politycznych. W tym ujęciu kontrasygnata jest więc rozumiana jako forma pośredniego uzależnienia poczynań głowy państwa od parlamentu.
Art. 144 ust. 3 konstytucji zwalnia określone akty Prezydenta od obowiązku uzyskania kontrasygnaty, akty te nazywane są prerogatywami. Dla przykładu, kontrasygnaty nie wymagają akty Prezydenta, które dotyczą: skracania kadencji Sejmu, podpisania albo nie podpisania ustawy, wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej członka Rady Ministrów, wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Organy pomocnicze i doradcze
W myśl zapisów konstytucyjnych organem pomocniczym Prezydenta w sprawowaniu przez niego konstytucyjnych funkcji jest Kancelaria Prezydenta. Statut jej nadaje głowa państwa, która również powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii.
Organem mającym za zadanie służyć radą Prezydentowi w zakresie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
Pozycja ustrojowa, zadania i funkcje Prezydenta
Konstytucja określa Prezydenta jako jeden z organów władzy wykonawczej (art. 10 ust. 2), natomiast charakterystykę tego urzędu przedstawia w rozdziale V - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
Jeśli idzie o pozycję ustrojową głowy państwa należy ją ujmować w ścisłym powiązaniu z rolą i zadaniami, jakie w najbardziej choćby ogólnym wymiarze określa art. 126 konstytucji.
Charakteryzuje on Prezydenta jako najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej oraz gwaranta istnienia ciągłości władzy państwowej. Jedną z jego misji jest czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji a także stanie na straży bezpieczeństwa państwa i suwerenności, a także nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa. Przepisy wyżej wymienione formułują cele oraz wartości, jakie Prezydent powinien realizować a także ochraniać w zakresie oraz na zasadach, jakie są określone w Konstytucji a także ustawach. W myśl tego ustrojodawca w sposób wyraźny wyróżnił zadania (art. 126) od kompetencji (art. 133-144) urzędu prezydenckiego, wykluczając przy tym możliwość samoczynnego kreowania kompetencji na gruncie art. 126.
Postanowienia zawarte w rozdziale V pozwalają oprócz tego pokazać trzy główne funkcje, jakie są powierzone głowie państwa przez konstytucję. Są to:
- funkcja reprezentacyjna i symboliczna; rozumienie jej sprowadza się do uznania, że Prezydent uosabia autorytet władzy państwa, stanowi także symbol jedności oraz trwałości państwa;
- funkcja arbitrażowa; Prezydent winien być czynnikiem stabilizującym system rządów, czuwać nad harmonijnym i sprawnym funkcjonowaniem pozostałych władz, pomagać w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych w celu przywrócenia ich normalnego działania. Prezydent sprawuje więc w tym przypadku rolę władzy "neutralnej" czy "moderującej" , która oznacza także, iż Prezydent jako arbiter po zażegnaniu konfliktu powinien zejść na dalszy plan.
- funkcja wykonawcza; Prezydent w pewnym zakresie bierze udział w prowadzeniu polityki zagranicznej oraz obronnej a także na podstawie ustaw dla wykonania ich wydaje rozporządzenia.
Prezydenci RP
XII 1990 - XII 1995 Lech Wałęsa
XII 1995 - XII 2005 Aleksander Kwaśniewski
XII 2005 - Lech Kaczyński
