Ordynacja wyborcza oraz wybory prezydenta

ORDYNACJA WYBORCZA:

Ordynacja wyborcza to zbiór przepisów, które regulują sposób w jaki przeprowadzane są wybory, szczególnie uwzględnia sposób w jaki liczone są głosy. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza przy wyborach parlamentarnych. Najważniejsze typy ordynacji to :większościowa, proporcjonalna i mieszana.

Ordynacja większościowa to taki system, gdzie najczęściej każdemu okręgowi wyborczemu przypisany jest jeden mandat. Uzyskuje go ten kandydat, na którego została oddana największa ilość głosów ważnych. Ordynacja ta stosowana jest między innymi w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji oraz Polsce, podczas wyborów do Senatu. Ordynacja większościowa, zdecydowanie ogranicza ilość różnych ugrupowań w Senacie, a to prowadzi najczęściej do powstawania większości jednopartyjnych.

Ordynacja proporcjonalna jest stosowana w większości państw europejskich. Dla podzielenia mandatów stosowane są różnego rodzaju wyliczenia liczby głosów, bierze się przy tym pod uwagę przynależność partyjną kandydata. Najczęściej do obliczeń stosowana jest metoda d'Hondta, która promuje większe ugrupowania. Można stosować także metodę Sainte-Lague'a. W końcowym efekcie przeliczeń wybranym kandydatem wcale nie musi być ta, osoba która uzyskała najwięcej głosów w wyborach. Najczęściej w tej ordynacji jest to ten kandydat, który znajdował się na pierwszym miejscu partyjnej listy wyborczej, tej partii na którą oddano najwięcej głosów. Uważa się, że system proporcjonalny lepiej oddaje preferencje wyborców.

System wyborczy stosowany zarówno w Polsce jak i w większości innych krajów demokratycznych, gwarantuje przeprowadzenie wyborów w sposób uczciwy oraz wyłonienie reprezentacji społeczeństwa, odzwierciedlającej w maksymalnym stopniu poglądy polityczne większości obywateli. Prawo wyborcze stosowane w Polsce oraz tak zwana praktyka wyborcza, spełniają wszelkie standardy odnośnie swobód i wolności obywatelskich w demokratycznym państwie. Prawo wyborcze czynne, czyli możność wybierania senatorów, posłów i prezydenta przysługuje każdemu obywatelowi polski, który ukończył 18 lat oraz który nie utracił praw publicznych ( można utracić tylko poprzez prawomocne orzeczenie sądu). Natomiast prawo wyborcze bierne ograniczone jest cenzusem wieku. W wyborach do samorządu terytorialnego kandydat, oczywiście obywatel Polski najpóźniej w dniu głosowania musi mieć ukończone 18 lat, w wyborach do Sejmu musi mieć ukończone 21 lat. Natomiast ażeby pełnić funkcję senatora należy mieć najpóźniej w dzień głosowania ukończone 30 lat, kandydat na urząd prezydenta musi mieć ukończone 35 lat. Każdy osoba kandydująca w wyborach powszechnych musi także posiadać pełnię praw publicznych.

Kandydaci do Sejmu i Senatu mogą być wystawiani przez wszystkie partie polityczne legalnie funkcjonujące, ponadto mogą także startować kandydaci niezależni. Aby startować w wyborach prezydenckich, kandydat musi zebrać przynajmniej 100 tysięcy podpisów od polskich obywateli, którzy są uprawnieni do głosowania. Ordynacja wyborcza, zwana też prawem wyborczym ustala sposób głosowania oraz kandydowania we wszelkich wyborach: parlamentarnych, czyli do Sejmu oraz Senatu, prezydenckich czy samorządowych. Ordynacja reguluje także przepisy, które dotyczą przeprowadzania referendów w Polsce.

Wybory do Parlamentu (Sejm i Senat) a także wybory samorządowe są przeprowadzane co cztery lata, natomiast wybory na stanowisko Prezydenta RP odbywają się co pięć lat. W bardzo wyjątkowych okolicznościach kadencja tak zwanych organów wybieralnych może zostać skrócona albo wydłużona.

Wybory przeprowadzane do Sejmu są pięcioprzymiotnikowy, czyli: powszechne, bezpośrednie, równe, proporcjonalne i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasada powszechności oznacza, iż prawo oddania głosu przysługuje każdemu pełnoletniemu obywatelowi Polski, bez względu na jego płeć, rasę, pochodzenie, stan majątkowy czy poziom wykształcenia. Zasada równości polega na tym, iż każdy głosujący ma prawo oddać jeden ważny głos, ponadto każdy głos ma identyczną wartość. Tajność wyborów daje gwarancję ich uczciwości, a także ma ochraniać obywatela przed bezprawnymi naciskami ze strony jakiegoś kandydata albo ugrupowania politycznego. W rzeczywistości przejawia się ona tym, że wszystkie głosy są anonimowy (nie podpisuje się karty wyborczej), komisja wyborcza czuwająca nad przebiegiem głosowania w danym okręgu jedynie odnotowuje fakt oddania głosu w jej lokalu wyborczym. Zasada bezpośredniości wyborów oznacza, iż osoba głosująca oddaje swój głos bezpośrednio na jakiegoś kandydata albo na jakąś listę wyborczą, nie ma pośrednictwa elektorów (takie pośrednictwo jest podczas wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych). Proporcjonalność w wyborach oznacza, że wchodzą do Sejmu tylko ci kandydaci z partyjnych list, którzy zdobyli największą ilość głosów nazwisk. Liczbę mandatów poselskich, która przypada na daną listę partyjną uzgadnia się po podliczeniu ostatecznych wyników całych wyborów zgodnie z systemem d'Hondta. W Polskim prawie są dwa wyjątki od zasady proporcjonalności:

-pierwszy z nich, to 5% próg wyborczy; oznacza on że partia, która uzyskała mniej niż 5% ważnych głosów, w skali całego kraju, nie otrzyma żadnych mandatów w Sejmie i Senacie

-drugim wyjątkiem jest głosowanie w jednomandatowych okręgach wyborczych; w miejscowościach gdzie zamieszkuje mniej niż 30 tys. osób, wyborcy oddają głosy na konkretnych kandydatów, a nie na partyjne listy.

Wybory do samorządów terytorialnych są bardzo podobne do wyborów parlamentarnych, podlegają prawie identycznym ograniczeniom, podobny jest także sposób liczenia głosów. Różnią się tylko tym, iż bierne prawo wyborcze przysługuj już 18-latkom. W wyborach samorządowych, które zostały przeprowadzone w październiku 2002 r. pierwszy raz w historii całej III Rzeczpospolitej głosowanie na burmistrzów, wójtów i prezydentów miast odbywało się bezpośrednio.

Wybory prezydenckie są czteroprzymiotnikowe, od senackich różni je tylko to, iż nie są one proporcjonalne. Dzieje się tak gdyż głosujemy w nich tylko i wyłącznie na konkretnego kandydata, a nie na listę partyjną. Natomiast wybory odbywające się do Senatu są nierówne (zgodnie z rozumieniem prawa wyborczego), gdyż w zależności od okręgu wyborczego głosujący wybierają od dwóch do czterech senatorów.

W wyborach na stanowisko Prezydenta RP, prezydenta miasta, czy burmistrza albo wójta zwycięski kandydat to ten, który uzyskał ponad połowę głosów ważnie oddanych. Gdy w pierwszej turze żaden kandydat nie uzyska ponad 50% głosów, to po dwóch tygodniach od pierwszych wyborów, przeprowadza się kolejne głosowanie. Startują w nim dwaj kandydaci, którzy w pierwszej turze wyborów uzyskali największą ilość głosów. W drugiej turze wygrywa ten kandydat, kto dostanie więcej głosów.

Trochę inne zasady mają zastosowanie w głosowaniu w referendum. Polega ono na odpowiadaniu na jedno albo kilka pytań, które dotyczą konkretnej, ważnej dla całego społeczeństwa sprawy; sprawa taka może budzić kontrowersje społeczne albo może to być sprawa, której konsekwencje będą miały wpływ na wszystkich obywateli albo na całe lokalne społeczności. W zależności od ważkości kwestii poddanej pod referendum, to aby to referendum zostało uznane musi zaistnieć quorum, czyli w głosowaniu musi wziąć udział ponad 50 % obywateli uprawnionych do oddania głosu. Ostatnie ważne referendum dotyczyło akcesji Polski do Unii Europejskiej. Zmiana Konstytucji zawsze wymaga przeprowadzenia referendum.

W Polsce, w wyborach powszechnych (wszystkich), można głosować wyłącznie osobiście w dowolnym lokalu wyborczym. Odbywa się to zawsze w wyznaczonym przez ustawę dniu, nie można korzystać z pośrednictwa poczty, Internetu itp. (w niektórych krajach europejskich można!!). Ażeby umożliwić głosowanie wszystkim obywatelom, także osobom chorym, niepełnosprawnym, więźniom czy Polakom zamieszkującym za granicą, tworzone się specjalne obwody wyborcze, na przykład: w szpitalach, w domach opieki społecznej, w zakładach karnych a także w polskich ambasadach, konsulatach, na statkach dalekomorskich, które pływają pod banderą Polski. Prawo do głosowania w naszym kraju jest tylko i wyłącznie uprawnieniem; można z niego skorzystać ale nie trzeba. Za nie uczestniczenie w wyborach nie ponosi się żadnych konsekwencji, ani prawnych ani finansowych. Są jednak kraje w Europie, gdzie udział w wyborach należy do obowiązku obywateli i nie oddanie głosu wiąże się z określonymi sankcjami.