Międzynarodowa Organizacja Pracy narodziła się w 1919 roku w wyniku postanowień Wersalskiej Konferencji Pokojowej, która uwieczniła zakończenie się I wojny światowej. Polska stała się jednym z państw, które doprowadziło do powołania tej organizacji. Na początku jej działalności stanowiła ona część składową Ligi Narodów, lecz wydarzenia II wojny światowej wpłynęły na przekształcenie jej w jedną z działów Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Już w XIX wieku można było zaobserwować kwestie zmierzające do umiędzynarodowienia prawa. Ugruntowały się one w wyniku dążeń do rozwiązania nabrzmiewającej kwestii robotniczej. Miały na to wpłynąć warunki zmierzające do poprawy ustawodawstwa pracy oraz rozciągnięcia jego ochrony na kraje Europy trudniące się przemysłem.

W 1890 roku miała miejsce w Berlinie międzynarodowa konferencja w sprawie warunków pracy. Podczas niej nie doszło do zatwierdzenia kilku istotnych aktów prawnych, ale wpłynęła ona na działania mające na celu poprawienie prawa pracy. Takich warunków żądały ruchy robotnicze, które to pomogły w powstaniu Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawnej Pracowników w 1900 roku.

Kwestie humanitarne i ekonomiczne odnoszące się warunków zatrudnienia stały się istotnymi przesłankami ideowymi w Międzynarodowej Organizacji Pracy. Stwarzała ona zasady sprawiedliwości społecznej, które miały być wprowadzone poprzez naprawę warunków pracy, takich jak: godziny czasu pracy, godziwa zapłata, pomoc w przypadku choroby, czy ochrona pracy nad młodocianymi i kobietami w ciąży).

Powyższe warunki przyczyniły się do powiększenia podstawowych założeń programowych Międzynarodowej Organizacji Pracy, co miało swoje miejsce podczas deklaracji Filadelfijskiej w 1944 roku. Nastąpiło tam potwierdzenie poprzednich zasad, między innymi: praca ludzka nie jest towarem, wolność słowa i zrzeszania się), lecz również uwzględniono nowe potrzeby międzynarodowe mające na celu podwyższenie standardu życia.

Po podpisaniu aktu założycielskiego, wszyscy członkowie Ligi Narodów stali się równoznacznymi i pełnoprawnymi członkami owej organizacji. Każde z państw ONZ, które nie wchodziło w jego skład mogło przystąpić do Międzynarodowej Organizacji Pracy, w skrócie MOP.

W skład jej organów wchodzą: Międzynarodowa Konferencja Pracy, Rada Administracyjna i Międzynarodowe Biuro Pracy.

Instytucje te działają na podstawie zasad potrójnego przedstawicielstwa, czyli każde państwo jest reprezentowane przez dwóch delegatów rządu. Jednym delegatem jest pracodawca, a drugim zostaje powołana osoba z pracowników. Każdemu z nich przysługuje jeden głos.

Najwyższym organem jest Międzynarodowa Konferencja Pracy. Stanowią ją przedstawiciele państw wchodzących w skład tej organizacji. Zebranie jest zwoływane przynajmniej raz do roku. Instytucja ta wskazuje najważniejsze kwestie i zadania do spełnienia, uchwala konwencje i zalecenia, oraz nadzoruje ich stosowanie. Podczas konferencji mają miejsce wybory, zostaje wyłoniony przewodniczący oraz jego trzech zastępców.

Konferencja posiada swoje organy pomocnicze, którymi są powoływane przez nią komisje.

Rada Administracyjna stanowi organ koordynujący działalność MOP-u. Wybierana ona jest raz na trzy lata przez Międzynarodową Konferencję Pracy. W skład jej zadań wchodzi ustalanie programów obrad Międzynarodowej Konferencji Pracy. Współpracuje ona również przy tworzeniu budżetu oraz dzieli się pomocą w sprawach technicznych dla krajów rozwijających się.

Międzynarodowe Biuro Pracy jest stałym sekretariatem Międzynarodowej Organizacji Pracy. Na czele stoi Dyrektor Generalny, który zasiada na podstawie nominacji ze strony Rady Administracyjnej. Bierze on udział w posiedzeniach i jest przed nią odpowiedzialny. Do zadań Biura należy przygotowywanie dokumentacji w sprawach, którymi zajmuje się Międzynarodowa Konferencja Pracy, wspiera rządy przy tworzeniu aktów prawnych , wydaje publikacje i organizuje działalność szkoleniową dla robotników.

Konwencja i zalecenia stanowią istotne cechy działalności Międzynarodowej Organizacji Pracy. Konwencje to akta prawne uchwalane przez organizacje międzynarodowe. Ich interpretacja i spory, które powstają podczas ich powstawania nie wchodzą w zadania Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Szczególne kwestie konwencji to informacja, iż nie mogą one zostać podpisane z zastrzeżeniami.

Procedura, podczas której dochodzi do uchwalenia konwencji i zadań przez Międzynarodową Organizację Pracy ma swoje ścisłe unormowania w konstytucji i stałym regulaminie Międzynarodowej Konwencji Pracy. Rząd z każdego państwa wchodzącego w skład może wyrazić swój sprzeciw przy wniesieniu sprawy pod obrady Konferencji. Posiada on możliwość przedstawienia Dyrektorowi Generalnemu MBP danych motywów, z których wynika ów sprzeciw. Po zapoznaniu się z tymi kwestiami Konferencja maże jednak odrzucić sprzeciw i pozostawić tą sporna kwestię na porządku obrad, lecz musi taka wolę zgłosić 2/3 członków obecnych na tej sesji.

Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) zajmuje się międzynarodowymi kwestiami opierającymi się na zasadzie wspólnego działania przedstawicieli rządów, organizacji pracodawców i pracowników, które mają wpłynąć na poprawę warunków pracy i życia pracujących, likwidacji bezrobocia, zagwarantowania pracującym godnych warunków. Mają się również przyczynić do zlikwidowania dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia, ochrony pracy dzieci, młodzieży i kobiet, ochrony pracowników w przypadku ich chorób i schorzeń, uznania zasady swobodnego stowarzyszenia się, organizowania kształcenia zawodowego i technicznego.

W okresie międzywojennym członkostwo w lidze Narodów było jednoznaczne z członkostwem w ILO. Po II wojnie światowej sytuacja uległa zmianie i status członków posiadały te państwa, które wchodziły w skład w dniu 1 września 1945 roku. Pozostałe państwa musiały się starać o uzyskanie tego statusu, np. państwa wchodzące w skład ONZ poprzez podpisanie umowy założycielskiej ILO, a pozostałe państwa w wyniku decyzji Konferencji Ogólnej ILO podjętej większością 2/3 głosów w tym 2/3 głosów delegatów rządowych. W 1992 roku ILO liczyło 161 państw. Polska wchodzi w jej skład od 1919 roku. W 1971 roku z Organizacji został wyrzucony Tajwan, a na jego miejsce przyjęto ChRL. Ale wydarzenia rozgrywające się w tym państwie pozwoliły na akceptację członkostwa dopiero w 1980 roku. Umowa założycielska daje pewną możliwość wystąpienia Instytucji. Kwestia ta ma miejsce w 2 lata po poinformowaniu o zamiarze wystąpienia. W 1930 roku z takiej możliwości skorzystało państwo ZSRR, ale przystąpiło do niej ponownie w 1954. W poszczególnych latach występowały kolejne kraje: 1965 - RPA, 1967 - Albania, 1977 - USA. To państwo postanowiło usunąć się z Organizacji dopiero w chwili zahamowania procesu upolitycznienia się działalności ILO. Główną kwestią, którą przyczyniła się do opuszczenia przez USA było podjęcie uchwały Konferencji z października 1975 roku. Podczas której doszło do zmiany regulaminu, co umożliwiło ruchom narodowo - wyzwoleńczym, uznanym przez OJA, wzięcie udziału w owym zebraniu. Po wystąpieniu, państwo Ameryki Północnej objęło stanowisko obserwatora. Swój powrót odnotowało w 1979 roku. Kolejnym krajem, który zadecydował o porzuceniu był Wietnam w 1983 roku, a Polska wówczas odmówiła brania udziału w 69 sesji Konferencji. Manifest ten miał oznaczać sprzeciw w powołaniu przez Radę Administracyjną komisji śledczej dla zbadania sytuacji związkowej występującej w ojczyźnie. Ówcześnie panujący rząd, uznał to jako ingerencję we własne sprawy wewnętrzne.

ILO postanowiła przyjrzeć się głębiej raportowi z 70 sesji Konferencji, na co Polska 17 listopada 1984 roku zapowiedziała swoje wystąpienie z Organizacji. W związku z uchwalonymi terminami, miało to nastąpić w listopadzie 1986 roku. Wówczas przedłużono ta decyzję o porzuceniu członkostwa, ale już 17 listopada 1987 roku, rząd Polski wycofał się z owej decyzji.

Najistotniejszą i główną formą realizacji zadań i celów jest opracowywanie i uchwalanie międzynarodowych konwencji i zaleceń. Najważniejszym priorytetem tego jest poprawa i ochrona warunków pracy i życia osób czynnych zawodowo wraz z kontrolowaniem ich realizacji przez państwo, które jest członkiem Międzynarodowej Organizacji Pracy. W okresie 1919 - 1992 zostały uchwalone 173 konwencje oraz 180 zaleceń. Brakowało wówczas konwencji w sprawie prawa do pracy. W wyniku złożenia propozycji przez państwo polskie w 1977 roku, ILO rozpoczęło prace nad projektem takiej konwencji. Tak rozpoczęto działania zmierzającego do stworzenia międzynarodowego kodeksu pracy.

Członkowie nie muszą ratyfikować konwencji, lecz są zobowiązani do przeciwstawienia się organom wewnętrznym .

Kraje, które podpisały poszczególne konwencje, są zobowiązane do składania sprawozdań ukazujących poszczególne etapy prac sprzyjające wdrożeniu ich w życie.

W przypadku jednak, gdy państwo nie ratyfikowało konwencji informuje o aktach prawnych jakie obowiązują w obejmujących daną konwencję zagadnieniach. Rok 1969 przyniósł próbę realizacji Światowego Programu Zatrudnienia, w wyniku czego miało nastąpić podniesienie warunków sprzyjających zatrudnieniu. A szczególnie program ten miał objąć państwa rozwijające się.

Organizacja urzeczywistniała także Międzynarodowy Program Doskonalenia Warunków i Środowiska Pracy. Pracowała nad propozycjami skutkującymi rozwiązaniem problemów o charakterze socjalno - bytowym.

ILO zajmował się wówczas działalnością w zakresie wsparcia technicznego dla regionów rozwijających się. Akcje te posiadały wsparcie z funduszy pozyskanych z Programu Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju. W wyniku czego w 1990 roku pomoc została udzielona na kwotę 152 mln dolarów, z czego 45,9 % stanowiły pieniądze pochodzące z owego Programu Rozwoju.

ILO zajmuje się badaniami i szkoleniami, przede wszystkim dla kadr z krajów rozwijających się. Owa działalność badawcza skupia się na problemach stosunków przemysłowych rynku pracy, polityki społecznej i integracji międzynarodowej. Praca ta jest wykonywana przez 3 ośrodki ILO: Międzynarodowy Ośrodek Zaawansowanego Szkolenia Technicznego i Zawodowego w Turynie, Międzyamarykański Ośrodek Badań i Dokumentacji Szkolenia Zawodowego w Montevideo i Międzynarodowy Instytut Studiów Pracy w Genewie.

Zajmują się one przeprowadzaniem seminariów i sympozjów oraz organizują konferencje. Działalność ta otrzymała wielkie uznanie i aprobatę w 1969 roku, kiedy to odebrała Pokojową Nagrodę Nobla.

W początkowych latach 60 ubiegłego wieku przodował nurt przedstawiany przez państwa zachodnie oraz ich związki zawodowe. W wyniku czego ILO przedstawiało charakter apolityczny skupiający się wyłącznie na czysto - bytowych kwestiach osób zatrudnionych.

W skład przedstawicieli pracodawców nie wybierano członków z państw o ustroju socjalistycznym, bowiem traktowano ich za osoby uzależnione i wyłącznie reprezentujące własne wartości. Ewolucja nastąpiła w wyniku przyłączania się kolejnych państw socjalistycznych ze swoimi związkami oraz państw rozwijających się.

Przemiana ta zadecydował o charakterze bardziej politycznym.

Międzynarodowa Organizacja Pracy poszerzyła pole swojej działalności o walkę z kolonializmem oraz neokolonializmem. Wypowiedziała się negatywnie na temat form dyskryminacji rasowej i politycznej. Znacznej zmianie uległo wnioskowanie przez nią postulatów i przedsięwzięć. Spowodowało to narastające konflikty w tej Instytucji. Kraje zachodnie podejmowały dużo własnych inicjatyw, mających na celu zastopowanie rozwojowi wyżej wymienionej działalności. Stany Zjednoczone, pod koniec lat 60 - tych zaprzestały wpłacania składek i w 1977 roku postanowiły wystąpić z tej organizacji. Spowodowało to zahamowanie upolitycznienia się ILO i 1979 roku państwo to wróciło z powrotem aby stać się równoprawnym członkiem.

Międzynarodowa Organizacja Pracy poza wyżej wymienioną działalnością zajmuje się również publikowaniem artykułów, między innymi: "ILO - Information" (5 razy w roku), "International Labour Review" (miesięcznik), "Official Bulletin" (kwartalnik), "Legislative Series" (dwumiesięcznik), "Bulletin of Labour Statistics" (kwartalnik), "Yearbook of Labour Statistics" (rocznik), "CRIF Abstracts". Informacje te wydawane są w języku angielskim i francuskim. Zajmuje się również opracowywaniem studiów międzynarodowych, raportów i dokumentów z dziedziny polityki socjalnej, warunków pracy, ubezpieczeń społecznych, szkolenia zawodowe, sprawozdania z organizowanych konferencji , seminariów i sympozjów.

Organizacja ta stale zajmuje się współpracą z innymi ważnymi instytucjami. Posiada status organizacji wyspecjalizowanej ONZ, w wyniku specjalnego układu podpisanego między tymi dwiema organizacjami. Współdziała również z WHO, UNESCO, IMO i innymi 112 międzynarodowymi organizacjami międzypaństwowymi oraz międzynarodowymi organizacjami niepaństwowymi.

Owa opisywana tutaj organizacja finansowana jest ze składek członków. Budżet jej zatwierdzany jest przez Konferencję na okres 2 lat. Na przykład na lata 1992 - 1993 stanowił 405,7 mln dolarów.

Polska jako jedno z państw założycielskich bardzo często podejmowała działalność mającą na celu zrealizowanie założeń wraz ze wzbogaceniem dorobku normatywnego. ILO poprzez swoje normy posiadała wpływ na ustawodawstwo polskie, o czym świadczą podpisywane konwencje. Ilość ta klasyfikuje nasz kraj na jednym z pierwszych miejsc wśród członków.

Normy Międzynarodowej Organizacji Pracy mają zasadniczy wpływ na prawo krajowe. Liczne konwencje i zalecenia ILO wpłynęły w stopniu decydującym i znacznym na stosunki pracy w systemach prawa krajowego.

Ich wpływ jest jednak znacznie zróżnicowany. Wynika to ze stopnia rozwoju stosunków społeczno - gospodarczych w danych krajach członkowskich. Ma to wpływ na poziom ustawodawstwa społecznego oraz normy prawa międzynarodowego odnoszące się do tej tematyki. Państwa rozwijające się otrzymują najwięcej z tego korzyści niż państwa już rozwinięte. Wpływ na prawo krajowe jest dostrzegane najbardziej w momencie, gdy stwarza to powstanie nowych przepisów i praw, które do tej pory w danym państwie nie istniały. Stanowi to kreacyjną rolę ILO. Zdarza się również taka sytuacja, że uchwały już ustanowione nie stwarzają i nie wpływają na żadne zmiany w ustawodawstwie krajowym. Być może to wynik nie rozpoczęcia żadnych prac ze strony kraju, które przybliżyły by moment wejścia ich w życia, lub takie państwo już wcześniej samo zatwierdziło tą konwencję czy zaleceniu.

Międzynarodowa Organizacja Pracy jest stowarzyszeniem zajmującym się poprawą warunków pracy i życia osób pracujących,. Zajmuje się likwidacją bezrobocia oraz chce pomóc w zwalczaniu wszelkich oznak dyskryminacji w dziedzinie szkolenia czy zatrudnienia.

Kwestie istotne dla ILO są celami bardzo trudnymi i specyficznym, zwłaszcza gdy jest nie wiele czasu, aby zrealizować postawione zadania. Dlatego Organizacja chętnie współpracuje z podobnymi instytucjami oraz rządami swych członków, aby móc wspólnie zająć się zrealizowaniem celów.

ILO funkcjonuj już prawie od wieku na arenie międzynarodowej. To powoduje, że posiada ona olbrzymie doświadczenie, z którego chętnie korzysta. Stanowi ona znaczącą rolę wśród innych organizacji rządowych czy pozarządowych. A jej działanie okazuje się bardzo przydatne i skuteczne aż po obecne czasy.

Bibliografia:

Michał Seweryński, Konwencje międzynarodowej organizacji pracy ratyfikowane przez Polskę, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1983

Zbigniew M. Doliwa -Klepacki, Encyklopedia Organizacji Międzynarodowych, Wydawnictwo 69,

Warszawa 1997