Secesja jest to kierunek w sztuce lat 1895 - 1905. Pod jej wpływem znalazły się wszystkie sfery sztuki, a więc: malarstwo, rzeźba, architektura, grafika oraz rzemiosło artystyczne. Ten niemalże globalny zasięg wynikał stąd, iż jedną z tendencji secesji było połączenie w jedno wszelkich gałęzi sztuki. Łacińska nazwa "seccesio" oznacza "odstąpienie, oddzielenie". Chodzi tutaj o odcięcie się od takich kierunków w XIX wieku jak: impresjonizm czy realizm, które młodzi twórcy uznali za bezstylowe. Grunt pod secesję położył już William Blake oraz nawiązujący do jego twórczości prerafaelici. Innym obszarem, z którego czerpała sztuka secesyjna, był wzorzec sztuki japońskiej, a przede wszystkim jej zdobniczość, symbolika, czarne kontury, które nie tyle sprawiały wrażenie kontrastu, co płynności, a także pięknie dekorowane i formowane otwarte płaszczyzny. Oficjalny rozwój secesji nastąpił podczas ruchu Sztuki i Rzemiosła Williama Morrisa. Ruch ten nawiązywał do ideologii Johna Ruskina. Wspólną dla nich płaszczyzną była chęć odcięcia się od tradycji i przybliżenie sztuki masom. Do najbardziej charakterystycznych cech secesji zalicza się: zdobniczość, brak symetrii, stosowanie płynnych i lekko falistych linii, różnego rodzaju stylizacje, luźna kompozycja, motywy roślinne, niekiedy abstrakcyjne, linearyzm. Sztuka secesyjna najczęściej przedstawiała elementy natury: kwiaty, egzotyczne zwierzęta, a nawet dym czy fale wodne.
Z czasem w sztuce secesyjnej wyodrębniły się dwa podstawowe nurty, mianowicie: nurt estetyzujący i nurt ekspresjonistyczny. Wprawdzie obydwa wykorzystują podobne elementy, ale czynią to nieco inaczej. Chodzi tutaj głównie o różne stosowanie linii i plamy barwnej. Do przedstawicieli nurtu estetyzującego zaliczyć należy: grupę Nabistów zwanych Prorokami, Henry van Velde'a, Aubrey Beardsley'a, Arthura Macmurda, Rene Lalique'a, Emille Galle'a, Alfonsa Mucha, Otto Eckermanna, Gustave Klimta, Louisa Comforta Tiffany,ego oraz Augusta Endella. Z kolei wśród twórców na obszarze nurtu ekspresjonistycznego jest Edward Munch, a także i szereg innych artystów, choć u nich nurt ten schodzi raczej na dalszy plan. Jeśli chodzi o architekturę, to trzeba wspomnieć o takich nazwiskach jak: Antonio Gaudi, Hektor Guimard oraz Victor Horta. Wielką ich zasługą było stosowanie nowoczesnych budulców, przez co możliwe były swobodne rozwiązania architektoniczne. Przykładem są: dzieła Gaudiego takie jak Sagrada Familia, Casa Mila oraz Casa Batlo czy architektura parku Guell.
Secesja w Polsce trwała od 1890 roku do 1918 roku. Miała ona inny charakter aniżeli secesja w innych krajach. Różnica tkwi w widocznych elementach patriotycznych i narodowych, czego nie było za granicą. Nie ma w tym jednak nic dziwnego, gdyż w okresie Młodej Polski, kiedy to przypada jej rozwój, kraj był jeszcze pod zaborami.
Na ziemiach polskich sztuka secesyjna rozwijała się w trzech ośrodkach: krakowskim, warszawskim i lwowskim. W okresie Młodej Polski powstała nie tylko secesja, ale i impresjonizm, w duchu którego tworzyli: Pankiewicz, Podkowiński, Masłowski, Wyczółkowski oraz Stanisławski, a także symbolizm. Tutaj należy wspomnieć o takich nazwiskach jak: Mehoffer, Weiss, Malczewski, Gwozdecki, Wojtkiewicz, natomiast w rzeźbie to: Biegas, Laszczka, Szczepkowski i Dunikowski. Wracając do nazwy Młoda Polska, wspomnieć należy, iż pochodzi ona od tytułu artykułów napisanych przez Artura Górskiego a opublikowanych w krakowskiej gazecie "Życie". To właśnie tutaj zawarł swoje spojrzenie na nową sztukę. Na uwagę zasługuje też zbieżność polskiej nazwy z nazwami tego kierunku w całej niemalże Europie, np. Modern Style, Art. Noveau, czy Jugendstil. Polska secesja miała swój własny niezależny charakter, choć i tak w pewnym stopniu znajdowała się pod wpływem secesji monachijsko - wiedeńskiej. Głównym założeniem polskich twórców secesyjnych było przekonanie, że sztuka winna posiadać rodzinny, pełen młodości i spontaniczności charakter. Obok krakowskiego "Życia", upowszechniającego sztukę dla szerokiego ogółu, sztukę narodową, istniała jeszcze warszawska "Chimera" - bardziej skupiona wokół konserwatywnych elit. Wspólnym, krakowsko - warszawskim stowarzyszeniem była tzw. "Sztuka", która propagowała wysoką sztukę nie tylko w Polsce, ale i za granicą.
Sylwetki polskich artystów secesyjnych:
Najwybitniejszym przedstawicielem secesji był Stanisław Wyspiański, który żył w latach 1869 - 1907. Początkowo związany był z realizmem za sprawą Jana Matejki, którego był uczniem. Dopiero po powrocie z Paryża, gdzie pobierał nauki, przeszedł na stronę secesji i już do końca życia związał się z Krakowem, gdzie się urodził. Był niezwykle utalentowaną osobą, a świadczy o tym fakt, iż zajmował się zarówno poezją, jak i dramatem, scenografią, malarstwem, grafiką (ilustracje w "Iliadzie"), dekoratorstwem, projektowaniem wnętrz oraz robieniem witraży. Powstały one m.in. w kościele Franciszkanów w Krakowie, pozostałe zaś projekty, przeznaczone do katedry lwowskiej i wawelskiej, nie zostały ukończone. W kościele Franciszkanów znajdują się też słynne polichromie jego autorstwa. Dodatkowo, zajmował się projektowaniem mebli, zdobieniem tkanin, robił też dekoracje w teatrze i kostiumy, równocześnie ilustrował książki i wystawiał dramaty tak swoje, jak i obce. Sukcesy odnosił jako portrecista, np. Śpiący Mietek, Śpiący Staś, portret Antoniego Langego czy Helenki, a także jako rysownik (głównie krajobrazy z okolic Krakowa, Zielnik). W architekturze także zaznaczył swoją osobę - był bowiem twórcą tzw. stylu zakopiańskiego. Wśród budowli w Zakopanem wymienić należy liczne domy i kaplicę na Jaszczurówce, które realizują jego projekty. Każda jego działalność artystyczna jest realizacją polskiej tradycji, przez co dużo w niej pierwiastków ludowo - patriotycznych. Z drugiej jednak strony - stanowi odbicie współczesności. Wyspiański udzielał się też naukowo: był profesorem w Krakowie na ASP, a w latach 1898 - 1899 był redaktorem w tygodniku "Życie". W swoich pracach Wyspiański starał się łączyć światło i barwę; wykorzystywał plamy różniące się pod względem temperatury, a wszystko to po to, aby bardziej uwydatnić światło. Tak m.in. jest na jego portrecie z żoną. Pod koniec życia zapadł na ciężką, nieuleczalną chorobę i zmarł. To właśnie wtedy powstały jego największe dzieła i w równie dużej ilości.
Drugim wybitnym przedstawicielem secesji był Józef Mehoffer, który, podobnie jak i Wyspiański, był uczniem Jana Matejki. Żył on w latach 1869 - 1946. Był to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli symbolizmu na polskim gruncie. Zdobył gruntowne wykształcenie, gdyż uczył się najpierw w Krakowie w Szkole Sztuk Pięknych, później w Wiedniu i w Paryżu. W 1902 roku został profesorem na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Najbardziej jest znany jako autor licznych malowideł ściennych i witraży. Jeśli chodzi o witraże, to wspólnie z Wyspiańskim robili je w kościele Mariackim w Krakowie, dalej w katedrze na Wawelu, gdzie zdobią kaplicę Szafrańców i kaplicę Świętokrzyską, następnie wspomnieć należy kościół w Jutrosinie, kaplicę Grauerów w Opawie a nawet szwajcarską kolegiatę Św. Mikołaja we Fryburgu. Do tego, sporego już dorobku, dodać wypada jeszcze polichromie w skarbcu i wspomnianej już kaplicy Szafrańców, a także polichromie zdobiące sale posiedzeń w krakowskiej Izbie Przemysłowo - Handlowej. Na tych dziełach jednak nie koniec, gdyż Mehoffer stworzył też wiele krajobrazów, wiernie oddanych pod względem psychologicznym portretów, widoków wnętrz oraz przedstawienia figuralne. Częste było wykorzystywanie symboli i alegorii, żywych kolorów i bogatego zdobnictwa. Pozostawił po sobie wiele afiszy i ekslibrisów, a także scenografii teatralnych.
Kolejnym, może mniej znanym, ale także wybitnym malarzem tego okresu był Władysław Ślewiński. Żył w latach 1854 - 1918. Całe życie sporo podróżował: najpierw przebywał w Paryżu, gdzie studiował, potem zamieszkał w Bretanii, stąd na jego obrazach częstym motywem było morze. Z Bretanii wrócił do Polski, było to w latach 1905 - 1910. W tym czasie dawał nauki w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, jak również w swojej pracowni. Z Polski znów pojechał do Bretanii, gdzie osiadł w Doelan. Obrazy z tamtego czasu przedstawiały tamtejsze pejzaże, ale także martwą naturę, autoportrety, portrety. Wspomnieć należy też o związku malarza z P. Gauguinem, co zaowocowało chwilową fascynacją symbolizmem syntetycznym. Mało jest elementów secesyjnych w twórczości artysty, do najważniejszych trzeba zaliczyć: bardzo prosta plama barwna, nieco spłaszczona i delikatna linia. Przykładem na ów styl jest obraz pt. "Czesząca się".
Jacek Malczewski to kolejny wybitny malarz, który żył w latach 1854 - 1929. On również pobierał nauki u Jana Matejki, a także u W. Łuszczkiewicza. Wiele podróżował, w latach 1876 - 1877 przebywał w Paryżu, następnie zwiedził Azję Mniejszą jako uczestnik wyprawy naukowej w roli rysownika. Stamtąd pojechał do Grecji, Włoch, Monachium, aż w końcu zamieszkał od 1886 roku w Krakowie. Także i on był profesorem na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1897 - 1900 oraz 1910 - 1921. Na początku swojej działalności artystycznej stworzył cykl przedstawiający w sposób naturalistyczny wręcz zesłanie na Sybir polskich jeńców. W obrazach tych przebija mistycyzm Słowackiego. W Młodej Polsce otarł się o symbolizm w ukazywaniu przeróżnych aniołów, faunów, chimer czy rusałek, które stanowią nieodłączny element zróżnicowanych pod względem tematycznym obrazów. Często powracające motywy w dziełach artysty to: kwestie narodowe, które niemalże we wszystkich obrazach powracają, artysta i sztuka, np. na obrazach: "Sztuka w zaścianku", "Natchnienie Artysty" czy "Malarczyk", dalej postać kobiety jako uosobienia zła, zwierzęcych instynktów oraz demonicznych i zmysłowych sił; na uwagę zasługują też pejzaże polskich ziem czy też fascynacja śmiercią, która występuje pod postacią greckiego boga Thanatosa. Charakterystyczną cechą malarstwa Malczewskiego jest przeniesienie antycznej, mitologicznej scenerii i postaci na polski grunt, często silnie uhistoryczniony. Elementy ludowe mieszały się zatem z mitologicznymi, przez co nabierały nowego znaczenia. Zabieg ten był charakterystyczny dla polskiej twórczości w okresie modernizmu.
Ostatnim już, zasługującym na uwagę malarzem i rysownikiem, był Witold Wojtkiewicz, który żył w latach 1879 - 1909 i był przedstawicielem symbolizmu. Jego ojciec, Stanisław, był urzędnikiem w banku. Matka natomiast pochodziła z rodziny Święcickich. Już w dzieciństwie pobierał nauki w Klasie Rysunkowej W. Gersona w Warszawie. Chwilowo przebywał też w Petersburgu, skąd wrócił do stolicy. Następnie uczył się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Tam spotkał się z T. Axentowiczem, J. Unierzyskim oraz L. Wyczółkowskim czy J. Pankiewiczem. Brał udział w organizowanych na początku XX wieku wystawach - wystawie "Pięciu", a także należał do grupy "Zero" oraz do Towarzystwa Artystów Polskich o nazwie "Sztuka". To właśnie podczas wystawy "Pięciu", która odbyła się w Berlinie w 1906 roku, a miała miejsce w galerii Schultego, zyskał uznanie dwóch francuskich znawców malarstwa: M. Denisa i A. Gide'a. Ten ostatni był autorem wstępu do katalogu Wojtkiewicza. Poza tym, zajął się organizowaniem indywidualnej, i jedynej takiej, wystawy artysty, która miała miejsce w Galerie E. Druet w Paryżu. Inspiracje dla swych obrazów Wojtkiewicz czerpał z dekadentyzmu i ekspresjonizmu. Do najbardziej znanych zaliczyć należy: Wiosenne Podmuchy, Patos, Obłęd, Strachy i Okrucieństwo. Już same nazwy sugerują określone spojrzenie na świat, który jawił się jako całkowicie spaczony. Tę ideę oddają na obrazie nie tylko kolory, ale i zniekształcone formy. Jeśli chodzi o barwy, to dominują przygnębiające, i wprawiające w stan zrezygnowania i rozpaczy, czernie, biele oraz monotonne szarości. Mimo, iż malarstwo wypełniało mu czas, to jednak znalazł go też trochę i dla wykonywania rysunków. Zdobiły one gazety: "Wędrowca", "Sfinksa" oraz "Tygodnika Ilustrowanego". Z kolei charakter "Chochoła" i "Liberum Veto" wymagał od artysty tworzenia karykatur. Od czasu do czasu pracował też dla firmy G. Grabowskiego, która zajmowała się puszczaniem w obieg kart pocztowych.
Jeśli chodzi o rzeźbę, to wspomnieć należy o Wacławie Szymanowskim, który zasłynął jako autor pomniku Chopina w Warszawie, zaś w Krakowie - pomniku Grottgera. Dalej na uwagę zasługuje autor "Zrozpaczonej" - Konstanty Laszczka, autor portretu Olgi Poznańskiej - Bolesław Biegas oraz Xawery Dunikowski.
