Romańska sztuka, to określenie stylu panującego w sztuce od XI wieku. Rozwój stylu romańskiego miał miejsce do XII wieku, po czym zaczął być wypierany przez gotyk. Sztuka romańska jest pierwszym europejskim stylem w sztuce średniowiecznej. Większość dzieł powstałych w tym nurcie ma charakter sakralny, są to kościoły i zabudowania klasztorne. Sama nazwa wskazuje na pokrewieństwo z Rzymem (Roma - romański), związek ów nie polega na inspiracji antyczną sztuką Rzymu, lecz ścisłym podporządkowaniu sztuki zasadom kościelnym. Rzym jest tu stolicą katolicyzmu i jako taki wyznacza kierunki rozwoju sztuki.
W swych formach jednak styl romański jest inspirowany sztuką antyczną, ale daleko mu do naśladowania starożytnych wzorów. Sztuka romańska ogarnęła cała katolicką Europę, sprawił to patronat kościoła, instytucji jednoczącej wiele krajów, szczególnie na zachodzie kontynentu.
Architektura - najsilniej objawił się styl romański w architekturze, charakterystyczna cechą tych budowli była prostota i racjonalność. Budowle były podporządkowane swym funkcjom, a więc najczęściej odprawianiu modłów. Charakterystyczne dla ówczesnych kościołów są kształty geometryczne oraz zdobienia przy użyciu rotundy. To co wyróżnia styl romański od późniejszego gotyku, to przede wszystkim grubość murów, stawiano wówczas budowle z grubego kamienia, budynki te były ciężkie, masywne, z niewielkimi oknami. Z jednej strony taka architektura świetnie się sprawdzała w razie konieczności obrony, grube mury świątyń dawały bezpieczne schronienie przed najazdem wroga, toteż w okresach wojny przemieniały się w warownie,. Z drugiej strony były to bardzo mroczne świątynie, niewielka ilości światła, jaka mogła się przedrzeć do wnętrza przez wąskie okna, dodawała grozy średniowiecznym wierzeniom. Surowy wygląd starano się rekompensować bogatym zdobnictwem na kolumnach i portalach. Wraz z rozwojem stylu romańskiego i technik murarskich rodziły się odmiany regionalne, różniące się przede wszystkim rodzajem stosowanego sklepienia. I tak na przykład we Francji i w Hiszpanii dominowały sklepienia kolebkowe, przy czym natomiast południowo- zachodniej Francji raczej kopułowe ,w Niemczech natomiast krzyżowo-żebrowe, a we Włoszech żebrowe.
Rzeźba - podobnie jak we wszystkich dziedzinach średniowiecznej sztuki, tak i w romańskiej rzeźbie dominowała tematyka biblijna. Sięgano gównie do scen ze Starego Testamentu a także do zdarzeń z życia świętych. Najczęściej stosowanym tworzywem był kamień, zaś ornamentykę wykonywano na ogół z plecionki. Rzeźba, podobnie jak malarstwo, stanowiły "biblie dla ubogich", w obrazowy sposób bowiem przedstawiały treści zawarte w Biblii. W tym czasie tylko wykształceni obywatele posiadali zdolność czytania, natomiast większość wierzących czerpała swą wiedze o Bogu oczywiście od księży, ale też ze sztuki. Artyści starali się oddać nie tylko dosłowny zapis Pisma Świętego, ale też jego alegoryczną wymowę, stad na przykład popularność motywów zwierzęcych i roślinnych, oddających odwieczna walkę dobra i zła. Najczęściej chyba przedstawiano obrazy cierpienia, jakie czeka grzeszników, z upodobaniem tworzono piekielne wizje. Nieco miej popularne, ale też stosowane było drewno oraz brąz. rzeźba średniowieczna łączyła się ściśle z architekturą, stanowiąc ozdobę wnętrz świątynnych. Do najwybitniejszych gdzie tego okresu należą słynne gnieźnieńskie drzwi, przeznaczone do tamtejszej katedry, na których uwieczniono liczne sceny z życia i męczeńskiej śmierci świętego Wojciecha.
Malarstwo - odgrywa podobna role jak rzeźba, ono również wiązało się ściśle z architektura, zwłaszcza malarstwo ścienne, zdobiące sklepienia i wewnętrzne mury. Podobnie jak architektura i rzeźba miało charakter sakralny, sięgając najczęściej do scen biblijnych i żywotów świętych. Ówczesne malarstwo borykało się jeszcze z licznymi problemami natury technicznej, stąd między innymi znaczne ograniczenie skali barw( dominowały: żółta i czerwona orcha, a także zimne kolory zieleń i błękit).
Do zabytków stylu romańskiego na terenie Polski zalicza się miedzy innymi klasztor w Tyńcu (z drugiej połowy XI w.), katedrę w Gnieźnie (1000), katedrę w Płocku (1126-1141) i Krakowie (ok. 1142), ponadto kolegiaty w Opatowie (połowa XII w.), Kruszwicy (1120-1140) i Tumie (ok. 1140-1161).
