Pedagogika jest wszechstronną nauką o wychowaniu człowieka, która obejmuje holistyczny rozwój osoby, a także każdy wpływ środowiska. Zajmuje się badaniem zjawisk wychowawczych, w kontekście zachodzących procesów społecznych oraz przy procesów psychicznych jednostki. Pedagogika ukazuje istotę wychowania oraz miejsce działalności jednostki.

Pedagogika jest nauką skoncentrowaną na wychowaniu, formuje metodyczne i teoretyczne podstawy w planowanej działalności wychowawczej. Nazwa tej dyscypliny naukowej pochodzi od słów:

pais to znaczy chłopak oraz ago czyli prowadzę lub wiodę,

paidagogos to osoba w starożytności prowadząca chłopca.

Pedagogika jest nauką, która powstała między innymi z filozofii, jako nauka wyodrębniała się w drugiej połowie XIX wieku. Cały dorobek pedagogiki do tego okresu głównie praktyka i treści dotyczące wychowania.

Wychowanie to działalność społeczna organizowana świadomie i zmierzająca do osiągnięcia wyznaczonego celu. Celem jest wywołanie pożądanych zmian w osobowości człowieka, zmiany te powinny obejmować stronę instrumentalno - poznawczą oraz aksjologiczną.

Mówiąc, że pedagogika zajmuje się procesami wychowawczymi mamy na myśli:

- cele wychowania,

- metody i formy wychowania,

- warunki wychowania osoby,

- treści wychowania,

- prognozę.

O pedagogice mówimy, że jest zaliczana do dyscyplin naukowych gdyż posiada:

1. przedmiot badań, którym jest wychowanie

2. podmiot badań, czyli człowieka, wychowanka

3. metody badań,

4. własne teorie, czyli tak zwany dorobek naukowy.

Pedagogika spełnia określone funkcje:

- funkcje diagnostyczne - zajmuje się poznaniem faktycznego stanu rzeczy,

- funkcje prognostyczne - celem ich jest przewidywanie rozwoju danej sytuacji,

- funkcje techniczno - instrumentalne - obejmują konkretne działania.

Zadaniami pedagogiki jest:

- wyjaśnianie przyczyn zachowania człowieka,

- przewidywanie skutków tych zachowań,

- określanie i opisywanie form pracy, między innymi praca z indywidualnym przypadkiem.

Nauki pomocnicze pedagogiki:

- psychologia rozwojowa, społeczna, osobowości i inne,

- nauki medyczne ze szczególnym uwzględnieniem psychiatrii,

- socjologia,

- ekonomia,

- demografia.

W XIX wieku nastąpił rozpad filozofii na poszczególne dyscypliny. W związku z tym w pedagogice nastąpił rozwój i podział na kilka działów:

1. pedagogika ogólna

2. teoria wychowania

3. dydaktyka, czyli nauka o kształceniu

4. historia wychowania

Ad 1. Zadaniami pedagogiki ogólnej są podstawy, struktura i cele wychowania, zajmuje się również metodologią badań, analizą znaczących doktryn psychologicznych i pedagogicznych, a także problemami wychowawczymi

Ad 2. Teoria wychowania zajmuje się o ideałami wychowawczymi, celami, treściami, procesami, zasadami i wreszcie metodami wychowawczymi. Zajmuje się także, zmiennością treści w wychowaniu, pokazuje wychowanie człowieka w istotnych okresach dziejowych, bada konflikty, które pojawiają się w przełomowych czasach.

Ad 3. Dydaktyka to nauka koncentrująca się na procesach nauczania i uczenia się. Między innymi uczeniem intencjonalnym.

Ad4. Historia wychowania jest nauką, w której przedmiotem badań przeszłość oddziaływań wychowawczych oraz historia myśli pedagogicznej. Myśl pedagogiczna jest potrzebna do poznawania doktryn pedagogicznych ponieważ wyjaśnia jak we wcześniejszych epokach wychowywano dzieci i co stanowiło cel wychowawczy.

Przełom wieków XVIII i XIX.

Jan Henryk Pestalozzi, określił kryterium programowe, w którego skład wchodziły:

pedagogika specjalna, pedagogika społeczna, pedagogika porównawcza, teoria oraz organizacja zarządzania w oświacie.

Celem pedagogiki społecznej jest badanie społecznych aspektów wychowania między innymi trudności ucznia w szkolne. W jej obrębie znajduje się pedagogika opiekuńczo - wychowawcza, która obejmuje opiekę nad dziećmi z domów dziecka, opiekę nad osobami starszymi, schorowanymi w różnych placówkach zajmujących się pomocą. Można zauważyć, że pedagogika opiekuńczo - wychowawcza zajmuje się osobami w różnych okresach ich życia.

Wcześniej głównymi instytucjami, które oddziaływały na dzieci były: rodzina oraz szkoła. Obecnie pedagogika obejmuje swoim zakresem wszystkie fazy życia człowieka.

Pedagogika podzielona została na względu na fazy:

1. pedagogika prenatalna - zajmuje się dziećmi nienarodzonymi,

2. pedagogika żłobkowa - zajmuje się dziećmi zostawianymi w żłobkach przez rodziców,

3. pedagogika przedszkolna - zajmuje się dziećmi uczęszczającymi do przedszkola,

4. pedagogika wczesnoszkolna - zajmuje się dziećmi we niższych klasach szkoły podstawowej,

5. pedagogika szkolna dzieci i młodzieży - zajmuje się dziećmi od czwartej klasy szkoły podstawowej wzwyż. Możemy mówić o pedagogice szkoły zawodowej, pedagogice szkoły ogólnokształcącej i innych,

6. pedagogika osób dorosłych - zajmuje się osobami pełnoletnimi,

7. pedagogika ludzi starych - inaczej nazywana gerontologią edukacyjną, zajmuje się osobami w podeszłym wieku.

Ze względu na etapy ludzkiego życia wyróżniamy:

1. dążenie do osiągnięcia wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, od urodzenia do 25 roku życia.

2. etap poświęcenia się pracy zawodowej,

3. okres przebywania na emeryturze,

4. okres zaawansowanej starości, zależności od innych osób.

Pedagogika dzieli się ze względu na swoją dziedzinę działalności. Wyróżniamy:

1. pedagogikę przemysłową,

2. pedagogikę wojskową,

3. pedagogikę rolniczą,

4. pedagogikę pracy kulturalno - oświatowej,

5. pedagogikę leczniczą inaczej zwaną traumatologią,

6. pedagogikę wczasów.

Pedagogika ogólna łączy się z elementami etyki. Etyka jest to nauka o moralności człowieka.

Wszystko co wewnętrznie posiada człowiek, jest określane jako dzieło wychowawcze. Rozwój mowy, a potem umiejętności zawodowe, rozwijanie światopoglądu i religijności, patriotyzm, uspołecznienie i życie w zgodzie z własnymi zasadami moralnymi powinno być w początkach rozwoju człowieka wypielęgnowane przez rodziców, a później wychowawców poprzez staranne kształcenie i wychowanie.

W ostatnich latach nastąpiły przemiany w wychowaniu i doszło do przemian i zmiany poglądów w temacie rozwoju człowieka. Poszerzyły się tereny oddziaływań wychowawczych zarówno w kierunku zagadnień prenatalnych jak i gerontologii. Nastąpiła zauważalna zmiana w charakterach wychowanków z indywidualnych na grupowe. Powstało w obecnym czasie wiele nowych instytucji wspomagających wychowanie: ośrodki i organizacje pomagające narkomanom i alkoholikom, hospitacja, domy opieki. Nastąpiła pedagogizacja w wielu instytucjach niewychowawczych, jak na przykład w wojsku, w sądownictwie, pojawiają się pedagodzy w prasie i handlu. Mówimy również o pedagogizacji takich instytucji wychowawczych jak szkoła czy uniwersytet. Od II Soboru Watykańskiego 1962-65 pedagogizacja pojawiła się w duszpasterstwach akademickich, osób niepełnosprawnych itd.

Pionowa struktura pedagogiki:

Wychowanie jest zasadniczym celem pedagogiki, jest koniecznością z punktu widzenia biologii oraz działalności, powoduje, że młody człowiek staje się mądrzejszym i lepszym. Wychowanie powinno dokonywać się w odpowiednich, sprzyjających warunkach. Dla wychowania najważniejsza jest atmosfera, wówczas najbardziej skuteczne są działania wychowawców, mają oni większy wpływ na wychowanków.

Proces oraz wyniki wychowania kształtowane są pod wpływem zorganizowanej działalności wychowawców, środków masowego przekazu, a także pod wpływem trudów jednostki nad zmierzających do kształtowania własnej osobowości.

Zmianami wychowawczymi nazywamy długotrwały proces zachodzących przeobrażeń w rozwoju człowieka, tym procesie biorą czynny i świadomy udział wychowawcy. W wychowaniu współdziałają też przeróżne warunki i okoliczności, jako zachodzące sytuacje wychowawcze, oraz chęć zmierzania wychowanka do rozwoju i osiągania coraz to większej samodzielności umysłowej, życiowej oraz moralnej jako celu wychowania.

Uważa się, że 1/3 ludzkiego życia jest procesem opiekuńczo - wychowawczym.

definicja prakseologiczna, czyli oddziaływanie wychowawców

Wychowanie jest to:

1. wprowadzenie przez osoby dojrzałe ( wychowawców) osób dojrzewających do zadań i zasad życia społecznego ( wychowanków),

2. planowe działanie osób dojrzałych (nauczycieli) na osoby dojrzewające (uczniów),

3. urzeczywistnianie wartości w drugim człowieku przy użyciu świadomości.

Definicja ewolucyjna czyli proces rozwojowy w jednostce

Wychowanie to proces w którym jednostka wrasta w społeczną świadomość swojego gatunku. Może to być również proces nabywania przez jednostkę osobistych doświadczeń. Osoby sympatyzujące z tym podejściem stawiają młodego człowieka w centrum zainteresowań i rozwoju. Definicja ta ma charakter ewolucyjny, polega na wyjaśnianiu od czego zależy rozwój człowieka. W gronie osób definiujących w ten sposób był Jan Jakub Rousseau.

Definicja sytuacyjna czyli bodźce pochodzące ze środowiska wychowawczego

O trzeciej grupie definicji możemy powiedzieć, iż koncentruje się wyłącznie na warunkach i bodźcach w wychowaniu. Zdaniem teoretyków to wychowanie jest przygotowaniem do życia, wychowaniem poprzez życie lub ogół operacji życiowych. Szkoła uczy wspólnoty, jest przeżywana w zabawie, pracy, rozmowie i wszelkich formach wyrażania się. O czwartej grupie definicji można powiedzieć, że skupia się na skutkach i wytworach wychowania. Odwołują się do niej także socjologowie.

Definicja adopcyjna czyli wytwory i skutki wychowania

Osoby definiujące wychowanie w ten sposób traktują je jako przysposobienie wychowanka na pełnoprawnego członka uczestniczącego w grupie społecznej, zachodzi w niej kształtowanie charakteru a zarazem osobowości. Wychowanie jest oddziaływaniem starszych pokoleń na wchodzące w życie osoby, aby kształtować je w zgodności z oczekiwaniami ze strony społeczeństwa. Przedstawiciele tego typu definiowania utożsamiają istotę i wynikiem, którym jest adaptacja wychowanka do społeczeństwa.

By mówić o pełnym procesie wychowawczym, należy wziąć pod uwagę: wytwory wychowania, samorzutny rozwój jednostki, sytuacje bodźcowe oraz mieć świadomość, ze proces ten trwa przez całe życie człowieka

Współczesne systemy wychowawcze najczęściej posługują się ramowymi definicjami.

Wychowanie to zawsze uznawanym społecznie systemem działań starszych pokoleń na młodsze, w celu pokierowania nimi, ich szerokim rozwojem, aby przygotować jednostkę według pewnego ideału do późniejszego życia. W związku z tym ramami wychowania, będą starsze społeczeństwa, oraz systemy kierowania działaniami na młodzież, ideały nowego człowieka oraz nowy kształt życia jako cel zmierzający do osiągnięcia. Ujmując wychowanie w ten sposób jawi się nam jako rozwój człowieka, którego punktem wyjścia jest wychowanek

Składnikami procesu wychowawczego są siły czynników wychowawczych.

Mówiąc o ramowej definicji wychowania, trzeba podkreślić, iż scala ona w sobie cztery formy wychowania:

1. wychowanie jako urabianie,

2. wychowanie jako swoboda rozwoju,

3. wychowanie jako oddziaływanie sytuacji,

4. wychowanie jako wytwór.

Skutkiem tego scalenia na wychowanie składają się fundamentalny składniki wychowawcze, do których zaliczamy dynamiczne siły oddziałujące w procesie wielostronnego rozwoju człowieka. Do nich należą przede wszystkim społeczne oddziaływania wychowawcze, które kierują naturalnym rozwojem ucznia i wychowanka poprzez zbliżenie jego do ideału człowieka, a także ukształtowanie jego postaw wobec przyszłego życia.

Dynamizmem procesu wychowania kieruje pęd życia zmierzający do naturalnego rozwoju psychicznego organizmu, nazywany jest bios, to znaczy życie. Siła biosu zależy od ładunku dziedzicznego, biologicznych aspektów i takich dyspozycji jak: upośledzenia, talenty, czy zwyrodnienia. Dynamizm ukształtowany został przez pokolenia, to naturalny rozwój jednostki odbywający się bez naszego wpływu i naszej woli, dlatego zatem stanowi o fundamentalnej sile napędu całego procesu w wychowaniu młodego człowieka. Siła, która wynika z instynktu rozrodczego i samozachowawczego, z namiętności i popędów jest zawsze żywiołem i wymaga przez to pokierowania energią na pożądane cele.

Pomimo owej żywiołowości siła popędowa, zależy od samego początku istnienia osoby od wychowawczej opieki, pomocy, od społecznego wpływu wychowawców, nauczycieli i rodziców. Jest to zależne i unormowane tradycjami i zwyczajami życia określonego w danym społeczeństwie jako normalne. Ten olbrzymi nurt społecznego kieruje biosem danej jednostki, do własnych określonych celów, zwyczajów i norm za pomocą nacisku, przymusu i kontroli. Jest to etos, czyli tak zwany obyczaj, zwyczaj czy przyzwyczajenie.

Etos jest składnikiem wychowania i działa na bios poprzez wytwarzanie wychowawczych sytuacji w środowiskach społecznych między innymi w rodzinie, szkole, przedszkolu, grupie koleżeńskiej, grupach w których obowiązują określone społecznie wzorce zachowania.

Wówczas kształtują się określone cechy, takie jak: obowiązek, powinność, solidarność grupowa i odpowiedzialność. W skutek działania etosu w różnorodnych dziedzinach życia społecznego następuje dziedziczenie postaw społecznych, moralnych i religijnych.

Dzięki sile etosu następuje proces przyswojenia przez jednostkę dorobku kulturalnego, wszelkich tradycji, historii, narodowości, obyczajów, dokonuje się poprzez przystosowanie społeczne oraz przysposobienie na członka pełnoprawnego w społeczeństwie.

Działania etosu uważanego za drugi składnik w wychowaniu sprowadza się do uspołecznienia czyli socjalizacji. Etos stanowi zagrożenie poprzez zmieniającą się modą oraz poprzez kulturę masową.

Aby zneutralizować zagrożenie biosu poprzez etos potrzebna jest moc wychowawcy, nazwany agos, czyli siła prowadząca osobę wychowawcy. Owa siła daje się zmierzyć, określić jako autorytet nauczycieli. Autorytet stanowi siłę wewnętrzną nauczyciela.

Agos, czyli siła wewnętrzna wychowawców kieruje wychowaniem młodego człowieka, siła ta uszlachetnia nowe pokolenie rozwijając je w sposób osobowy w procesie tak zwanej personalizacji. Personalizacja wiąże się z kształtowaniem postawy w wychowanku wobec jego przyszłego życia.

Przyszłe życie jest nieokreślone, nauczyciel ma przygotować do niego wychowanka, w taki sposób by spełnił się w nim. Najbardziej tajemnicza siła, czwarty składnik wychowania występuje pod postacią losu. Los jest siłą, której nie można poznać jego zadaniem jest określenie kolei życia. W filozofii był przedmiotem wielu badań. Tworzono różne teorie na jego temat, między innymi: teoria fatalistyczna, deterministyczna, w nich dorastał on do absolutu. W losie można wyróżnić czynniki tak zwane: przeznaczeniowe inaczej nazywane nieodwracalnymi, między innymi: śmierć, wolność, los, łaska.

Logos jest to stanowisko chrześcijan; inaczej na logos mówi się słowo, świat, nauka, mądrość Boża.

Człowiek ma wolność wewnętrzną i dzięki temu jest zdolny do wybierania swoich celów, postaw do których zmierza.

Pedagogika biorąc pod uwagę owe znaczenie jest wtajemniczeniem, inicjacją. Wszystkie jej składniki podlegają wspólnemu działaniu. Siły losu, agosu, biosu i etosu ścierają się w ramach pewnej sytuacji życiowej oraz jej zmienności. Ostatecznym wynikiem wychowawczym jest z złożony z dwu nurtów.

Pierwszym nurtem są nabyte światopoglądowe zasady, zachowania moralne, społeczne, religijne oraz ideał wychowawczy.

Drugim nurtem są elementy należące do kultury, barbarzyństwo, skłonność do wypadków oraz wszelkie wykolejenia.

Ostateczny wynik wytwarza dwa życiowe nurty.

Wychowanek realizuje swój plan życiowy pod kątem działającego na niego etosu czyli kultury, tradycji oraz zachowania rodziców. Zadaniem etosu jest kształtowanie jednostki. Wypadkową biosu oraz etosu jest stworzenie drugiego nurtu życia jednostki. W tej sytuacji jest podejmowane działanie agosu czyli działanie wychowawcze, które oddziałuje na bios w następujący sposób: wytwarza prawidłowy nurt wychowawczy zwany pierwszym nurtem życia. Drugi nurt życia ma szansę rozwinąć się wszędzie tam, gdzie istnieją słabsze więzi w rodzinie. Najczęściej w takiej sytuacji jednostka trafia do środowisk dysfunkcyjnych. Pierwszym nurtem życia są postawy, światopoglądy moralne, społeczne, religijne. Drugi nurt życia jak już wiadomo skłonność do popadania w złe towarzystwo oraz wykolejenia.

Rozwojem człowieka nazywamy proces wychowawczy przebiegający w ciągu całego jego życia. Jest to proces ciągły oraz jednokierunkowy.

Istnieją trzy możliwości rozwoju człowieka:

- wzwyż, rozwój zmierzający do ideału nowej jednostki,

- utrzymujący się stałym osiągniętym już poziomie,

- w dół - są to przykłady wykolejeń oraz wynaturzeń.

Naturalnym zjawiskiem występującym w wychowaniu człowieka jest jego ewolucyjny rozwój, to znaczy, że każdy następujący po sobie stan jest wyższy od poprzedniego. Jest to zjawisko progresji.

Progresją wychowawczą nazywa się normalny rozwój jednostki i stanowi przedmiot badań pedagogiki ogólnej oraz praktycznej, w sensie nauki stosowanej.

Czasem zdarza się, iż, podczas normalnego procesu wychowawczego pojawia się okres zastoju, wystąpi zahamowanie, w takim przypadku istnieje granica, która jest spowodowana pewnym upośledzeniem. To zahamowanie w rozwoju jak również obniżenie poziomu jest nazywane wychowawczą degresją.

Degresja wychowawcza to przedmiot badań w zakresu pedagogiki specjalnej, jak również klinicznej i leczniczej, traktujących o zaburzeniach i dysfunkcjach w prawidłowym rozwoju.

Jednostka, która jest zdrowa i normalnie się rozwija, nie cofa się w swoim rozwoju intelektualnym, fizycznym, społecznym czy moralnym, ani się nie zatrzymuje.

To kierunek w inwolucyjnym rozwoju, przypisany jest ludziom starszym wieku, jeżeli w wieku starszym osoba podejmuje wysiłek fizyczny oraz aktywność psychiczną wówczas inwolucjami nie grozi.

Entropiczny Rozwój:

entropo oznacza: odwracam się; jest to rozwojowy rozkład; proces polegający na wykolejeniu wychowawczym;

Regresja wychowawcza, jest badana przez pedagogikę resocjalizacyjną.

Wyróżnia się trzy możliwości: progresję, degresję oraz regresję.

Wszystkie trzy kierunki wzrostu odnoszą się do zmian w biosie danej jednostki w stronie różnych stanów. Możemy mówić o rozwoju: jakościowym i ilościowym.

Możliwości rozwoju, które zostały wymienione mogą występować w jednym kierunku, mogą także podlegać wahaniom. Wahania to: okresy zastoju, okresy wzrastaniu ku doskonałości, a także chwilowe etapy cofania się lub upadku. Nawet w chwilach najtrudniejszych człowiek może się podnieść. Jest to optymistyczne podejście na którym pedagogika w swojej istocie się opiera.

Trud rozwoju człowieka

Czynniki rozwojowe czyli występujący dynamizm etosu, biosu, agosu , pomimo, iż terminologia była inna w historii były często rozpatrywane.

Sam Arystoteles pośród owych czynników wymienił: naturę, rozum oraz przyzwyczajenie.

J. J. Rousseau w wieku XVIII głosił, iż siłami i czynnikami wychowania są: natura, która określił własną psychikę, rzeczy, na które wpływa dobroczynny wpływ przyrody oraz ludzie, którzy demoralizują niewinność dziecięcą.

Zdaniem Benecker wpływ na rozwój człowieka mają: przyroda, losy różnych ludzi oraz losy własne.

Koniec dziewiętnastego wieku stworzył nowe stanowiska:

Natywiści - uważali, iż rozwój psychicznych cech, a także charakter każdego człowieka jest niezmienny ponieważ jest wrodzony.

Empiryści uważali, że na rozwój decydujący wpływ ma własne doświadczenie, inaczej: empiria, której zadaniem jest kształtowanie oraz zmienianie się człowieka.

Teoria konwergencji - jest to teoria dwuczynnikowa, która mówi o dwóch czynnikach rozwojowych: zewnętrznym oraz wewnętrznym.

Teoria ta głosiła, iż w każdym momencie ludzki rozwój jest pod wpływem wrodzonych czynników, czynników wewnętrznych czyli dziedzicznych oraz zewnętrznych czyli środowiskowych, które wspólnie na siebie oddziałują, to oznacza, że to geny pokazują granice rozwoju możliwości, zaś środowisko je realizuje.

Przeciwnikami tej teorii byli zwolennicy pedagogiki chrześcijańskiej oraz socjalistycznej.

Pedagogika chrześcijańska inaczej można o niej powiedzieć, że jest pedagogiką trójczynnikową. Wymienia następujące czynniki w rozwoju: biologiczna dziedziczność oraz wrodzone cechy nabyte w okresie prenatalnym, zewnętrzne wpływy środowiskowe, zarówno te niezamierzone jak i celowe czyli szkoła, rodzina, kościół, a także kulturalne oraz czynnik duchowości człowieka, na który składają się zdolność do wartościowania rzeczy, twórczość, rozumność, wolna wola w podejmowaniu wyborów, odpowiedzialność, szukanie Boga.

Pedagogika socjalistyczna wymienia następujące czynniki w rozwoju: biologiczna dziedziczność oraz wrodzoność cech nabyte w okresie prenatalnym, wpływy z zewnątrz środowiska oraz wpływy kulturowe, jak również własna aktywność człowieka.

Tak szeroko pojęte czynniki w osobowości i duchowości człowieka w połączeniu z rozumnością, wolnością, twórczością, wartościowaniem, otwartością religijną tworzą gatunkowe cechy człowieka oraz decydują o jego rozwoju.

Przeciwstawiając się teorii konwergencji czynników wewnętrznych i zewnętrznych, zadaniem właściwym siły wychowawczej czyli agosu jest właściwe ukształtowanie czynników osobowościowych osoby wychowanka, to znaczy: pobudzanie jego duchowości, w taki sposób aby panowała nad całościowym rozwojem zmierzając w kierunku pełni człowieczeństwa.

Teoria dialektyczna inaczej można ją nazwać teorią czteroczynnikową, jest ona rozwinięciem teorii dwuczynnikowej. Wyróżniamy w niej czynniki: biologiczne czyli wewnętrzne, środowiskowe czyli zewnętrzne a także fizjologiczne i anatomiczne wyposażenie, skłonności, potrzeby dążenia dziecięce, wpływy oraz bodźce środowiskowe, a także celowy rozwój poprzez wychowanie i nauczanie.

Kształtowanie się pedagogiki jako nauki

Przedmiotem badań pedagogicznych jest osoba w trakcie swojego rozwoju.

Sofiści - VI w. p.n.e.

Mówiąc o Sofistach należy wspomnieć o demokracji ateńskiej.

W demokracji ateńskiej urodzenie człowieka oraz jego wychowanie decydują o dalszym rozwoju. Same cechy fizyczne i psychiczne nie są wystarczające, w owym czasie potrzebne było odpowiednie wychowawcze ukierunkowanie.

Sofiści mówili o sobie, że są nauczycielami cnoty i mądrości. Za swoje nauczanie oraz prowadzenie rozmowy pobierali opłatę.

To oni pierwsi opracowali metody wychowawcze, które polegały na kontakcie w sposób bezpośredni z młodzieżą. Przestrzegali zasad indywidualizacji oraz uspołeczniania. Byli wyznawcami zasady, że wychowanie powinno przebiegać poprzez rozwój intelektualny, gdyż ich zdaniem wiedza warunkowała słuszne postępowanie.

Najważniejszymi cechami charakteru były dla nich moralność i mądrość.

Sofiści dokonywali czynników wychowania, poprzez wymienianie wśród nich: zadatków wrodzonych, środowiska wraz z kulturą, ćwiczenia, uczenia się oraz własną aktywność człowieka.

To oni doskonalili metodę pracy dydaktycznej, dostarczając pierwszego wzoru dyskusji jak również negocjacji i dialogu.

Uczniowie sofistów, byli ich przeciwnikami. Między innymi należał do nich wychowania Sokrates. Natomiast Platon był jego uczniem. To on wypracował znaną do tej pory koncepcję państwa idealnego.

Wychowanie według Sokratesa:

Sokrates poruszał następujące kwestie: ciekawość świata, stopnie logicznego nauczania: uczenie, nauczanie, umiejętności w zastosowaniu zdobytej wiedzy.

Sokrates wiele miejsca poświęcił na zagadnienie duszy, mówił o duszy roślinnej, śnie, ruchu, odżywianiu, duszy zwierzęcej, chęci poznania poprzez zmysły, duszy rozumnej, a także o refleksji wewnętrznej nad pozostającymi rzeczami.

Szkoła filozoficzna w wieku od dziesiątego roku życia do dwunastu lat.

Metodą nauki prowadzenie dyskusji z młodzieżą.

I i II wiek przed naszą erą

Jest to czas kiedy Rzymianie podbijają Grecję, kultura podbitego narodu robi na nich ogromne wrażenie. Kwintylian stwierdza wpływ jaki kultura grecka poczyniła na rzymską. W rodzinach rzymskich po podboju Grecji mieszkał jeden wykształcony Grek, którego zadaniem było wychowywać chłopców,. Już od najmłodszych lat uczono tylko chłopców. Czterolatki uczono greki a w późniejszym czasie również łaciny.

Już Kwintylian mówił o: celach, metodach, procesie, warunkach oraz o organizacji szkolnictwa.

Mówił również na temat charakteru oraz powinności nauczycielskich, podkreślając specyficzny charakter zawodu nauczyciela, uważał iż powinien on być zbliżony do charakteru relacji ojciec - dziecko, pełnego miłości szacunku, a także niezbędnej surowości.

Wyróżniono dwa rodzaje szkól:

Szkoła Gramatyczna w której był program filozoficzny:

- uczniowie uczyli się gramatyki, muzyki oraz dialektyki.

Szkoła Retoryczna, inaczej szkoła wyższa lub filozoficzna:

-uczniowie poznawali wiedzę prawniczą, polityczną, ekonomiczną oraz sztuki krasomówstwa.

Ideałem wychowawczym był mówca - obywatel, który winien cechować się mądrością, nieskazitelnym moralnie charakterem, umiejętnościami krasomówczymi.

chrześcijaństwo.

Od momentu pojawienia się chrześcijaństwa wielobóstwo zanika. Pojawia się kolejny cel wychowania, czyli zjednoczenie wychowanka z Bogiem.

Pojawiają się pierwsze szkoły tak zwane katechumenaty w których nauczycielami to katecheci, uczniowie noszą miano katechumenów, metodą pracy jest katecheza.

W wieku VIII w. n.e. powstają nowe typy szkół, których inicjatorem jest Karol Wielki. Tworzone są przy kościołach, SA to tak zwane szkoły parafialne. Natomiast przy biskupich siedzibach powstają szkoły o charakterze filozoficznym. W latach soborowych 856n. e. oraz 853 n.e. watykańskie władze wyraziły zgodę z nakazu Karola Wielkiego na temat szkół.

Od połowy dziewiątego wieku wpływ na oświatę ma kościół. Powstają wówczas trzy rodzaje szkół:

Szkoły parafialne przeznaczone dla chłopców,

Szkoły klasztorne przeznaczone dla dziewcząt oraz chłopców,

Szkoły katedralne, które miały za cel przygotowywać do stanu duchowego.

Następuje rozwój techniki, gospodarki, pojawia się wolnomyślicielstwo. Ludzie poszukują nowego wzoru zachowania, asceza już im nie wystarcza. Zawiązują się cechy ludzi którzy podejmują naukę i nauczających. Pojawiają się pierwsze uniwersytety w Paryżu, Oxfordzie na Salamanka.

Kolejna epoka , czyli odrodzenie XV - XVI w. przynosi nowy program wychowawczy i kształcący, pojawiają się liczne pedagogiczne prace. Kładzie się nacisk na wychowanie człowieka wykształconego, wszechstronnego oraz przygotowanego na różne sytuacje.

Okres Soboru Trydenckiego, przynosi zmiany, reformowano wówczas wszystkie parafialne, katedralne oraz klasztorne szkoły.

W roku 1558 w Polsce ukazuje się dzieło Erazma Glicznera na temat wychowania dzieci, książka napisana została w polskim języku.

Okres reformacji, powstają nowe szkoły protestanckie. Najważniejszą zasada jest tolerancja. Do tych szkól przenosi się magnacja.

W 1540 roku powstaje Towarzystwo Jezusowe - zakon jezuicki. Założycielem jest Ignacy Lojola. Szkoły jezuickie stają się bardzo elitarne.

Pod koniec szesnastego wieku powstają kolejne szkoły o charakterze chrześcijańskim między innymi we Włoszech. Kładziono w nich ogromny nacisk na naukę języków: łaciny, greki i hebrajskiego.

W początkach siedemnastego wieku filozofowie wyrażają postulat przebudowania szkół programowych i metodycznych.

W Amsterdamie rodzi się ośrodek czyli Uniwersytet Nowoczesny. Powstaje nowa pedagogika.

Jan Amos Komeński, husyta pisze oraz wydaje swoje wielkie dzieło" Wielka Dydaktyka", która pojawia się w roku 1657.

John Lock i jego pedagogika, która opierała się na postulatach:

umysł człowieka to czysta biała karta tabula rasa,

potrzebne wychowanie człowieka, dzięki któremu będzie umiał zachować się w każdej sytuacji tak zwane dżentelmeńskie wychowanie, potrzeba nauki języków oraz rzemiosła.

Wiek osiemnasty

Pojawia się nowa filozofia, pojawiają się również nowe refleksje na temat wychowania -Jan Jakub Rousseau.

Zgłasza on postulat wychowania swobodnego wychowanie, zasadę naturalizmu w swojej książce pod tytułem "Emil, czyli o wychowaniu" ujął ważne zadania pedagogiki.

Kładł duży nacisk na wychowanie naturalne bazujące na kontakcie z przyrodą

Etapy życia Emila - treści zaczerpnięte z książki J. J. Rousseau

Wiek od 0 do 3 lat to niemowlęctwo

Wiek od 4 do12 lat to dzieciństwo polegające na życiu w zgodzie z naturą,

Wiek od 13 do 15 lat to okres szkolny, wówczas następuje dojrzewanie społeczne i światopoglądowe,

Od 20 roku życia zapoznawanie się z religią,

W późniejszym czasie związek małżeński

Przełom wieku osiemnastego i dziewiętnastego

Jan H. Pestalozzi i jego zasady wychowawcze oraz metoda biedoty

Pestalozzi wyrażał potrzebę, kształcenia dzieci biednych w szkołach elementarnych, ponieważ wówczas będą mogły radzić sobie w życiu. Był inicjatorem tworzenia zakładów dla sierot a także Szkoły Nauczycieli.

Był twórcą teorii i metodyki szkoły początkowej; a także autorem "Jak Gertruda uczy swoje dzieci".

Kolejną postacią jest J. F. Herbart, arystokrata, zainspirowany osobą Pestalozziego, po spotkaniu z nim.

W roku 1803 otrzymał Katedrę na Królewieckim Uniwersytecie, chciał dokonać tego samego co Pestalozzi, tyle że na szczeblu średniej szkoły, stworzył Seminarium przeznaczone dla Nauczycieli a także wiele szkół, chciał stworzyć pedagogikę naukową.

Oddzielił pedagogikę jako naukę od filozofii i oparł ją na psychologii i etyce jego dzieła,

Uważał, iż etyka powinna ukazywać cel wychowania, że powinna mieć moralny charakter, psychologia natomiast powinna pokazywać drogi wiodące ku realizacji owego celu. Drogi o których mowa to karność, kierowanie oraz nauczanie wychowujące,

Herbart stworzył teorię formalnych stopni opierających się na schemacie myślenia, która obejmowała cztery stopnie: kojarzenie, jasność, metodyczność i systematyczność.

pojawiają się kierunki, między którymi zaistniał spór który doprowadził do pojawienia się pedagogiki eksperymentalnej

pedagogiczny indywidualizm,

socjologizm, czyli uspołecznienie uczniów przez szkołę.

Wiek dwudziesty

Na początku dwudziestego wieku w pedagogice eksperymentalnej pojawił się kryzys, ponieważ pojawiła się również pedagogika normatywna, która za pomocą aspektów filozoficznych oraz etycznych rozstrzyga o wychowawczych celach, doprowadzając do stworzenia nauki, która będzie zajmować się wartościami.

W latach międzywojennych podstawą nowej nauki, czyli pedagogiki normatywnej, zostały określone cele i ideały wychowawcze, na przykład: ideał narodowca czy ideał państwowca.

Doszło wówczas do nieporozumień na polu pedagogiki powstała tak zwana pedagogika czysta, która zajmowała się badaniem praw rozwojowych człowieka.