Początek rozwoju mowy ma miejsce jeszcze przed narodzeniem dziecka. Dziecko słyszy i rozpoznaje głos matki. Jednak najważniejsze fazy tego rozwoju ma jeszcze przed sobą. Jeżeli dziecko rozwija się prawidłowo, jego zdolność mowy kształtuje się według następujących etapów:

1. Okres melodii (pierwszy rok życia dziecka),

2. Faza wyrazu (między pierwszym a drugim rokiem życia dziecka),

3. Etap zdania (od drugiego do trzeciego roku życia dziecka),

4. Etap swoistej mowy dziecięcej ( od trzeciego do siódmego roku życia dziecka).

1. Okres melodii (pierwszy rok życia dziecka)

W momencie urodzenia się dziecka rozpoczyna się dla niego tzw. okres melodii, trwający dwanaście miesięcy. Przez pierwszy miesiąc dziecko gaworzy samogłoski. Wymawiane często sylaby to "pa" i "ba". Dziecko jest zdolne do rozróżniania brzmienia różnych języków, lecz około szóstego miesiąca życia ta zdolność zaczyna zanikać. Wtedy też dziecko zwraca uwagę na obecność innej sylaby w ciągu "ti, ti, ti, ti, ba, ti" i uczy się słów przez melodię (piękne gaworzenie z intonacją). Reaguje ciałem i gaworzeniem na to, co się do niego mówi. Około dziesiątego miesiąca niemowlak komunikuje się już językiem migowym, wykonując gesty mówienia, proszenia.

2. Faza wyrazu (między pierwszym a drugim rokiem życia dziecka)

Następnie zaczyna się kolejny etap rozwoju mowy - faza wyrazu ( między pierwszym pierwszego drugim rokiem życia). Pod koniec pierwszego roku pojawia się pierwsze słowo (dźwięk lub zbiór dźwięków odnoszących się do danego przedmiotu). Przez pierwsze sześć miesięcy używania słów dziecko nabywa około trzydziestu wyrazów. Pomiędzy szesnastym a dwudziestym czwartym miesiącem życia następuje eksplozja nazywania. Pierwsze słowa wypowiadane przez malucha to najczęściej: mama, tata, babcia, dzidzia.

3. Etap zdania (od drugiego do trzeciego roku życia dziecka)

Czas pomiędzy drugim a trzecim rokiem to etap zdania. Dziecko mówi w ściśle określonych sytuacjach. Mówi wyraźniej, lecz jego aparat mowy nie jest jeszcze całkowicie ukształtowany, toteż zamienia trudne do wypowiedzenia głoski łatwiejszymi. Zastępuje też samogłoski ( a-o, e-a, i-y). Jest rozumiane przez najbliższe otoczenie. Ma niewielki zasób słów (zna około tysiąca wyrazów), buduje proste zdania. Lubi odpowiadać jednym słowem. Maluch rozumie proste zdania, a jego własnym wypowiedziom towarzyszy gest i mimika. Ma trudności z wymawianiem niektórych sylab ( " sz "," cz "," dż "," dź "), przestawia kolejność innych. Wymawia za to spółgłoski:

- wargowe: twarde i zmiękczone (m, m', b, b', p, p'),

- wargowo-zębowe: twarde i zmiękczone: (f, f', w, w'),

- środkowojęzykowe: (ś, ż, ć, dź, ń, k', g', h'),

- tylnojęzykowe: (k, g, h),

- przedniojęzykowo-zębowe: (t, d, n),

- przedniojęzykowo-dziąsłowe: (l. l'),

- półsamogłoski: (ł, j).

Możliwe jest również wymawianie głosek przedniojęzykowo-zębowych: "s", "z", "c"," dz" a także przedniojęzykowo-dziąsłowych: "sz", "ż", "cz", "dż".

Mimo, że trzylatek potrafi prawidłowo wymawiać pojedyncze głoski, na co dzień zastępuje te trudne do wymówienia łatwiejszymi.

Do charakterystycznych cech mowy trzylatka należy:

- miękkie wymawianie głosek: "s"," y", "c", "dz", "ż", "dż",

- zastępowanie głoski "r" głoskami "j" lub "l",

- zamienne stosowanie głoski "f" i "h",

- upraszczanie grup spółgłoskowych zarówno w nagłosie, jak w śródgłosie słowa,

- brak końcówek słów.

4. Etap swoistej mowy dziecięcej ( od trzeciego do siódmego roku życia dziecka)

U dziecka trzyletniego rozpoczyna się trwający do siódmego roku życia etap swoistej mowy dziecięcej. Czterolatek formułuje proste zdania pojedyncze, używa konkretnych nazw do określenia konkretnych przedmiotów. Potrafi wymówić kilka wyrazów w ciągu, źle odmienia końcówki, miewa problemy z głoskami i spójnikami, ale zaczyna wymawiać " s "," z "," dz "," c ", w miejsce wcześniejszych " ś "," ź "," dź "," ć ". W tej fazie rozwoju mowy pojawia się także zjawisko seplenienia fizjologicznego, czyli zamiana głosek " sz "," cz "," dż "," ż ", na głoski " s "," z "," dz "," c ". Wymawia głoskę " r ". Pięciolatek wyraża się już w sposób zrozumiały nie tylko dla najbliższego otoczenia. Używa zdań pojedynczych i buduje je zgodnie z zasadami gramatycznymi i stylistycznymi, stosuje też zdania złożone. Zna około dwóch tysięcy słów, w tym również słownictwo abstrakcyjne.

Rozpoczynający naukę szkolną, prawidłowo rozwijający się siedmiolatek ma już prawidłowo ukształtowaną fonię, posiada spory zasób słownictwa, wyraża się logicznie, formułuje poprawne gramatycznie wypowiedzi. Używa akcentu, mówi rytmicznie i melodyjnie. Jasne jest, że dziecko, które zaczęło mówić nieco później, później też przechodzi przez kolejne fazy rozwoju mowy. Należy również wspomnieć, że prawidłowy rozwój mowy jest ściśle powiązany z prawidłowy rozwojem narządów odpowiedzialnych za tę funkcję życiową, czyli języka, warg, gardła.

Pamiętajmy, że człowiek przychodzi na świat wyposażony w zdolność do opanowania danego języka. Jednak to czy opanuje ten język zależy od odpowiednio zbudowanych narządów mowy i od warunków, w jakich przyjdzie mu spędzić pierwsze lata życia. Rozwój mowy to żmudny i długotrwały proces, wymagający

odpowiednich bodźców zewnętrznych. Chociaż doskonalenie zdolności wypowiadania się trwa całe życie, to jego początek ma decydujące znaczenie, gdyż dziecko posiada niezwykłą wprost zdolność rozróżniania dźwięków, jakiej my dorośli możemy mu tylko pozazdrościć.