Istnieje wiele teorii na temat tzw. wychowania estetycznego. Z jednej strony pojęcie to tłumaczy się jako wychowanie poprzez dyscypliny zwane artystycznymi, kiedyś rysunek i śpiew, dziś plastykę i muzykę. Z drugiej jednak strony termin wychowanie estetyczne wychodzi poza ramy pojęć artystycznych i jest rozumiany jako postawa nauczycieli, ich sposób bycia, zachowanie, skuteczność wykonywanej przez nich pracy. O tych dwóch ujęciach kwestii wychowania poprzez sztukę traktuje w swej książce " Teoria wychowania estetycznego" profesor Irena Wojnar. Przyjrzyjmy się najpierw pierwszemu z nich.
Z mojego punktu widzenia, wychowanie estetyczne, czyli formowanie poprzez sztukę, polega na obcowaniu z dziełami sztuki tworzonymi na przestrzeni wieków. Należy zauważyć, że chociaż szczególną uwagę zwracano zawsze na dydaktyczną rolę sztuk pięknych, to nie tylko one ingerują w wychowanie człowieka.. Zwykliśmy patrzeć na sztukę poprzez pryzmat dziedzin artystycznych i epok historycznych, co niewątpliwie oddziałuje na sposób, w jaki nauczyciele przekazują wiedzę z tego tematu. Przykład plastyki czy teorii literatury, wykładanej na podstawie podziału na różne okresy historyczne, doskonale ilustruje tę tezę.
Rozpatrując kwestie dotyczące sztuki i jej wpływu na wychowanie możemy zauważyć, że treści artystyczne i estetyczne wnikają do świadomości człowieka, kształtując go pod względem intelektualnym, smakowym i twórczym. Od dawna uważano, że wychowanie przez sztukę idzie w parze z wyrabianiem gustu, który objawia się określonymi reakcjami na środowisko, w jakim się znajduje. Wobec tego słuszna wydaje się być uwaga profesora Bogdana Suchodolskiego, że nie tylko wychowanie ma służyć sztuce, lecz również sztuka wychowaniu. Dzisiejszy świat sztuki rozwinął się zarówno pod
względem historycznym, geograficznym, jak i jakościowym. Moim zdaniem rozwój ten wpłynął również na definicję sztuki, która stała się obszerniejsza. Dawniej definiowano sztukę jako dzieła plastyczne, określone nurty i utwory muzyczne, a także formy literackie. Tymczasem rosnąca od ponad stu lat fascynacja różnymi środowiskami kulturowymi, umożliwiła wzbogacenie tego terminu innymi niż dotychczas znaczeniami. Od wielu już lat specjaliści od teorii estetyki i pedagogiki interesowali się problematyką wychowania estetycznego. Zauważa się jednak, że ostatnio to zainteresowanie szczególnie wzrosło. Postulat edukacji przez sztukę jest głoszony przede wszystkim przez tych, którzy dążą do zreformowania pedagogiki i dostosowania programów i metod nauczania do wymogów współczesnego świata. Zdaniem profesora Bogdana Suchodolskiego, sztuka współtworzy ludzkie społeczności, jest cenionym i poszukiwanym elementem wykształcenia, nieustannie nam towarzyszy. To dlatego metody uwzględniające wychowanie estetyczne koncentrują się na wyrabianiu odpowiednich, aktywnych postaw zarówno u twórców, jak i u odbiorców sztuki.
Przejdźmy teraz do drugiej, podanej przeze mnie definicji wychowania estetycznego, czyli oddziaływania sztuki na pedagogiczne postawy nauczyciela. Omówiona wcześniej rosnąca rola sztuki w życiu każdego człowieka wskazuje na znaczenie wychowania estetycznego w rozwoju osobowości i w skutecznej działalności zawodowej wszystkich pedagogów, bez względu na specjalizację. Jeżeli wpływ sztuki na człowieka jest tak duży, to należy zwrócić baczną uwagę na takie wartości estetyczne, które wzbogacają wewnętrznie nauczyciela, pozwalając mu na skuteczniejszą realizację zadań, jakie na nim spoczywają. Choć istnieje wiele teorii na temat cech idealnego pedagoga, każda z nich podkreśla, że samo dysponowanie wiadomościami
z danej dziedziny nauki nie świadczy o doskonałości. Nauczyciel powinien przede wszystkim "budzić umysły", nakłaniając swych podopiecznych do szukania odpowiedzi na nurtujące ich pytania, zastanawiania się, wyjaśniania wątpliwości. Powinien kształtować swych uczniów na własne podobieństwo. Sztuka, łącząca w sobie pewną wizję świata, wezwanie do działania i narzędzie do rozwiązywania problemów, winna ułatwiać mu realizację tych celów. Z mojego punktu widzenia zamiłowanie do wykonywanej pracy i zainteresowanie kwestiami estetyki i sztuki, to główne atrybuty dobrego nauczyciela.
Kończąc rozważania na temat wychowania estetycznego, pragnę jeszcze raz podkreślić jego istotny wpływ na rozwój osobowości, osiąganie dojrzałości i poszerzanie horyzontów myślowych każdego nas. Obcowanie ze sztuką przynosi korzyści uczniom i nauczycielom, co zostało zauważone przez zwolenników uaktualnienia programów nauczania i wzbogacenia ich treściami artystycznymi. Z całą pewnością, podobnie jak ja, zgodziliby się oni ze stwierdzeniem Rogera Garaudy, że sztuka nie jest zwyczajnym tłumaczeniem ani zwyczajnym wynikiem, ale tworzeniem, wykraczającym poza to, co już istnieje, lub to, co zostało już pomyślane.
