TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA

 

  • Teoria wychowania - jej zadania i funkcje; związek teorii wychowania z praktyką

 

 

  • Teoria wychowania jest obok dydaktyki, historii wychowania i pedagogiki ogólnej podstawową dyscypliną pedagogiczną
  • Jej głównym przedmiotem zainteresowań jest samo wychowanie 

 

ZADANIA 

 

  1. Formułowanie celów jakie powinien realizować proces wychowania
  2. Tworzenie działalności wychowawczej - sposoby umożliwiające realizację określonych celów wychowania (tworzenie warunków )
  3. Obserwacja skutków wprowadzonych metod wychowania, ich powodzenia i niepowodzenia, oraz ewentualne zmiany i poprawki

 

FUNKCJE

 

  1. Idiograficzno-diagnostyczna: gromadzenie i opisywanie informacji o wychowaniu
  2. Analityczno-prewidystyczna: analiza i krytyczna ocena badanej rzeczywistości wychowawczej, by przewidzieć zjawiska i zdarzenia
  3. Ordynaryjno-intencjonalna: próba porządkowania i uogólniania wiedzy dot. wychowania wg. jakichś kryteriów i sądów budowanych w oparciu o prawa i zasady logiki
  4. Komunikatywno-kompleksowa: stara się dostarczać wiedzę o wychowaniu w sposób przystępny, zrozumiały i klarowny
  5. Utylitarno-formacyjna: profesjonalne i nieprofesjonalne wyposażenie pedagogów w zespół umiejętności praktycznych służących optymalizacji procesów wychowania
  6. Heurystyczno-kogniwistyczna(poznawcza): poszukiwanie i stawianie nowych problemów badawczych, wynikających ze zmienności warunków życia społecznego

 

ZWIĄZEK Z PRAKTYKĄ

 

Teoria wychowania jest ściśle związana z praktyką, gdyż opisuje ona i analizuje wszystkie działania człowieka związane z wychowaniem. Samo wychowanie jest bowiem uwarunkowane całokształtem procesów zachodzących w życiu człowieka.

Ogólne teorie wychowania

Teorie wychowania o średnim zasięgu

Empiryczne teorie wychowania

  • ped. katolicka
  • ped. liberalna
  • ped. socjalistyczna
  • ped. humanistyczna
  • ped. naturalistyczna
  • ped. personalistyczna
  • ped. kultury
  • ped. krytyczna
  • ped. emancypacyjna
  • ped. pozytywistyczna
  • ped. postmodernistyczna
  • teoria wychowania moralnego
  • teoria wychowania intelektualnego
  • teoria wychowania estetycznego
  • teoria wychowania fizycznego
  • teoria wychowania zdrowotnego

i inne

  • przedszkolnego
  • szkolnego
  • zespołowego
  • obywatelskiego
  • patriotycznego
  • religijnego
  • seksualnego
  • harcerskiego
  • zawodowego
  • czasu wolnego
  • przez zabawę
  • przez pracę
  • w rodzinie
  • w środowisku
  • w grupie rówieśniczej

i inne

  1. Wychowanie - pojęcia i definicje

 

  • Wychowanie to relacja wychowawcy i wychowanka, mająca zaowocować ukształtowaniem wychowanka w sferze fizycznej, moralnej i umysłowej
  • Wychowanie zajmuje się wyłącznie człowiekiem, postrzegając go jako jednostkę autonomiczną, niepowtarzalną i oryginalną

 

  1. Cele wychowania, koncepcje ustanawiania celów ( naturalistyczna, socjologiczna, teologiczna, ideologiczna )

 

  • Cele wychowania to oczekiwane i pożądane zmiany, jakie pod wpływem zastosowania odpowiednich metod, środków i warunków, kształtują się w osobowości wychowanków w postaci postaw, poglądów, nawyków i innych cech osobowości

 

PODZIAŁ CELÓW

 

Formalne - zazwyczaj występują na gruncie instytucjonalnym, np. szkoła, placówki wychowawcze

Nieformalne - występują w środowisku naturalnym dziecka, zwłaszcza w rodzinie

KLASYFIKACJA CELÓW

 

  1. Kreatywne : wywoływanie, kształtowanie czegoś np. nowego zainteresowania czy przekonania
  2. Optymalizujące: zwiększanie, wzmacnianie i poszerzanie np. wrażliwości, zaangażowania
  3. Minimalizujące: osłabianie, ograniczanie np. agresji, nadmiernej wrażliwości
  4. Korekcyjne: przekształcanie, zmienianie np. postawy, przekonania

 

KONCEPCJE USTANAWIANIA CELÓW

 

  1. Naturalistyczna

 

  • wg. niej najważniejszym celem wych. jest autonomiczny rozwój jednostki
  • potrzeba stworzenia dla wychowanka swobodnego miejsca rozwoju
  • rozwój jest uzależniony od wrodzonych cech i predyspozycji człowieka, i to je należy szczególnie uwzględniać w wychowaniu
  • ważną rolę odgrywa natura
  • odrzuca wpływ środowiska na jednostkę
  • Przedstawiciele: J. J. Rousseau, H. Spencer

 

  1. Socjologiczne

 

  • cele powinny być wypracowane z rozwoju, potrzeb i charakteru życia społecznego
  • głównym celem powinno być zmierzanie do uspołecznienia jednostki
  • jednostka powinna od początku być wychowywana wg.norm powszechnie przyjętych
  • proces wychowania jest nadzorowany przez społeczeństwo ( instytucje prawne, szkoły)
  • ideał wychowania powinien wynikać z analizy i interpretacji życia społecznego

 

  1. Ideologiczna

 

  • cele oparte o ideologie, są nazywane pedagogicznymi
  • wg. tego wzorca cele tworzą określone zadania dla współczesnego pokolenia 
  • wychowanie powinno mieć na celu realizację tych zadań

 

  1. Teologiczna

 

  • podstawowy cel stanowi próba wykształcenia w jednostce postaw i zachowań opartych na założeniach wiary i religii
  • wychowanie moralne jest powiązane z wiarą
  • wychowanie powinno pomóc w drodze zjednoczenia z Bogiem

  1. Ideał wychowania

 

  • ideał w wychowaniu jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości
  • charakteryzuje się on zestawem cech wartościowych z punktu widzenia społeczeństwa, tradycji czy wymagań dominującej ideologii
  • każda epoka posiada umiejscowiony w historii ideał wychowania zależący od podawanych w tamtym momencie wartości nadrzędnych

 

  1. Wychowanie do wartości

 

  • wartość w wychowaniu jest wszystkim, co ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa
  • wartość może stanowić punkt odniesienia do uznania czegoś za dobre lub złe
  • wartości są filarami, na których opiera się życie społeczne, osobiste i wspólnotowe

 

JEDNA Z POPULARNYCH KLASYFIKACJI WARTOŚCI

 

  1. Transcendentne (Bóg, świętość, wiara, zbawienie).
  2. Uniwersalne (dobro, prawda).
  3. Estetyczne (piękno).
  4. Poznawcze (wiedza, mądrość, refleksyjność).
  5. Moralne (bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność,

sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność).

  1. Społeczne (demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność,

tolerancja, rodzina).

  1. Witalne (siła, zdrowie, życie).
  2. Pragmatyczne (praca, spryt, talent, zaradność).
  3. Prestiżowe (kariera, sława, władza, majątek, pieniądze).
  4. Hedonistyczne (radość, seks, zabawa).

 

  • wartości w wychowaniu mają nadrzędne znaczenie, bez nich wychowanie nie jest całkowite
  • wychowanie do wartości ma aktualnie ogromne znaczenie, ze względu na wciąż zmieniający się świat

 

  1. Wychowanie, a rozwój dziecka

 

CZTERY STADIA ROZWOJOWE CZŁOWIEKA WG. PIAGETA

 

  1. Okres sensoryczno-motoryczny

 

  • 0-2 lata
  • wiedza oparta na fizycznych reakcjach z ludźmi i przedmiotami
  • głównym przekazem dziecka dla świata jest ruch

 

  1. Okres przedoperacyjny

 

  • 2- 6 lat
  • dziecko zaczyna używać symboli i słów do komunikowania się ze światem
  • porozumienie się, w celu pokazania swoich potrzeb jest dla jednostki łatwiejsze

 

  1. Okres operacji konkretnych

 

  • 6 - 12 lat
  • dziecko przeprowadza już proste i średnio skomplikowane operacje umysłowe
  • w jego życiu pojawia się logika
  • interesuje się ono już naukami, nawiązuje także kontakty rówieśnicze

 

  1. Okres operacji formalnych

 

  • 12 - dorosłość
  • pojawiają się operacje umysłowe wyższego rzędu
  • poczucie wolności, odpowiedzialności za siebie
  • pytania egzystencjalne typu “poszukiwanie sensu życia”
  • nawiązywanie głębszych relacji międzyludzkich

 

WYCHOWANIE A ROZWÓJ DZIECKA

 

Wychowanie w szerokim znaczeniu oznacza właśnie proces rozwoju jednostki. Wychowując stale zmieniamy dziecko pod wieloma względami, jego postrzeganie świata, umiejętności i poglądy ewoluują, a więc rozwija się ono.

 

  1. Elementy procesu wychowania

 

  1. Ideał wychowania: człowiek dojrzały społecznie
  2. Cele wychowania
  3. Formy wychowania
  4. Metody wychowania
  5. Środki wychowania

 

  1. Wychowanie adaptacyjne

 

Jest koncepcją, w której pokolenie dorosłych oddziałuje na dzieci, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Polega na wywoływaniu zamierzonych zmian w zachowaniu osobowości i postępowaniu dziecka.

  1. Autorytarne i antyautorytarne koncepcje wychowania

 

AUTORYTARNE

 

  • człowiek ma się wpasowywać w istniejący świat
  • jednostka jest sterowana przez osoby i instytucje wychowujące

 

Cele : 

 

  • rozwój rozumiany jako adaptacja do istniejącej rzeczywistości
  • kształtowanie człowiek, który będzie dobrze wypełniał swoje role społeczne

 

Oddziaływanie pedagogiczne:

 

  • bezpośredni wpływ na dziecko
  • przekazywanie gotowej wiedzy
  • ustalenie konkretnych wzorców zachowań
  • podporządkowanie się wychowanka wychowawcy i zasadom

 

Metody, środki i formy wychowania:

 

  • kary i nagrody
  • rywalizacja
  • określona rola wychowania
  • rygor

 

ANTYAUTORYTARNE

 

  • pedagogika humanistyczna
  • wspomaga rozwój człowieka
  • racjonalność, emancypacja, samowychowanie

 

Cele wychowania:

 

  • samorealizacja wychowanka
  • kształtowanie osoby z własnym sumieniem
  • człowiek jest przede wszystkim osobą ponad wykonawcą jakiejś roli

 

Oddziaływania pedagogiczne:

 

  • pośredni wpływ na dziecko
  • umożliwienie jednostce samopoznania
  • edukacja bez stosowania przymusu
  • autonomia, indywidualność, podmiotowość

Metody, formy i środki

 

  • współdziałanie
  • partnerstwo
  • elastyczna edukacja
  • ocena opisowa rozwoju

 

  1. Wychowanie szkolne

 

  • szkoła w odróżnieniu od rodziny jest instytucją kontrolowaną przez odpowiednie organy, pod względem prawidłowości wykonywanej pracy
  • zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży

i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie

celów i zadań oraz koncepcji oświatowo-wychowawczych i programów

 

Funkcje szkoły

 

  • dydaktyczna : przekazywanie jednostkom wiedzy zawartej w podstawie programowej
  • wychowawcza
  • opiekuńcza: szkoła w czasie przebywania w niej dziecka jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo jednostki i zaspokajanie jej podstawowych potrzeb

 

  • Aktualnie obowiązująca Podstawa Programowa jest z dnia 14 lutego 2017 roku