Przełom XVII/XVIII był szczególnie trudnym okresem dla gospodarki państwa Polskiego, która od XVI wieku przybrała formę folwarczno -pańszczyźnianej. Podstawową forma tego typu gospodarstwa był folwark. Po okresie, kiedy nastąpił jej największy rozkwit między XVI i XVII wieku nastąpił jej regres. Wydajność pracy chłopów malała, na ziemiach polskich miało miejsce niedobór siły roboczej. Zniszczenie i wyludnienie spowodowane wojnami toczonymi w tym czasie spowodował przemiany, które zaczynały nabierać tempa. Pańszczyznę zaczęto zamieniać na czynsze. W roku 1764 na tronie polskim zasiadł Stanisław August Poniatowski. Rok później powołał szkołę, która kształciła przyszłych oficerów tzw. Korpus Kadetów. Sytuacja w państwie pogarszała się. Doszło do pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej. Państwo Polskie, choć okrojone z ziem miało nadal podstawy, aby samodzielnie istnieć. Osiemnasty wiek przyniósł do Polski ponowne zainteresowanie szkolnictwem. Wpływy oświeceniowe, które dotarły na ziemie polskie dążyły do ukształtowania człowieka uczciwego i dobrego. Początki reform oświatowych łączą się z Collegium Nobilium, czyli szkołą warszawską założoną z zakonu pijarów oraz Szkołą Rycerską. Sejm rozbiorowy powołał w celu oddziaływania edukacyjnego na młode szlacheckie pokolenie z dniem 14 października 1773 roku Komisję Edukacji Narodowej. Było to pierwszy na świecie ministerstwo oświaty. Majątek zakonu Jezuickiego, który zastał zlikwidowany przez papieża Klemensa XIV przejęła komisja a także zajęła się organizacja szkół, które od tego momentu zastępowały kolegia zakonne. Zajęła się reformowaniem i ujednolicaniem całego systemu szkolnictwa. Do dyspozycji miała dwie prowincje szkolne: koronna oraz litewską. Zreformowane uniwersytety, w Krakowie i Wilnie stały na czele prowincji. Im podlegały szkoły średnie, a szkołom średnim, szkoły parafialne. W skład komisji wchodziło ośmiu członków. Prezesem był biskup wileński Ignacy Massalski, którego później zastąpił biskup płocki Michał Poniatowski. Członkami byli senatorowie i posłowie: wojewoda gnieźnieński August Sułkowski, Joachim Chreptowicz, Andrzej Zamojski, Antoni Koniński, Adam Czartoryski, Ignacy Potocki. Komisja praktycznie zaczęła funkcjonować 3 dni po jej powołaniu, kiedy odbyło się jej pierwsze posiedzenie. Zastał stworzony dekret, zawierający apel do ludności, która mogła wysyłać propozycje polepszenia szkolnictwa i edukacji, organizację szkół do głównej siedziby komisji. Głównym, początkowym celem komisji było wprowadzenie przepisów dotyczących działalności szkół już istniejących w zaborach. Określały one organizację szkół i szkolenia nauczycieli w celu efektywniejszej pracy. W 1774 zostały rozesłane przepisy do szkół parafialnych, opracowane przez biskupa Massalskiego oraz do szkół wojewódzkich opracowane przez Potockiego. Przepisy dla szkół wyższych były w trakcie opracowywania a zajął się tym Czartoryski. Uniwersytety pomimo przygotowywanych przepisów nie były przygotowane do pełnej działalności. Działo się tak z powodu braku książek, które musiały zostać opracowane przez komisję. Stare podręczniki z starymi treściami nie nadawały się do użytku. Nowe podręczniki musiały zawierać treść, która była zgodna z nowo powstałymi regułami. Zostało w tym celu powołane Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych (10 luty 1775), przed który stanęło niebagatelne zadanie mianowicie przygotowanie nowych podręczników. Był to organ powołany przez KEN. W skład towarzystwa wchodzili ludzie wykształceni, doświadczeni działacze, uczeni, którzy dyskutowali nad programami szkolnymi i przygotowywali podręczniki. Funkcję prezesa objął Ignacy Potocki. Czynnym działaczem, sekretarzem towarzystwa był były jezuita ksiądz Grzegorz Piramowicz. Towarzystwo rozwijało swoją działalność dzięki pracy Jana Albertrandy, matematyka Grzegorza Kniażewicza, pijara Antoniego Popławskiego czy Kazimierza Narbutta. Założenia KEN zostały sformułowane przez absolwenta Akademii Rycerskiej w mieście Luneville, późniejszego rektora uniwersytetu w Krakowie Feliksa Oraczewskiego. Oraczewskiego. W swoim przemówieniu do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i narodu wzywał obywateli i sejm, aby zajęli się sprawami edukacji. Nawiązał do reformy założyciela Szkoły Rycerskiej Stanisława Konarskiego.

Komisja przeprowadziła zasadnicze reformy szkolnictwa i nauczania w Polsce. Przyczyniła się, że od momentu jej działalności szkolnictwo miało polski charakter, wprowadzając język polski jako wykładowy. Zastąpił on dotychczasowy język łaciński nie eliminując go całkowicie z programów nauczania, ale ograniczając jego nauczanie wprowadzono języki nowożytnie. Do programu szkolnego wprowadzone zostały nauki przyrodnicze. Historia, geografia a także prawo polskie wraz z etyką miały kształtować młodych obywateli świadomych swoich obowiązków wobec ojczyzny. Utworzone zostały seminaria nauczycielskie, które przygotowywały w duchu oświecenia przyszłych nauczycieli. W latach osiemdziesiątych w średnich szkołach uczyło się rocznie 17tys. uczniów. Dzięki działalności Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych powstało 27 książek-podręczników, w których po raz pierwszy została wprowadzona polska terminologia naukowa z fizyki, matematyki, chemii, logiki.

Jan Fryderyk Herbart i jego filozofia znalazła swoich zwolenników po 1830 roku i dopiero od tego momentu odegrała większą rolę. Urodził się w 1776, zmarł w 1841. Był niemieckim filozofem, psychologiem i pedagogiem. Studiował w Jenie, później był profesorem w Królewcu i Getyndze. Nawiązywał do filozofii Kanta i Wolffa. Jego znajomość z wielkim pedagogiem Pestalozzim, naprowadziła go poświęceniu się sprawom pedagogicznym. Filozofia jego składa się z realizmem i intelektualizmem. W swoich pracach starał się nadać pedagogice naukowy charakter. Dlatego tez nie bez powodu przypisuje się mu przydomek "ojciec naukowej pedagogiki". Jako pierwszy oderwał pedagogikę od filozofii, twierdząc, że powinna opierać się przede wszystkim jedynie na etyce filozofii, dzięki której powinny zostać określone cele wychowania oraz psychologii, która ukazywała drogę do realizacji celów. W pracy filozoficznej Herbarta przedmiotem jego zainteresowań jest pedagogika. Uważał, że ówczesna myśl pedagogiczna wraz z naczelnymi pojęciami jest sprzeczna. Wiele sprzeczności widział w potocznej myśli, która formułuje nasz naturalny obraz świata. Jeśli chodzi o metafizykę, Herbart uważał, że była ona dotychczas na błędnej drodze. Według niego realne jednostki posiadają różne jakości, ale my nie jesteśmy w stanie tych jakości określić. Znamy jedynie stosunki, jakie mogą miedzy nimi zajść. Wynika z tego, że nasza wiedza o bycie może dotyczyć tylko tych stosunków. Psychologia stała się w jego filozofii najbardziej oderwana częścią. Życie psychiczne pojmował jako niezależne, działające na siebie jednostki. Uważał, że proces nauczania i wychowania przebieg według pewnego schematu. Chcąc swoje przypuszczenia udowodnić definiował pojęcia pedagogiczne, stosował formuły, pogłębił problematykę dydaktyczną. Wyróżnił pięć idei, które w połączeniu dawały obraz idealnej osobowości: wewnętrzna wolność duchowa, doskonałość, życzliwość, prawo, słuszność. Były to także cele życia, do których powinien dążyć człowiek. Do takiego stanu powinno prowadzić wychowanie, a wiec winno ukształtować człowieka z moralnym i silnym charakterem. U wychowanka najważniejsze było wytworzenie wielostronności zainteresowań. Miało to chronić go od skrajności, od jednostronnego oddania się sprawom życia a przy tym zaniedbanie innych. Wychowywać należy przede wszystkim poprzez kierowanie dziećmi, stosować kary i nauczać. Dla Herbarta czynnikiem, który wychowuje jest nauczanie wychowujące, opierające się na jasności, kojarzeniu, systemie oraz metodzie. Były to tzw. stopnie formalne, które zostały udoskonalone przez Zillera i Reina. Przez wiele lat były one podstawą dla nauczycieli podczas tworzenia lekcji. Również znalazły one odzwierciedlenie w wychowaniu społecznym, zwłaszcza stopień karania, który zyskał uznanie przez władzę w Prusach. Z filozofią Herbarta bardziej radykalne prądy walczyły, aż w końcu ją pokonały. Można jednak spotkać pewne powiązania z jego filozofią w XIX wieku, kiedy to myśliciele poszukiwali nowych kryteriów pomocnych dla określenia celów wychowawczych. Ważniejsze dzieła Herbarta to: "Pedagogika ogólna wyprowadzona z celów wychowawczych." "Wykłady pedagogiczne w zarysie."

Józef Dietl urodzony w 1804 roku zmarł w 1878 roku. Studiował filozofię i medycynę. Po zakończeniu praktyki lekarskiej, którą odbywał w Wiedniu wykładał na uniwersytecie w Krakowie. Był aktywnym działaczem w tym mieście, sprawując władzę na stanowisku prezydenta. Wielkie zasługi miał w budowie wodociągów oraz kanalizacji w Krakowie, dzięki czemu poprawił warunki sanitarne w tym mieście. W swoim utworze "O reformie szkół krajowych" podkreślił potrzebę rozwijania wśród galicyjskich narodowości naukę ojczystego języka i literatury. Przez całe życie był za uzyskaniem przez Galicję autonomii. Zajmował się sprawami kształcenia młodych, ponieważ właśnie w młodych pokładał nadzieję a oświata jest w tym celu bardzo pożyteczna. Cenił potrzebę nauczania, uważając, że wynagrodzeniem za trud włożony w wychowanie i nauczenia przyniesie chluba młodego pokolenia. Przyczynił się do rozbudowy uzdrowiska w Rabce i Iwoniczu. Był człowiekiem, który całe życie poświecił ludziom jako lekarz i działacz społeczny.

John Dewey urodzony w 1859 roku zmarł w 1952. Był filozofem, pedagogiem działający w Stanach Zjednoczonych. Był twórcą nowego kierunku w pedagogice zwanego instrumentalizmem, który był odmianą pragmatyzmu a to w dosłownym znaczeniu oznacza praktyczność. Był twórcą szkoły pracy. W swoich założeniach podkreślał, że prawdą jest to, co można sprawdzić przez doświadczenie. Uważał, że wiedza, którą posiadł człowiek a także jego działalność sprowadza się do funkcji instrumentalnych, czyli takich, dzięki którym człowiek przystosowuje się do otaczającego świata. Założona przez niego szkoła pracy, jak sama nazwa wskazuje zakłada zdobywanie wiedzy poprzez aktywną działalność. Szkoła ta przypominała gospodarstwo domowe, w którym dzieci uczyły się czynności rzemieślniczych i gospodarczych. Duży nacisk położył na aktywność dziecka oraz jego manualne czynności. Celem szkoły pracy było przede wszystkim stymulowanie wrodzonych zdolności, zainteresowań, rozbudzanie ciekawości do świata, uczenie się przez doświadczenie oraz samodzielność. Psychika dziecka według Dewey kształtuje się spontanicznie i naturalnie, tak samo jest z procesem wychowania, który następuje naturalnie. W szkole pracy nie było przedmiotów a nauczanie odbywało się podczas zwykłych codziennych sytuacji, które były źródłem problemów. Dziecko uczy się podczas rozwiązywania owych problemów. Przez działanie, wykonywanie czynności dziecko rozwiązuje sytuacje trudne, przez co zdobywa informacje. Myślenie dziecka w momencie rozwiązywania problemów polega na: odczuciu trudności, określenie jej, czyli ustalenie problemu do rozwiązania, poszukiwanie efektywnych rozwiązań, wyprowadzenie wniosków, zastosowanie rozwiązana w praktyce i jego ocena. Ważne dzieła Deweya to: "Szkoła i społeczeństwo", "Szkoła i dziecko".

Hellen Key urodziła się 1849 roku zmarła w 1926. Pisarka, pedagog, z pochodzenia Szwedka. Należała do kierunku naturalistycznego w pedagogice. Była zwolenniczką tzw. nowego wychowania, które zakładało podmiotowe traktowanie uczniów w nauczaniu jak i wychowaniu a także dostosowanie metod do właściwości psychicznych uczniów i ich możliwości. Całe swoje życie poświęciła poszukiwaniu rozwiązania w sprawach wychowawczych, opierając się na ewolucji, naturalnym rozwoju dziecka i postępie społecznym. W utworze "100-lecie dziecka" przedstawiła swoje poglądy na ten temat. Podkreślała zawsze poszanowanie praw dziecka. Wychowanie zgodnie z koncepcja naturalistyczna, jaka prezentowała Key wiąże się z samorzutnym rozwojem dziecka, które delikatnie trzeba stymulować. Wychowawca powinien działać i pobudzać rozwój powagą, ukazywaniem zaufania, uczciwości i pozostawienie mu swobody w działaniu. Była zwolenniczką wychowania dziecka w rodzinnym domu. Takie podejście do wychowania dziecka pozostającego w rodzinie, wynikało z odrzuceniem przez nią programu nauczania, który łączył się z formalizmem. Szkoła wg. Key powinna umożliwić dziecku samodzielną pracę, dzięki której dziecko wydobywa własne zdolności. Nauczanie powinno prowadzić do samokształcenia. W swoich poglądach skupiła się jedynie na indywidualnym wychowaniu, nie podkreślając ważnej roli wychowawczych ośrodków dziecięcych, które jak sama mówiła wychowują "uległych grupie nieuków".

Jerzy Kerschensteiner był niemieckim działaczem pedagogicznym oraz pisarzem. Kierownik szkolnictwa w mieście Monachium. Uważał, że państwo powinno zapewnić każdemu obywatelowi naukę począwszy od szkoły podstawowej skończywszy na szkole wyższej. Przekonanie to wynikało z jego założenia, że człowiek funkcjonuje, rozwija się dla państwa. Wychowanie obywatelskie wyposaża człowieka w potrzebne cechy, aby sprawnie i pożytecznie uczestniczyć w społecznym i politycznym życiu. Powinno charakteryzować się ofiarnością, odpowiedzialnością oraz umiejętnościom dostrzegania potrzeb innych. Dzięki tym cechom, możliwe będzie zorganizowanie i urządzenie szkolnictwa. Według Kerschensteiner, szkoła oraz jej wewnętrzna organizacja powinna być przystosowana do nauczania młodego pokolenia i wychowywania go na dobrych obywateli społecznych. Głównym celem szkoły jest przygotowanie wychowanków do życia w społeczeństwie.