Ogółem lasy zajmują w Polsce 7,5 mln ha, czyli 24% powierzchni kraju, z czego przeważającą część, bo niemal 85% stanowią lasy iglaste, czyli bory. Ta wyraźna przewaga borów powstała na skutek tego, że Polska leży w tej części leśnego obszaru eurosyberyjskiego, w której układ warunków klimatycznych i glebowych w dużej mierze odpowiada rozwojowi roślinności borowej. Przy tym człowiek zajmując pod uprawę lepsze gleby , niszczył te środowiska leśne, które lepszych gleb wymagały.

Las, który sie zachował był na najsłabszych siedliskach, ponieważ bory są związane z siedliskiem uboższym - najwięcej pozostało borów. Ponadto wadliwa gospodarka wprowadziła zespoły borowe również i na siedliska bogatsze, powodując ich degradację. Część borów powstała na skutek wytrzebienia przez człowieka innych gatunków drzew współzawodniczących z sosną. Powstały tą drogą drzewostan y sosnowe na siedliskach drzewostanów mieszanych po wytrzebieniu takich gatunków jak:

  • dąb
  • grab
  • świerk

Do borów zalicz się zespoły roślin z panująca sosną zwyczajną, świerczyny oraz niektóre zbiorowiska jodły. Bory mieszane stanowią jak gdyby typ pośredni pomiędzy lasami liściastymi a szpilkowymi. Zespoły borowe kształtują warunki siedliskowe w ten sposób, że przyczyniają się do powstania kwaśnej, surowej próchnicy i do bielicowania gleby. Stąd na wszystkich siedliskach borowych występują rośliny kwasolubne (acidofilne).

Środowiska borowe tworzą:

  • bór sosnowy
  • bór świerkowy
  • bór jodłowy
  • bór bagienny
  • zarośla kosówki

Bór mieszany

Bory mieszane były niegdyś najbardziej rozpowszechnionym typem lasów w Polsce i zajmowały największe przestrzenie. Ten typ lasów występuje na siedliskach ubogich, na glinach piaszczystych, na najbardziej zasobnych piaskach i na zdegradowanych lessach o głębokim poziomie wody gruntowej. Spotkać go można w miejscach połogich, gdzie ułatwione jest ługowanie gleby słabo słabo lub średnio zbielicowanej. Na powierzchni gleby występuje przeważnie grubsza lub cieńsza warstwa próchnicy.

Lasy te albo ze względu na glebę zostały całkowicie wytrzebione i zamienione na grunty rolne, albo też przez wycięcie innych gatunków drzew zamienione na bory sosnowe. Są to widoczne, wielowarstwowe lasy, których górną warstwę stanowią:

  • sosna
  • dąb
  • brzoza
  • osika: na zachodzie kraju jeszcze bug, a na północno-wschodzie świerk, na południu - jodła.

Niekiedy występuje także modrzew. Udział sosny jest bardzo rozmaity.

W warstwie krzewów spotkać można (która jest zazwyczaj bogata):

  • kruszyną
  • jarzębinę
  • kalinę i inne

Runo leśne tworzy przede wszystkim:

  • borówka czernica,
  • obficie występuje też orlica,
  • konwalia majowa,
  • nawłoć pospolita
  • przetacznik leśny,
  • z traw: śmiałek pogięty

Wyróżniamy dwa obszary borów mieszanych:środkowo-polskie bory mieszane i pomorskie bory mieszane. Środkowo-polskie bory występują głównie na nizinach i zajmują powierzchnie:

  • na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej
  • na Nizinie Mazowiecko - Podlaskiej

oraz w pasie wyżyn środkowopolskich, w północno-wschodniej części kraju głównie w Puszczy Białowieskiej, Knyszyńskiej, Augustowskiej, Piaskiej. Z terenów nizinnych wchodzą na Pogórze Sudeckie, Pogórze Karpackie oraz w Góry Świętokrzyskie.

Bory mieszane Polski środkowej charakteryzują sie tym, że w warstwie najwyższej sosna jest dobrze rozwinięta. Gatunkiem współtowarzyszącym jest dąb. W charakterze domieszki występuje brzoza i osika, znacznie rzadziej lipa i klon, a czasami modrzew. W warstwie krzewów są podrost drzew oraz jarzębina, kruszyna, berberys, jeżyny, na miejscu suchszych - jałowiec.

Runo bogate, rośnie w nim borówka czernica, choć czasami przeważa konwalia; poza tym występuje:

  • szczodrzeniec
  • janowiec
  • poziomka
  • jastrzębiec baldaszkowy
  • dziurawiec
  • pszeńce
  • gruszyczka okrągłolistna
  • kokoryczka wonna
  • wężymord niski
  • przetacznik leśny;

z paproci najczęściej spotyka się orlice pospolitą, z mchów najczęściej rodzaje: Hylocomium i Entodon. W borach mieszanych występujących w północno-wschodniej części kraju, w warstwie drzew silną domieszkę stanowi świerk, który często występuje w takiej ilości jak sosna. Poza tym w warstwie tej spotykamy jeszcze: dąb, brzozę, osikę, rzadziej lipę, klon i jesion.

W warstwie krzewów występują silne podrosty sosnowe i świerkowe oraz kruszyna, jarzębina, leszczyna, szakłak, wilcze łyko, maliny. Runo jest również bogate: w skład wchodzą:

  • konwalia
  • poziomka
  • borówka czarna
  • jastrzębiec baldaszkowy
  • gruszyczki jednokwiatowa zielona i jednostronna
  • siódmaczek
  • zawilec gajowy

z traw można spotkać: turówka leśna, skrzyp polny, widłak jałowcowaty oraz bogate i rozległe dywany z mchów, z paproci najczęściej spotykane to: zachyłka oszczepowata i trójkątna.

W borach mieszanych podgórskich warstwę górna tworzą sosna i jodła oraz bug i świerk, w niewielkiej ilości dąb, lipa i klon. W warstwie krzewów występują podrosty tych drzew, a czasami klon, wiąz i grab oraz leszczyna i jeżyny. Runo jest ubogie głównie mszyste i czernicowe ze sporą ilości traw i paproci. Z roślin kwiatowych spotyka się tu orlika pospolitego, naparstnicę, bukwicę zwyczajną, rzadziej pajęcznicę. Drugi wyróżniony obszar to pomorskie bory mieszane. Występują głównie na naszych ziemiach północno-zachodnich, ich skład florystyczny jest uboższy w gatunki od borów Polski środkowej. W warstwie górnej głównie sosna i dąb, w domieszce brzoza, rzadziej lipa lub wiąz. Cechą wyróżniającą jest występowanie gatunków subatlantyckich nie spotykanych lub rzadko w borach mieszanych w głębi kraju. Poza tym występujące w runie rośliny są w pewnym sensie związane z klimatem morskim.

Najczęściej spotykane:

  • paprotka zwyczajna
  • siódmaczek leśny
  • marzanna wonna
  • kopytnik
  • śmiałek pogięty
  • borówka czernica

Bór sosnowy

Bory sosnowe są obecnie najbardziej charakterystycznymi zbiorowiskami leśnymi naszego kraju. Mają one bardzo duże znaczenie ekonomiczne, stąd jak zresztą i inne lasy, podlegają ciągłym zabiegom handlowym. Skutkiem tych zabiegów gospodarczych skład drzewostanów ulega przekształceniu, a co za tym idzie zmienia sie cały zespół folklorystyczny. Jedne gatunki znikają, na ich miejsce pojawiają sie nowe, przystosowane do nowych zmiennych warunków życiowych.

Ogromne tez powierzchnie zajmują lasy sosnowe sztucznie posadzone, tworzące jednogatunkowe drzewostany. Utrudnia to ogromnie ustaleniu charakteru i zasięgu tych borów.

Bory sosnowe występują na glebach ubogich, piaszczystych, łatwo przepuszczalnych, z wyraźnymi poziomami wymywania i wmywania widocznymi na profilach glebowych. Niekiedy zwłaszcza w drzewostanach zniszczonych, wytwarza sie nawet rudowiec.

Opadające z drzew igły sosnowe tworzą ściółkę trudno rozkładającą się , która zwarta dość grubą warstwą zaściela dno lasu, utrudniając w ten sposób dostęp powietrza do gleby. Po ściółką wytwarza się kilkucentymetrowa nieraz warstwa surowej próchnicy, zakwaszająca glebę. Typowe drzewostany sosnowe w warstwie drzew mają niemal wyłącznie sosnę o smukłych pniach i wysoko osadzone koronie. Drzewostany tu są widoczne i świetliste, o skąpym podłożu i ubogim pod względem ilości występujących gatunków runie. W zależności od żyzności gleby, stopnia jej zakwaszenia i wilgotności wytwarzają się różne typy borów sosnowych. Skala tej zmienności jest bardzo duża, zaznacza się też duża zmienność geograficzna; w różnych dzielnicach Polski wykształcają się nieco różne regionalne warianty zespołów borowych.

Na suchych, lekkich piaskach o głębokim poziomie wody gruntowej i cienkiej warstwie kwaśnej próchnicy, występują bory chrobotkowe. Warstwę drzew stanowi tutaj prawie wyłącznie sosna mniej lu więcej skarłowaciała, o strzałach krótkich, zbieżnych. Niewielką domieszką jest brzoza brodawkowata, dąb, jarzębina. Warstwa krzewów uboga. Występuje w niej poza nielicznymi podrostami drzew, głównie jałowiec. Runo jest też ubogie zwłaszcza na wydmach i miejscach pagórkowatych, prawie z samych porostów oraz niewielkiej domieszki mchów. Roślin kwiatowych występuje niewiele, można spotkać: ukwap dwupienny, mącznicę lekarską, jastrzębca kosmaczka, macierzankę piaskową,kostrzewę owczą.

Największe powierzchnie zajęte przez bory tego typu spotyka sie w Puszczy Kurpiowskiej (tzw. Puszcza Biała), w Kotlinie Warszawskiej, w Borach Tucholskich, w pradolinach Warty i Noteci (boty Noteckie). Na glebach bielicowych rozwiniętych na suchych piaskach drobnoziarnistych, ale słabo gliniastych, zwłaszcza na odsłoniętych stokach o wystawie południowej, gdzie na skutek silnego nagrzewania się gleby następuje większy ruch wstępujący wody - roślinność jest nieco bogatsza, co wyraźnie zaznacza się w runie.. Pojawia się borówka, wrzos, pomocnik baldaszkowaty, sasanki: otwarta i łąkowa oraz z mchów - gajnik lśniący.

Ten typ zajmuje znaczną część Borów Tucholskich, Noteckich, Dolnośląskich. Występuje też na Nizinie Mazowieckiej. Jeszcze nieco inny charakter mają bory na glebach silnie zbielicowanych, rozwiniętych na żwirach, luźnych piaskach, na terenach płaskich i niskich, o wyższym poziomie wód gruntowych, o grubej warstwie kwaśnej próchnicy, gdzie w warstwach niższych nierzadko występuje rudawiec. Sosna występuje tu grupami.

W podszyciu obok jałowca spotyka się:

  • jarzębinę
  • janowiec
  • żarnowiec

Dominującym drzewostanem jest oczywiście sosna, ale pięknie rozwinięta; domieszkę stanowią: dąb, brzoza brodawkowata, osika, a na północno-wschodzie świerk.

Bór bagienny

Bór bagienny występuje zazwyczaj w obrębie borów sosnowych, na małych przestrzeniach na glebach ubogich i bardzo wilgotnych, ale nie tak podmokłych jak na torfowiskach. Najczęściej występuje w zagłębieniach terenowych, gdzie poziom wody gruntowej jest bardzo płytki ( na głębokości często 30-40 cm). Odczyn gleby, na której występuje bór bagienny, jest kwaśny, przy tym substancji odżywczych bardzo mało. Na profilu glebowym widoczna jest warstwa torfowa, w podłożu występuje piasek. Występuje tu jako dominujące drzewo sosna jest skarłowaciała. Rośnie w towarzystwie brzozy omszonej (która niekiedy ilościowo przewyższa sosnę.) Wszystkie te drzewa rozwijają sie źle, są niskie poobsychanie.

W północno-wschodniej części kraju występuje także świerk. Podszycia prawie brak. Runo też jest ubogie, występuje kępkowo i pokrywa dno lasu kobiercem, w którym najwięcej występuje mchów. Wśród rośli kwiatowych najwięcej przedstawicieli jest z rodzin wrzosowatych. Bory bagienne występują na Pomorzu, Pojezierzu Mazurskim w Puszczy Białowieskiej - głównie w północnej i środkowej części kraju.

Ogólne znaczenie lasów, a borów w szczególności

Lasy odgrywają bardzo ważną rolę w gospodarce każdego kraju, a także w życiu każdego człowieka. W przekroju historycznym rola lasu ulegała ciągłym zmianom. W czasach dawnych lasy zajmowały ogromną przestrzeń, dla żyjącego w tym okresie człowieka las był żywicielem o ochroną przed wrogiem. W miarę jednak rozwoju cywilizacji, a przede wszystkim w miarę rozwoju rolnictwa coraz większe zapotrzebowanie na pola uprawne, lasy ulegały wycięciu. Na miejscu dawnych puszcz zjawiły sie pola uprawne.

Obszary leśne zawężały się i zmieniały swój charakter. Znikały powoli ogromne, nieprzebyte puszcze, złożone z wielogatunkowych i różnowiekowych drzewostanów. Pozostały lasy rosnące na glebach uboższych; pojawiły się drzewostany jednowiekowe, jednogatunkowe, jeżeli mieszane - to złożone z kilku zaledwie gatunków drzew. Wiele cennych drzew zupełnie prawie zginęło (np. Limba), pozostając tylko w formie pomników przyrody. Najliczniej reprezentowanym gatunkiem stała się sosna. Sosna zadecydowała o składzie florystycznym naszych obecnych lasów, a równocześnie stała się przedmiotem największego zainteresowania gospodarczego. Stąd w Polsce 85% lasów stanowią lasy iglaste czyli bory.

Jeżeli sie więc mówi o znaczeniu gospodarczym, klimatycznym, zdrowotnym czy estetycznym lasów - to przede wszystkim wchodzą tu w grę lasy borowe. Lasy dostarczają nam wiele cennych użytków i stanowią przebogata bazę surowcową. Najważniejszym surowcem leśnym jest drewno, którego znajduje dziś tak szerokie zastosowanie we wszystkich dziedzinach życia. Drewno zwłaszcza sosnowe, ma zastosowanie w: 

  • budownictwie
  • górnictwie
  • przemyśle papierniczym
  • przemyśle zapałczanym
  • chemicznym
  • komunikacji
  • telekomunikacji
  • meblarstwie.

Oprócz drewna bardzo ważne znaczenie mają tak zwane użytki uboczne. Żywica głównie sosnowa, jest pozyskiwana na skalę gospodarczą z drzew stojących i karpiny (tj. Podziemnej części drzew iglastych). Jest ona wyjściowym surowcem dla wielu bardzo ważnych gospodarczo produktów, z których głównymi są: terpentyna i kalafonia. Produkty destylacji żywicy maja zastosowanie w przemyśle mydlarskim, farbiarskim, papierniczym, farmaceutycznym, garbarskim, przy wyrobie materiałów wybuchowych i izolacyjnych.

Kora garbarska jest pozyskiwana głównie ze świerków. Jest ona podstawowym surowcem krajowym do garbowania skór.