Groteska to kategoria estetyczna, która zbudowana jest na odrzuceniu logicznych i powszechnych zasad prawdopodobieństwa, co prowadzi do wytworzenia zdeformowanego wobec uznawanego wzorca obrazu rzeczywistości. Odznacza się przede wszystkim przemieszaniem: powagi i żartu, śmiechu i grozy, brzydoty i piękna, wzniosłości i trywialności. Groteska może przyjmować formy fantastyczne, karykaturalne czy absurdalne. Jest popularnym narzędziem literackiej analizy i interpretacji świata, ciekawym i niebanalnym sposobem mówienia o prawdach, wydawać by się mogło oczywistych.
Groteskowa cecha przemieszania rzeczywistości realnej z fantastyczną w "Mistrzu i Małgorzacie" realizuje się poprzez wprowadzenie do utworu postaci z tajemniczej trupy demonicznego magika Wolanda. Jego performance, jak również zachowanie jego świty wzbudza w mieszkańcach Moskwy niedowierzanie, lęk, niepokój , ale i ciekawość, co przyjmuje nieraz formy komiczne. Groza miesza się zatem ze śmiechem, co stanowi o właściwej tej formie literackiej niejednorodności stylowej i nastrojowej powieści.
Świat moskiewski okazuje się być areną działania niewyjaśnionych, nadprzyrodzonych mocy, zachowanie ludzi wymyka się zdroworozsądkowym ocenom, normy w tym te etyczne przestały obowiązywać. W opisie niektórych postaci Bułhakow posługuje się karykaturalnym wyolbrzymieniem cech negatywnych. Deformacje, jakim psychika ludzka uległa, są następstwem życia w obrębie systemu komunistycznego, w którym podważony został dotychczasowy system wartości, a nowy nie spełnia funkcji moralnego drogowskazu. Ludzie pozbawieni tego oparcia, zachowują się w sposób wytłumaczalny tylko w obrębie tego chorego świata. Obłuda, donosicielstwo są tak powszechne, ze relacje między ludźmi przybierają postać iluzoryczną, pozorną ("przyjaźń Alojzego Mogarycza wobec Mistrza). Biurokracja- zastępująca faktyczną pracę w urzędach paraliżuje życie, przekraczając nawet granice absurdu (działalność Komisji Nadzoru Widowisk i Rozrywek Lżejszego Gatunku, konieczność dostarczenia zaświadczenia o obecności na balu u Szatana)
Bułhakow posłużył się w swojej powieści groteską i absurdem głównie do celów satyrycznych- tylko w ten sposób mógł pisać pełna bezsensu rzeczywistość komunistycznego społeczeństwa rosyjskiego. Przerysowania, których się dopuszcza często okazują się być realnymi, odkąd w powieści wymiar fantastyczny splata się i współistnieje z rzeczywistym. Co więcej, czytelnik niejednokrotnie może odnieść wrażenie, że to Szatan jest postacią bardziej realną i przewidywalną niż mieszkańcy Moskwy, w przeciwieństwie do nich, kieruje się on jakimś systemem wartości. Bułhakow bardziej jednak niż wady konkretnych ludzi, ukazuje absurd zniewalającej ich ideologii.
