GENEZA UTWORU, INTERPRETACJA TYTUŁU.

"Ferdydurke" została wydana w 1937 roku, jako odpowiedź tej krytyce, która po opublikowaniu debiutu "Pamiętnika z okresu dojrzewania", nazwała Gombowicza niedojrzałym. W ostatecznej wersji powieści można jednak doszukać się dużo bardziej uniwersalnych i generalnych uwag autora dotyczących procesu literackiego czy mechanizmów rządzących naszym społeczeństwem i psychiką, niż wskazywałby na to doraźny cel.

Tytuł zasadniczo miał być nonsensowną zbitką sylab, które prowokowałyby czytelnika czy krytykę do poszukiwania w nich sensu. Gombrowiczowi udało się do dziś dnia trwają spekulacje nad tytułem "Ferdydurke"(np. 30door key, albo anagram imienia bohatera "Babitta" Lewisa- Freddiego Durkee).

BOHATEROWIE

JÓZIO KOWALSKI - jest 30-letnim pisarzem, który pod naporem krytyki, zarzucającej mu niedojrzałość, szuka właściwej mu formy. Jednak pojawiający się prof. Pimko nie pozwala mu na to : porywa go do szkoły , nie bacząc na jego wiek, usadza w szkolnej ławce. Józio chcąc nie chcąc musi przyjąć Formę ucznia, poddaje się upupieniu ze strony systemu reprezentowanego przez Pimkę i dyrektora. Mieszkając na stancji u Młodziaków również wepchnięty jest w Formę , tym razem staroświeckiego chłopca, który zachowuje się nienaturalnie, sztucznie w przeciwieństwie do naturalnych, nowoczesnych, wyzwolonych od dawnych konwenansów obyczajowych Młodziaków. Poprzez intrygę, Józiowi jednak udaje się zbiec od tej Formy, obnażając i kompromitując maskę postępowości Młodziaków. Ucieka on wówczas na wieś, gdzie bratając się z prymitywnym parobkiem, chce uwolnić się ostatecznie od cywilizacji skażonej Formą. Jest to jednak niemożliwe - ciocia Hurlecka upupia go jak Pimko, parobek zmusza do przyjęcia roli pana, z Zosia do przeistoczenia się w kochanka.

PROF.PIMKO- zadaniem profesora jest utrzymywanie młodzieży w stanie ciągłej niedojrzałości. Infantylizacja, której poddaje on uczniów, pozwala mu na kontrolowanie ich zachowań. Cały system edukacyjny służy temu procesowi - treści nauczania mają być przyjmowane bezkrytycznie, nauczyciele również mają uczyć bezosobowo, bez przekonania, byleby tylko nie obudzić w kimś pasji czy wolnomyślicielstwa. Profesor manipuluje wszystkimi, ale i on nie jest wolny od Formy - Józio dzięki intrydze u Młodziaków wpycha go w rolę podstarzałego amanta młodej Zuty.

ZUTA MŁODZIAKÓWNA - 16-letnia pensjonarka, która wyznaje zasadę wolności absolutnej - nie uznaje żadnych autorytetów. Jedyną wartością dla niej jest, zgodnie z duchem nowoczesności, cielesność, erotyka, sport.

MŁODZIAKOWIE- rodzice Zuty. Pragną stać się bardziej nawet nowocześni niż ich córka. Mniemają iż są wolni od jakichkolwiek staromodnych przesadów i stereotypów, myślą że są naturalnie. Cos wręcz przeciwnego udowadnia im Józio, który wpycha ich znowu w Formę konserwatywnych rodziców, na tle której wcześniejsza nowoczesność rysuje się jako maska.

HURLECCY - są ich przeciwnością: konserwatywni, konwencjonalni, tradycjonaliści - obie rodziny( Hurleckich i Młodziaków) to więzienie dla indywidualizmu, tylko inaczej wyglądają klatki - mówi Gombrowicz.

MIĘTUS - szkolny kolega Józia, marzy o wolności, buntuje się przeciwko narzucanym mu Formom: ucznia, chłopięcia, itd. Dlatego pije, uwodzi kobiety i klnie. Na wsi wraz z Józiem szuka absolutnej wolności i naturalności- na próżno. Jego postępowanie załamie feudalny ład, ale na jego miejsce natychmiast powstanie jakiś inny, równie konwencjonalny (anarchia i bunt chłopski to też Forma doskonale znana z historii)

PROBLEMATYKA

1."Ferdydurke" to powieść zderzająca ze sobą mnóstwo różnych konwencji literackich: powieści edukacyjnej, obyczajowej, romansu awanturniczego, itd. Jej główną cecha jest groteskowość i absurdalność. Powieść (i każda literatura) to zbiór konwencji.

2. Operuje słowami kluczami:

PUPA- znak niedojrzałości, wtórnego zdziecinnienia

ŁYDKA- nowoczesność i kult erotyki, cielesności

GEBA - to maska, która wytwarza się podczas każdorazowego kontaktu z otoczeniem innymi. Często jest człowiekowi przyprawiana wbrew niemu, lecz istnienie w społeczeństwie bez gęby jest niemożliwe. Zatem bunt i odrzucenie jednej gęby staje się automatycznie przybraniem jakiejś innej - widzimy to właśnie w "Ferdydurke" w scenie buntu Miętusa w szkole- chcąc przeciwstawić się przyprawianiu mu maski niewiniątka, robi wszystko, by jej zaprzeczyć wpadając w role łobuza.

3. Dojrzałość w świecie Gombrowicza właściwie nie istnieje - jest tylko pozorna- okazuje się być jedynie wtórnym zdziecinnieniem. Niedojrzałość (zwana tak z punktu widzenia dojrzałości) może być okazać się jedyną drogą ucieczki przed zniewoleniem Formą - poprzez zabawę, wygłup, przedrzeźnienie, grę.

4. Gombrowicz prezentuje nam społeczeństwo , jego mechanizmy kontrolowania jednostek oraz instytucje, dzięki którym może ono tego dokonywać. Dwa najważniejsze narzędzia infantylizacji to szkoła i rodzina.