W średniowieczu dużym zainteresowaniem cieszyły się historie bohaterów z Biblii, a zwłaszcza Rodziny Świętej. Zdarzeniem, które jest nieprecyzyjnie przedstawione z Piśmie Świętym, jest obecność Marii podczas śmierci Chrystusa. Pismo nie przekazuje nam wszystkich informacji o tej konkretnej postaci i jej życiu. W ewangelii świętego Jana można się doczytać jedynie słów: "A obok krzyża Jezusowego stały: Matka jego, Maria, żona Kleofasa i Maria Magdalena." Ta nieprecyzyjność powodowała, że w czasie kultu maryjnego panującego od XI do XIII wieku, to artyści starali się opisywać brakujące fragmenty jej życiorysu.
Sabat Mater Dolorosa - wiersz autorstwa Jacopone da Todi jest przykładem takiej twórczości. Maria Panna jest ukazana jako postać matki opłakującej cierpienie i śmierć swojego syna. Konanie Jezusa jest dla matki tragicznym przeżyciem, wywołującym żal, rozpacz i potworną bezsilność. Maria wie, że nic nie może pomóc jej cierpiącemu synowi, ani ona, ani nikt inny mu nie ulży - to wywołuje cierpienie w jej sercu. Druga część wiersza zmienia postać Marii w pośredniczkę między Bogiem a ludźmi. Podmiot liryczny, którym najprawdopodobniej jest zwykły człowiek, prosi Marię o wstawienie się za nim u Boga.
Polsce nie obcy był ten kult Matki Boskiej, a dowodem na to jest powstanie takich utworów jak Bogurodzica czy Lament Świętokrzyski. Co prawda oba należą do tego samego kultu, to reprezentują odmienne cechy. Lament przedstawia Marię jako zwykłą kobietę, która charakteryzuje się podstawowymi ludzkimi cechami. Jako matka wykazuje zupełną bezsilność z niemożliwości pomocy synowi, pomimo tego, że bardzo chciałaby ulżyć jego cierpieniu biorą cześć tej męki na siebie. Pozostaje jej jedynie zwrócenie się do otaczających ludzi, aby wysłuchali ją i wspierali. Mówi o przestrodze dla innych matek, które powinny pogrążyć się w modlitwie po to, aby ich dzieci i one same uniknęły losu Maryi i Jezusa Chrystusa. Mowa matki dotycząca męczeństwa jej syna jest przepełniona wielkimi emocjami - użyta jest symbolika krwi, która ma charakteryzować grozę i niebezpieczeństwo. Swój monolog kobieta kieruje również do Archanioła Gabriela, podkreślając swoje cierpienie i rozpacz, oraz wyraża ubolewanie i gorycz spowodowane tym, że jej modlitwy nie zostały wysłuchane. Miała być szczęśliwą matką, a teraz może tylko opłakiwać syna. "Spróchniało mnie ciało i moje wszystkie kości" - te słowa są wyrazem cierpienia i zmęczenia fizycznego, które również jest w tym wierszu obecne.
Bogurodzica jest napisana w sposób odmienny. Maryja jest ukazano jako matka Jezusa - Boga. Jej związek z ludźmi jest wciąż bliski pomimo tego, że jest zdecydowanie postacią boską. Pełni rolę pośrednika między Bogiem a ludźmi i sprawami ziemskimi. Zdecydowanie wywyższona, zostaje jednocześnie nazwana Bogurodzicą (tą, która urodziła Boga) oraz dziewicą (jest to potwierdzeniem niepokalanego poczęcia Jezusa). Jest postacią wysławianą przez Boga i jego wybranką.
Średniowiecze obfituje w utwory, w których obezna jest Maria Panna. Różne dzieła podejmowały inne problematyki tej postaci i kształty jej ukazywania, ale najczęściej pojawiających się motyw w średniowieczu to matka stojąca przy krzyżu i płacząca nad śmiercią syna.
