Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby prowadzenia walki: jeden - prawem, drugi - siłą; pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego. [...] Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co to sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków.
Tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza jest średniowiecznym rycerzem, który poświęcając się dla ojczyzny, musiał wyrzec się honoru, gubiąc darzących go zaufaniem Krzyżaków. Poeta ukazuje postać człowieka, który dla ratowania ojczyzny jest w stanie poświęcić bardzo wiele, w tym miłość do swojej żony Aldony. Wprawdzie uda mu się ocalić ojczyznę, jednak nie będzie czuł się zwycięzcą. Nic nie będzie w stanie zastąpić mu honoru, który ostatecznie utracił. Czy zatem powieść poetycka Adama Mickiewicza jest pochwałą podstępnego sposobu walki, czy też ukazuje tragiczne dzieje człowieka, który dla dobra swojego narodu wyrzeka się wyznawanych przez siebie zasad?
Jak powszechnie wiadomo, losy Adama Mickiewicza miały znaczący wpływ na pisane przez niego utwory. Życie osobiste poety jest ściśle związane z okresami w jego twórczości. Powieść poetycka zatytułowana "Konrad Wallenrod" powstała w okresie rosyjskim. Przymusowa zsyłka w głąb Rosji i związane z nią niespodziewane podróże odcisnęły piętno między innymi na "Sonetach krymskich". Dla Mickiewicza nie był to łatwy okres. Autor "Dziadów" zdobył wówczas spore doświadczenie życiowe. Bardzo przeżywał samotność, czuł się opuszczony i bezsilny. W okresie rosyjskim powstały "Sonety" tzw. odeskie i "Sonety krymskie" (1826) oraz "Konrad Wallenrod" (1828).
Główny bohater tego utworu jest średniowiecznym rycerzem, dla którego liczą się ponadczasowe wartości: honor, odwaga, męstwo i wiara w Boga. Postępowanie godne rycerza powinna cechować duma, a także zawsze honorowa postawa. "Konrad Wallenrod" opowiada o zakonie krzyżackim w czternastym stuleciu. Powieść zawiera zarówno elementy epickie (narrator), jak i liryczne (przeżycia wewnętrzne bohaterów). Przeszłość Konrada Wallenroda poznajemy nie od razu, co jest zabiegiem celowym. Pozornie niedbała fabuła, a także związek losów poety z postacią głównego bohatera świadczy o tym, że na pewno mamy do czynienia z powieścią poetycką.
Życiorys Adama Mickiewicza w pewnym sensie odpowiada życiorysowi Konrada Wallenroda: obydwaj przeżyli nieszczęśliwą miłość, musieli żyć na obczyźnie, co z pewnością było dla nich bardzo bolesne. Walter Alf (prawdziwe imię i nazwisko Konrada Wallenroda) to bohater postawiony przed dramatycznym wyborem. Jak by nie postąpił, wszystko obróci się przeciwko niemu. Jeśli wybierze życie u boku żony, z pewnością nie zazna szczęścia w kraju nękanym najazdami Krzyżaków: "[...] szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie". Doskonale zdaje sobie sprawę, iż Litwa nie ma najmniejszych szans w uczciwej walce z zakonem krzyżackim. Wie, że aby odniosła zwycięstwo, musi działać jak lis. Walter Alf zdecyduje się na zdradę Krzyżaków z miłości do ojczyzny. Najpierw zdobędzie zaufanie zakonników, a później w podstępny sposób przyczyni się do ich klęski. Cena, jaką przyjdzie mu za to zapłacić, będzie bardzo wysoka. Poświęci swoje życie, a także przyczyni się do śmierci Aldony, która nie będzie potrafiła żyć bez niego. Bohater nie umie sobie poradzić z zaistniałą sytuacją, dręczą go wyrzuty sumienia, w związku czym decyduje się na samobójstwo.
Historia Konrada Wallenroda dowodzi, że zdrada zawsze będzie czynem głęboko niemoralnym, bez względu na okoliczności. Ten zaś, kto wpadł w jej sidła, nigdy nie odzyska spokoju sumienia. Konflikt wewnętrzny wywołany wyborem pomiędzy dwiema niemożliwymi do pogodzenia możliwościami zazwyczaj kończy się tragicznie. Według mnie utwór Adama Mickiewicza wbrew powszechnej opinii nie jest zachętą do przyjęcia postawy Konrada Wallenroda. Jest to tragiczna opowieść o trudnych wyborach w ważnych momentach dziejowych.
