Literatura romantyzmu wydaje się największą skarbnicą postaw patriotycznych jakie może spotkać w całej historii literatury. Pokazuje i uczy nas, czym jest patriotyzm, że jest to miłość do ojczyzny, troska o jej dobro i chęć poświęcenia w jej imieniu tego, co dla nas najważniejsze. Każdy z wielkich pisarzy romantyzmu w swych utworach propagował takie postawy, ukazywał jak powinien zachowywać się prawdziwy Polak w chwili utraty swej ojczyzny - a pamiętać trzeba, że jest to czas, kiedy Polska zniknęła z map Europy i znalazła się pod zaborami.

Jednym z najważniejszych autorów tego okresu jest oczywiście Adam Mickiewicz, który w wielu swych utworach pokazał, że jest patriotą i jak powinien taki człowiek działać. Taki też obraz mamy w "Konradzie Wallenrodzie". Pokazany jest tu człowiek, który zmuszony jest do podstępu i zdrady, by móc ocalić honor swej ojczyzny Litwy. Nie ważna jest dla niego śmierć niewinnego człowieka, pod którego nazwisko się później podszyje, własne szczęście u boku ukochanej, która opuszczona przez niego, zamyka się w pustelni i tam trwa do końca swych dni. Wstępuje do zakonu i przez lata czeka na okazję, by móc zniszczyć swoich wrogów. Staje się tak, kiedy zostaje wybrany na Wielkiego Mistrza Zakonu. Wszystkie wojny zakonu prowadzi tak, by przegrywali. Wie, że nie jest to honorowa i rycerska postawa, ale w otwartej walce jego kraj nie miałby szans. Mimo, że traci honor rycerza, odzyskuje honor swego kraju.

Kolejny utwór, bardzo ważny dla patriotycznej literatury romantyzmu, to "Dziady" część III Mickiewicza. W utworze tym ukazana jest postać Konrad, który kreowany jest tu na wzór Proteusza. Jest on w stanie uczynić wszystko, by tylko jego naród odzyskał niepodległość i dobre imię. Jak sam mówi:

,, Ja kocham cały naród (...)

Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,

Chcę nim cały świat zadziwić.''

W utworze tym ważna jest również rozmowa Konrada z Bogiem, w której pyta go, dlaczego pozwolił na takie upokorzenia dla Polski, dlaczego widząc to nieszczęście pozwala na nie. Widzimy tu wielką siłę jak drzemie w Konradzie, który dla swej ojczyzny gotów jest nawet wystąpić przeciwko Bogu.

Kontakt z Boskimi siłami ma również ksiądz Piotr, który ma widzenie. Objawia się mu w nim wizja Polski, która jest gnębiona na wzór Chrystusa, ale jest też nuta nadziei - widzi małego chłopca, który w przyszłości zawalczy o dobro narodu i pokona oprawców.

Adam Mickiewicz jest również autorem eposu "Pan Tadeusz", w którym to pokazuje patriotyzm szlachty polskiej i losy Jacka Soplicy. W młodości był on zawadiaka i hulaką co skończyło się dla niego tragicznie, musiał uchodzić z kraju, gdyż zastrzelił hrabiego Horeszkę, który nie zgodził się na ślub z jego córką. Później Soplica chce się zrehabilitować, wraca do kraju ojczystego pod postacią księdza Robaka, by prowadzić działalność agitacyjną na rzecz powstania przeciw Rosji.

Patriotyczne postawy widzimy też w "Salonie warszawskim" autorstwa Mickiewicza. Ukazuje tu grupę Polaków - arystokrację, która nie interesuje się losami Polski, dobrze jest jej pod zaborem rosyjski, bo czerpią z tego korzyści materialne. Inaczej myślą siedzący obok przy stoliku młodzi ludzie, którzy rozmawiają o działaniach caratu, aresztowaniu kolegi i o ty, że trzeba się sprzeciwić i zorganizować powstanie, by obalić Cara i odzyskać Polskę.

Jednak Adam Mickiewicz to nie jedyny poeta, któremu drogie były losy kraju. Drugim ważnym artystą był Juliusz Słowacki. Jego najważniejszym dziełem jest "Kordian" - dramat, w którym pokazuje młodego i walecznego mężczyznę, który po latach różnych rozterek i niepowodzeń, staje się bohaterem romantycznym, który chce walczyć na rzecz odzyskania niepodległości.

Poeta przedstawia nam tu, podobnie jak Mickiewicz w "Konradzie Wallenrodzie" działania spiskowe. Młody bohater chce zorganizować zamach na Cara. Jednak nie może uzyskać w tej sprawie poparcia. Społeczność patriotów jest w tej kwestii poróżniona, jedni chcą, by Kordian zabił Cara, inni obawiają się tego zamachu. Kler nawołuje, by nie atakować Cara. Młodzież chce walki, a zwykły lud, który też chce walczyć, nie ma przywódcy, który ich poprowadzi do zwycięstwa.

To co różni jednak Słowackiego do Mickiewicza jest, że Słowacki bardziej krytykuje naród polski. Nie podoba mu się opieszałość i niezdecydowanie w działaniu, brak mocnego przywódcy, który mógłby poprowadzić powstanie do zwycięstwa. Jego bohater nosi właśnie znamiona takiej postawy. Mimo, że ma wielkie chęci, w gruncie rzeczy jest za słaby. Cel, który sobie postawił jest w gruncie rzeczy niewykonalny i trochę bezsensowny - bo co zmieni śmierć Cara? Nic, po nim przyjdzie kolejny. Trzeba stworzyć silną armię, która pokona armie rosyjską, stworzyć plan polityczny, który pomorze zbudować nową Polskę. Trzeba patrzeć w przyszłość, a nie stawiać sobie cele nie na miarę sił.

W innym utworze - "Grób Agamemnona" - Słowacki krytykuje polska szlachtę, która nie ma prawa stać dumnie nad grobem Spartan, gdyż nie ponieśli żadnej ofiary w sprawie swej ojczyzny, a jeszcze przyczynili się do jej zguby przez swe nieudolne rządy przez te wszystkie lata.

Poeta natomiast marzy w wierszu o Polsce nowej, wolnej, w której nie będzie ludzi działających na jej szkodę i w imieniu własnych interesów. Nie będzie głupoty, złodziejstwa, zdrady. Teraz zaś cierpi, że niegdyś tak wielki i silny kraj, dzisiaj zakuty jest w kajdany i nie może nic z tym zrobić.

W wierszu "Smutno mi Boże" Słowacki bardzo dobitnie ukazuje swoje patriotyczne uczucia. Bardzo tęskni jako emigrant za swoja ojczyzną. Swa miłość do Polski ukazuje poprzez alegorie statku, który płynie przez ocean. Poeta przez ten obraz nawołuje i wskazuje, jak powinniśmy postępować. Mówi, że powinniśmy być wytrwali w dążeniu do celu i nie poddawać się żadnym przeciwnością. Trapi go również żal, że nie jest jak jego rodacy w ukochanym kraju, ale musi tułać się po świecie nie mając nikogo bliskiego, z kim mógłby podzielić swój żal. Nie wie też czy kiedykolwiek wróci do Polski, gdzie przyjdzie mu spocząć na wieki - czy będzie to ziemia ojców, czy tez jakaś obca? Wydaje mu się, że już nic mu nie może pomóc. Do końca życia będzie pielgrzymem, który nie może powrócić do swojego kraju.

Trzecim wielkim poetą, który tworzył w czasie romantyzmu jest Cyprian Kamil Norwid. Z Mickiewiczem i Słowackim łączył go los emigranta, który znalazł się poza ojczyzną. W jego wierszach również widzimy troskę o losy zniewolonej ojczyzny. Gloryfikuje staropolskie tradycje, pokazuje Polaków jako ludzi dobrych, wierzących, pełnych szacunku dla przyrody i innych ludzi.

Na podstawie przedstawionych powyżej autorów widzimy, jak ważnym elementem poezji w romantyzmie był patriotyzm. Poeci ci pokazali nam jak powinien walczyć i myśleć patriota. Również i dziś te postawy są jak najbardziej aktualne.