Co niesie ze sobą sztuka poetycka? Jak można ją postrzegać spoglądając na nią poprzez pryzmat Nieboskiej komedii Zygmunta Krasińskiego? Autor raz nazywa ja w utworze przekleństwem i fałszem, lub zupełnie inaczej- "Matką Piękności i Zbawienia". W epoce romantyzmu poeta i jego sztuka były popularną kwestią poruszaną w literaturze. W utworze Krasińskiego nie tylko główny bohater- Hrabia Henryk- jest artystą w dziedzinie sztuki poetyckiej. Zarówno chłopczyk o imieniu Orcio, jak i żona Henryka Maria, kiedy popada w szaleństwo i ma umrzeć, są poetyckimi duszami. Hrabia Henryk pojmuje poezje jako jakieś okrutne brzemię, w momencie swej śmierci krzyczy przecież:

"Poezjo bądź przeklęta!"

Rzeczywiście natura poety była przyczyną wielu nieszczęść w jego życiu. Powodowała wyobcowanie, niezrozumienie ze strony świata i szaleńcze zafascynowanie Dziewicą, która może być pojmowana jako personifikacja uwodzącej bohatera sztuki poetyckiej, również tragedie rodzinne, tzn. obłąkanie Marii oraz zachorowanie Orcia. Zupełnie inaczej pojmowała ją właśnie żona Hrabiego- Maria. W jej mniemaniu sztuka ta wynosiła istotę ludzką ponad przeciętność, uszlachetniała, to w niej upatrywała ona najwyższe spełnienie swoje i swego dziecka. Natomiast dla jej syna, niewidomego Orcia, była jakby odrębną rzeczywistością, wypełniała całe jego istnienie. Autor dramatu otwiera więc przed nami całą paletę rodzajów poezji. Nieprawdziwa i zwodnicza jest ta związana z głównym bohaterem. W przypadku jego żony i syna jest błogosławieństwem, jest czysta i szczera. Gdyby zwrócić się właśnie w kierunku tej poezji, przynależnej chłopcu i kobiecie w utworze Krasińskiego, która szuka poznania prawdziwego, to postawa twórcy tego jej rodzaju winna trzymać się ściśle jej założeń. Od takich ideałów odstąpił Henryk, który za wiele szukał w niej doznań i bezdusznego piękna, a zbyt mało prawdy i przez to stała się ona jego potępieniem. Sztuka ta jest boskim błogosławieństwem, dlatego pięknu jej słów musi odpowiadać piękno czynów. Właśnie stąd wynika jej siła, potęga i władza nad tworzeniem i destrukcją.

Nie tylko Krasiński, jak już wspomniałam, sięga po wątek poety i poezji. W utworze Konrad Wallenrod główny bohater jest niczym wieszczący swemu krajowi i rodakom profeta. Swoim postępowaniem, sprzecznym z własnym wewnętrznym "ja" dowodzi, że dla ojczyzny jest w stanie poświęcić się bez reszty- można to nazwać poezją patriotyzmu i życia. Nie jest jednoznaczna, inaczej zwraca się do rodaków, inaczej do przeciwników, pod tą postacią poeta- Mickiewicz- niczym jego bohater, przemyca rzeczywistą idee dla swoich braci, jako medium używa właśnie sztuki poetyckiej, która niesie niewidoczną dla oczu cenzorów rosyjskich myśl.

W programowym utworze epoki, również stworzonym ręką Mickiewicza- Romantyczności- prym wiodą także duchowe odczucia. Niesamowite, silniejsze od śmierci umiłowanie przez Karusię jedynego wybranka, przedstawia czytelnikowi to, co jest istotą egzystencji, jej swoistą poezją. Poza tym Romantyczność uczy każdego z nas patrzyć sercem i prawdy szukać w głębi duszy drugiego człowieka.

Wizerunek poezji, która ogarnia z taką siłą i intensywnością, że pozbawia zmysłów, ukazał także Mickiewicz w Dziadach w Wielkiej Improwizacji. Moc z jaką uderza ona głównego bohatera, Konrada, jest tak wielka, że napełnia go pychą do tego stopnia, że obraża on boski majestat. Choć jego zamiary są właściwe, demoniczne siły zaczynają władać jego duszą i słowami. Konrad jest w pełni pojmuje swe artystyczne zdolności, jednak wpływa to na niego zgubnie, gdyż zaślepienie osiąga ten stopień, w którym stawia się on na równi z Bogiem, i ponad wszystkimi ludźmi. Ten brak kontroli powoduje, że Konrad nie potrafi trzymać "na wodzy" swych ambicji i pragnień, które przerastają jego rzeczywiste możliwości i prowadzą go niemal do upadku.

Także w części IV Dziadów pojawia się kwestia poezji i literatury. Tajemniczy gość, który zjawił się w chacie księdza wypomina mu, że jako nauczyciel pozwolił mu czytać książki takie, jak Cierpienia młodego Wertera czy te autorstwa Rousseau, które pokazały mu miłość wielką, tragiczną, ale mogącą mieć zakończenie w śmierci i to doprowadziło go do samobójstwa. Jednak w niej nie znalazł rozwiązania. Bezradność pozostała, smutek ogarniał coraz bardziej.

Również zagraniczni romantycy, tacy, jak G. Byron wspominali o poezji w swoich dziełach. W Giaurze artysta podziwia uroki świata, natomiast w miłości, najbardziej poetycznym z uczuć, znajduje motywację wszelkich działań. Ostatecznie przynosi mu ona jednak udrękę i ból, nie znajduje ukojenia w zemście na okrutnym mężu, i zaczyna egzystować na marginesie, zagłębiając się w cierpieniu. Poza tym dopada go straszne poczucie winy, nic nie przynosi mu ulgi.

Poza postawa głównego bohatera poetyczne piękno przynoszą cudy natury, piękno orientalnych krain, ich obyczajowość, kultura. Wszystkie te elementy wpisują się w romantyczny koloryt twórczości tamtej epoki.

Towarzyszy im również cudowność innego wymiaru rzeczywistości, fantastyczna przestrzeń wypełniona przez zjawy i błąkające się pomiędzy dwoma wymiarami duchy.

Bohater jest zazwyczaj niezrozumianym indywidualista, poetą i męczennikiem, które przeżywa straszne katusze wywodzące się z tajemniczej przeszłości. Buntuje się przeciw ustalonemu porządkowi świata, lecz jego starania zazwyczaj są próżne i bez efektów. Dlatego ucieka on od rzeczywistości, szuka ukojenia w śmierci, samotności i poezji, ale to jeszcze bardziej nasila ból jego duszy.