Architektura epoki romantyzmu nie wypracowała własnych form, a jedynie łączyła różne style. Neogotyk narodził się w Anglii, w której formy średniowiecznej zabudowy przetrwały na prowincji aż do siedemnastego wieku. W ślad za Wielką Brytanią poszły Niemcy, które uznają ten styl za swój narodowy "wynalazek". Neogotyk prawie nie przyjął się w przesiąkniętej klasycyzmem Francji. Zainteresowanie tym stylem wzięło się z romantycznego postrzegania historii. Średniowiecze jawiło się ówczesnym ludziom jako epoka wielkich czynów, walecznych rycerzy. Średniowieczna architektura wywoływała barwną wizję przeszłości pełnej niezwykłych i fantastycznych wydarzeń. W tamtym okresie powstał romantyczno-sentymentalny gatunek literacki - tak zwana powieść gotycka. Akcja tych powieści rozgrywała się zazwyczaj w scenerii ponurych zamczysk, wśród szalejącej burzy.
Charakterystyczne cechy architektury neogotyckiej:
- ściany były bogato zdobione malowidłami przodków, zbrojami średniowiecznych rycerzy, kandelabrami;
- kamienie i cegły, z których budowano mury, sztucznie postarzano; modna była stylizacja budowli na ruinę;
- malowniczość i nastrojowość tej architektury miała skłaniać do refleksji i zadumy;
- elementy gotyku: ostre łuki, krzyżowe sklepienia, najeżone krenelażem mury; gotyk był jedynie kostiumem nakładanym na konstrukcję.
Architektura romantyzmu nie stworzyła zespołów miejskich, jak miało to miejsce w klasycyzmie. Celowała głównie w rezydencjach, budynkach sakralnych, rzadziej w budownictwie o przeznaczeniu publicznym. Do najbardziej znanych budynków w stylu neogotyckim można zaliczyć londyński Parlament, który stał się wzorcem tego rodzaju budowli, np. w Budapeszcie. Architektów pociągała egzotyka. W parkach budowano domki mauretańskie i tureckie. Przykładem tej tendencji jest w Polsce zamek kórnicki, w którym elementy neogotyckie łączą się z mauretańskimi czy indyjskimi.
Nie da się ukryć, że romantyzm był epoką afektów. Do zasług tej epoki należy zaliczyć umiejętne powiązanie architektury z krajobrazem i projektowanie budowli, które nie pełniły żadnej użytecznej funkcji lecz były jedynie obiektem podziwu. Budowle romantyczne nie były ograniczane przymusem określonego stylu.
