Literatura romantyczna służyła przede wszystkim ukazaniu całej złożonej prawdy o świecie i człowieku, konfliktu, buntu, niezbadanych rozumowo sfer ludzkiej psychiki i tajemnic świata.
Do tak poważnego zadania potrzebna była szczególna poetyka. Definiuje ją jako pierwszy Adam Mickiwicz w swoim sporze z klasykami: Kazimierzem Brodzińskim i Janem Śniadeckim. Pierwszy jest autorem rozprawy "O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej", drugi - matematykiem, astronomem, fizykiem, twórcą artykułu "O pismach klasycznych i romantycznych".
Oceniając bardzo nieprzychylnie "Romanse i ballady" Mickiewicza, jako pierwsi skrytykowali romantyczną poetykę.
Jej założenia zamknął Mickiewicz już w "Romantyczności". Wskazał na wizyjność, motywy fantastyczne, oniryzm, ludowość, psychologizację bohatera, świat uczuć - jako na główne cechy romantycznej twórczości.
Szekspirowskie motto, postać obłąkanej Karusi, zjawa Jasieńka i przede wszystkim poetycka deklaracja:
"I ja to słyszę, i ja tak wierzę,
Płaczę i mówię pacierze";
"Czucie i wira silniej mówi do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko".
Odtąd powyższe "mówienie" wyznaczać będzie charakter poetyki epoki, a słowa Hamleta: "Zdaje mi się że widzę ... gdzie?/
Przed oczyma duszy mojej" - obecne będą w synkretycznych gatunkach poezji, epiki i dramatu.
I właśnie powyższy synkretyzm wpłynął na popularność następujących gatunków: epopeja ("Pan Tadeusz"), dramat romantyczny ("Kordian", "Dziady"), ballada ("Ballady i romanse"),.
W jednym utworze mieszczą się różnorodne formy wypowiedzi. Na przykład w "Panu Tadeuszu" poza epicką fabułą i lirycznym 13 -zgłoskowcem - to synkretyzm gatunkowy jest najważniejszą cechą poetyki utworu. Występują w nim nawiązania do:
baśni ( opowiadanie o mateczniku ), pogadanki (nauka o grzeczności. ), gawędy (opowieść o pojedynku Domeyki z Doweyką), anegdoty, romansu (miłość Jacka Soplicy i Ewy Horeszkównej), opowiadania (relacja Gerwazego), humoreski (spór o Kusego i Sokoła), obrazek (grzybobranie, polowanie), a nawet poemat heroikomiczny (księga VIII pt. "Zajazd").
Podobnie jest w przypadku antycznego dramatu.
Symbolizm, metaforyka, fascynacja ludzką podświadomością - wzbogacają romantyczne formy wyrazu. Jest w nich miejsce i dla wątków autobiograficznych, nieszczęśliwej miłości, "bólu istnienia", psychoanalizy osobowości bohatera.
Poetyka romantyczna jest złożona, bogata, zaskakująca - jak cała epoka.
