Mikołaj Rej "Żywot człowieka Poczciwego".

Dzieło to swoją treścią nakłania do pewnego sposobu bycia, zachowania się. Utwór taki nazywamy parenetycznym. Przedstawia on pewne cechy i cnoty jakie powinien posiadać każdy człowiek. Mikołaj rej opisuje oczywiście szlachcica, który posiadając swój niewielki majątek ziemski, może, a nawet powinien żyć w sposób godny, cnotliwy i prawy. Autor próbuje przekazać czytelnikowi jak powinno się od wczesnych lat młodości nauczać młodego człowieka. Opisuje natomiast późniejsze życie szlachcica. Uważa on bowiem, że aby można było się nazywać szlachcicem nie tylko trzeba się urodzić w takim stanie, ale przede wszystkim zachowywać się w odpowiedni sposób - dbać o dobro innych ludzi, zwracać uwagę na biedniejszych, dbać o ojczyznę. Wówczas szlachectwo będzie powodem do dumy. Pisarz przestrzega również przed nadużywaniem tego tytułu - mówi o ludziach, którzy szczycą się tym, że są szlachcicami, a są po prostu głupi, egoistyczni, zwracają uwagę na mody napływające z zagranicy i podchodzą do życia snobistycznie. Autor namawia do rozsądnego, spokojnego życia, czerpanie przyjemności z różnych dóbr, ale wszystko z umiarem i rozsądkiem. Przebywanie i korzystanie z dóbr przyrody, harmonijne życie na łonie natury. Rej mówi, że każda pora roku ma swój urok: zbieranie owoców w czasie jesieni, łowienie ryb, a kiedy jest zima choćby polowania. Pisarz w swym dziele przygląda się zwykłemu życiu człowieka - pracy, korzystania z różnych rozrywek, spełnianiu obowiązków społecznych. Prawy szlachcic według reja prowadzi spokojne życie, potrafi we wszystkim znaleźć złoty środek, a wszystkie problemy znosi z godnością i pokorą. Widać wyraźnie wpływ filozofii stoickiej (spokojne, umiarkowane, prawe życie, w zgodzie z przyrodą) i epikurejskiej (rozumne korzystanie z rozrywek i przyjemności).

Księga 1.

Przedstawia młode lata człowieka. pisarz mówi, iż należy zwracać uwagę na kształcenie się, zdobywanie i naukę zasad obyczajowych i społecznych. Mówi, że każdy młody człowiek musi w życiu obrać sobie drogę, która będzie chciał kroczyć - może starać się dostać na dwór, albo pójść do wojska, aby tam nabrać dobrych zachowań, pozytywnych cech (oszczędności, spokoju, wyrozumiałości wobec innych ludzi, dobroci ...). Kiedy taki młody człowiek skończy służbę w wojsku, według pisarza powinien wrócić do rodzinnych stron i zacząć dorosłe życie.

Księga 2.

Człowiek będący szlachcicem musi wieść cnotliwe życie. To bowiem, czy powinien uważać się za szlachcica zależy od tego jakim jest człowiekiem, a nie tym kim się urodził. Szlachcic nie może być egoistą, człowiekiem pysznym i zadufanym w sobie. Musi zwracać uwagę na zasady moralne i etyczne. Wiedzieć, że każda rzecz ma swoje miejsce i czas. Szlachcic powinien żyć w zgodzie z naturą i jej rytmem. Bo to przecież przyroda określa czas odpowiednim pracą w polu.

Księga 3.

Dotyczy już wieku starszego. Cechuje się on powaga i dostojnością człowieka. ludzi starszych powinno się traktować z odpowiednim szacunkiem i uważać ich za autorytety. Należy zwracać się do nich po radę w trudnych sytuacjach.

Jan Kochanowski - ideały przedstawione w wybranych pieśniach i fraszkach.

"Stateczny umysł ..."

Autor zawarł tu przestrogę przed nierozsądnym życiem, popadaniem w skrajności. Człowiek musi potrafić żyć zarówno w szczęściu, jak i nieszczęściu. Powinno się rozsądnie korzystać z życia, cieszyć się nim, a nie zastanawiać się nad śmiercią. Ludzie powinni uważać co pozostawią w pamięci innym po swojej śmierci.

"Patrzaj jako śnieg po górach się bieli ..."

Utwór jest refleksją nad upływem czasu, przemijalnością życia. Człowiek nie może biernie poddawać się temu co przynosi los, umieć radzić sobie z problemami. Należy też pamiętać, że nad losem człowieka czuwa Bóg. Autor mówi, że wszystko na świecie mija i kończy się. Każdy powinien cieszyć się chwila obecną i korzystać z niej.

"Nie wierz fortunie ..."

Autor mówi o przeciwnościach losu. Poucza, że człowiek w każdym momencie swojego życia może utracić wszystko co ma. Utwór przestrzega również przed nieszczerymi przyjaciółmi, którzy pomagają człowiekowi tylko wówczas jak maja w tym jakiś swój interes. Autor krytykuje także jednostki zwracające uwagę wyłącznie na majątek. Najważniejsza jest cnota - to ona jest największym skarbem.

"Nie porzucaj nadziei ..."

Autor mówi o zmienności losu. Człowiek musi umieć mu sprostać, poradzić sobie w każdej sytuacji. Pomaga mu w tym Bóg. Zawsze trzeba wierzyć, że następny dzień będzie lepszy. Musi umieć cieszyć się życiem i korzystać z niego w mądry sposób. Najważniejszy jest umiar i rozsądek. Nie należy się sprzeciwiać temu co przyniesie nam los.

"Miło szaleć, kiedy czas po temu ..."

Człowiek musi cieszyć się życie, umieć podchodzić do niego w odpowiedni sposób. Potrafić bawić się i korzystać z różnych uciech, kiedy jest do tego odpowiedni moment, ale kiedy czas jest na zabawę nie stosowny potrafić się powstrzymać. Z umiarem z wszystkiego korzystać - picia, jedzenia, zabawy. Pojawia się afirmacja życia, ale przestroga przed mądrym korzystaniem z niego. Człowiek jest panem swego losu, a nasze czyny osądzi kiedyś Bóg. Autor mówi, aby zapomnieć o problemach, kiedy jest czas zabawy.

"O żywocie ludzkim". - fraszka

Utwór ten mówi o tym, ze wszystko w życiu, każda rzecz ma swój koniec, kres. Widać wpływy filozofii stoickiej i epikurejskiej. Człowiek nie ma wpływu na to co się wydarzy, co przyniesie zmienny los. To, że życie przemija, a my się starzejemy jest normalną koleją rzeczy.

"Na lipę".

Autor mówi w utworze o wielkich i nie mijających urokach przyrody. Namawia, że najbardziej skuteczny odpoczynek, to odpoczynek połączony z przebywaniem na łonie przyrody. Natura jest dla człowieka niezwykle ważna, gdyż dzięki niej możemy zbierać plony swojej pracy.

"Do gór i lasów"

Mowa jest o renesansowej koncepcji życia i podejścia do świata i człowieka. Afirmacja życia, namowa aby korzystać z sentencji "carpe diem". Umiar we wszystkim co się robi.

"O doktorze Hiszpanie"

Opowiada o skutkach zabawy, w której tytułowy bohater uczestniczył.

"O miłości"

Afirmacja miłości. Przedstawienie jej siły. Jest to według autora uczucie, które sprawia, że człowiek jest szczęśliwy, że ma cel w życiu. Miłość to uczucie, które powinno dotknąć każdego człowieka.

"Ku muzom"

Autor mówi, że jego marzeniem jest, aby ludzie o nim pamiętali po jego śmierci. Czytali jego utwory.

Rola poety i poezji ("poeta doctus") w dziełach Klemensa Janickiego i Jana Kochanowskiego.

Pierwszy z wymienionych artystów, był głównie człowiekiem zajmującym się finansami, ale również był mecenasem artystów, propagował i wspierał powstawanie sztuki. W zamian nie popierał za to żadnych korzyści majątkowych. W swoim dziele, pt: "Elegii o sobie samym do potomności" , autor opowiada o swoim życiu. Opowiada o ludziach, których cenił - nauczycielach, ojcu, lekarzy, poetów, których podziwia. Dziękuje im za wszystko co od nich otrzymał. Wyraża się o nich z szacunkiem i miłościom. Mówi, ze wiele im zawdzięcza. Propaguje renesansową postawę wobec człowieka, wobec twórcy. Artysta mówi, że każdemu człowiekowi należy się odpowiedni szacunek.

Ideał człowieka renesansu:

  • człowiek ciągle kształcący się, uczących.
  • szacunek dla artysty i twórcy
  • afirmacja nauki
  • podziw dla osiągnięć sztuki i filozofii antycznej
  • szacunek i cześć wobec innych ludzi
  • wiara w moc sprawczą człowieka.
  • poczucie, że człowiek to jednostka wybitna.

Łukasz Górnicki i jego ideał człowieka - dworzanina, zawarty w utworze "Dworzanin polski".

  • kultura osobista i dobre wychowanie
  • poszanowanie dla innych ludzi (tych biednych również)
  • człowiek znający się na sztuce.
  • Człowiek dobrze wychowany - posiadający kulturę osobistą.
  • Szacunek do własnego państwa i jego kultury.
  • Umiar w naśladowaniu obcych wzorów.

"Czego chcesz od nas Panie ...?"

Autor mówi o doskonałości świata. Świat jako nadzwyczajne dzieło Stwórcy - Boga.