W literaturze odrodzeniowej bardzo często pojawiał się temat, dotyczący teraźniejszych zjawisk publicznych w XVI -wiecznej Rzeczpospolitej, albo programów, mających się odbyć reform.
Już "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem" Mikołaja Reja zawiera rysy takiej problematyki. Treść rozprawy stanowi dialog pomiędzy osobami pochodzącymi z różnych warstw społecznych w Polsce.
Z przebiegu tego dialogu, dowiadujemy się, że szlachta, plebs i kler są warstwami, które żywią do siebie wiele antagonizmów. Widać to zwłaszcza wtedy, gdy Pan wini i napada w potyczce słownej duchownego, ten z kolei kontratakuje. Rej wyjątkowo surowo zaciekle oskarża kler- nie podoba mu się ich wystawny tryb życia. W przeciwieństwie do chłopów, których nęka bieda, księża mają duże majątki.
Obraz stanu szlacheckiego także jest przedstawiony w pełnym świetle, uwidaczniającym wady. Za najważniejsze, bo przynoszące złe konsekwencje dla państwa, Rej uznaje brak samodyscypliny podczas zebrań sejmowych i zbyt małe poświęcenie się sprawą społecznym.
Wynik tej dyskusji jest taki, że zarówno możni, jak i duchowni nie dbają ani o państwo, ani o jego najbiedniejszych mieszkańców, dlatego po ich stronie stanął Rej w ocenie społeczeństwa.
Kwestią społeczną, która także interesuje Mikołaj Reja jest szkoła i edukacja. Cenił je bardzo w wychowaniu, ale kładł nacisk raczej na umiejętności niż na kompetentne informacje książkowe, czym różnił się od tradycyjnych humanistów. Także pobytu w wojsku nie traktował, jak humaniści, jako służbą krajowi, ale bardziej jako kształtowanie własnych możliwości.
W najbardziej różnorodnej formie o społecznych i politycznych problemach Rzeczpospolitej pisze z pewnością Jan Kochanowski. Dowodem tego jest pierwszy polski dramat pt. "Odprawa posłów greckich". Posłużył się tutaj Kochanowski bardzo umiejętnie maską historyczną, czyli przykrywką do wypowiedzenia się na temat współczesny. Jedna warstwa, fabularna, dotyczy wydarzeń w starożytnej Troi, natomiast druga- aktualnych wydarzeń i sytuacji politycznej w Polsce. Autor bardzo krytycznie ocenia wykorzystujących stanowiska posłów i opieszałość króla, pisząc: "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie"
W "Odprawie posłów greckich" odnajdziemy podobieństwa w sprawowaniu i funkcjonowaniu władzy trojańskiej i polskiej. Na tej podstawie krytykuje Kochanowski wady narodowe.
Prawdziwym zmartwieniem dla Kochanowskiego jest postawa młodych ludzi, którzy wychowaniu w zbytku i luksusie nie wiedzą, że ich nieodpowiedzialne zachowanie i życie mogą zaważyć na przyszłych losach Polski. Młody Aleksander z dramatu jest symbolem nierozwagi polskiej młodzieży szlacheckiej.
Na temat kryzysu, który dotyka stosunków między różnymi stanami, pisał Szymon Szymonowic. Jest to jeden z poetów, pochodzących ze stanu mieszczańskiego. Ciekawy znalazł on sposób, aby pokazać, jak naprawdę wygląda życie ludzi, mieszkających na wsi i tam pracujących. W "Żeńcach" używa formy sielankowej, ale z wymową do niej przeciwną- ukazuje nie uroki, ale ciemne strony pracy rolników, którzy pracują niezwykle ciężko, nie dostając za to należnej zapłaty. Ich ciężką sytuację pogłębia konflikt z gospodarzem, który chce wykorzystać trud chłopów do swoich korzyści. Szymonowic w pieśniach zawartych w "Żeńcach" szczególnie srogo osądza tę sytuację, szukając jej przyczyny w zachowaniu chciwej szlachty.
Wybitnym publicystą, który zajmował się sytuacją w Rzeczpospolitej i komentował jej stan był Andrzej Frycz Modrzewski. Celem jego najważniejszego dzieła: "O poprawie Rzeczpospolitej" jest pokazanie Polakom, jakie są ubytki w prawie i administracji, które uniemożliwiają jej sprawne funkcjonowanie. Wysuwa przy okazji szereg bardzo przemyślanych projektów reform, które dotyczą wewnętrznych spraw kraju: równości obywateli i ich obowiązków, organizacji sądów i urzędów państwowych. Niestety pomysły Frycza Modrzewskiego nie zostały nigdy zrealizowane, a ich autor nie zaskarbił sobie szacunku współczesnych.
Podobną problematykę, czyli próbę naprawienia Rzeczpospolitej, podjął w "Kazaniach sejmowych" królewski kaznodzieja Piotr Skarga. Pragnie wzbudzić uczucia patriotyczne w Polakach, wskazując im potrzebę zaangażowania w reformowanie prawa i obyczajów XVI- wiecznej Polski. Niestety "Kazania sejmowe" nigdy nie zostały wygłoszone, mimo ich retorycznego przygotowania.
Ocena 4
Magda Kropka
Temat: Twórcy renesansu w Polsce a problematyka społeczno -polityczna w kraju.
W literaturze odrodzeniowej bardzo często pojawiał się temat, dotyczący teraźniejszych zjawisk publicznych w XVI -wiecznej Rzeczpospolitej, albo programów, mających się odbyć reform.
Już "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem" Mikołaja Reja zawiera rysy takiej problematyki. Treść rozprawy stanowi dialog pomiędzy osobami pochodzącymi z różnych warstw społecznych w Polsce.
Z przebiegu tego dialogu, dowiadujemy się, że szlachta, plebs i kler są warstwami, które żywią do siebie wiele antagonizmów. Widać to zwłaszcza wtedy, gdy Pan wini i napada w potyczce słownej duchownego, ten z kolei kontratakuje. Rej wyjątkowo surowo zaciekle oskarża kler- nie podoba mu się ich wystawny tryb życia. W przeciwieństwie do chłopów, których nęka bieda, księża mają duże majątki.
Obraz stanu szlacheckiego także jest przedstawiony w pełnym świetle, uwidaczniającym wady. Za najważniejsze, bo przynoszące złe konsekwencje dla państwa, Rej uznaje brak samodyscypliny podczas zebrań sejmowych i zbyt małe poświęcenie się sprawą społecznym.
Wynik tej dyskusji jest taki, że zarówno możni, jak i duchowni nie dbają ani o państwo, ani o jego najbiedniejszych mieszkańców, dlatego po ich stronie stanął Rej w ocenie społeczeństwa.
Kwestią społeczną, która także interesuje Mikołaj Reja jest szkoła i edukacja. Cenił je bardzo w wychowaniu, ale kładł nacisk raczej na umiejętności niż na kompetentne informacje książkowe, czym różnił się od tradycyjnych humanistów. Także pobytu w wojsku nie traktował, jak humaniści, jako służbą krajowi, ale bardziej jako kształtowanie własnych możliwości.
W najbardziej różnorodnej formie o społecznych i politycznych problemach Rzeczpospolitej pisze z pewnością Jan Kochanowski. Dowodem tego jest pierwszy polski dramat pt. "Odprawa posłów greckich". Posłużył się tutaj Kochanowski bardzo umiejętnie maską historyczną, czyli przykrywką do wypowiedzenia się na temat współczesny. Jedna warstwa, fabularna, dotyczy wydarzeń w starożytnej Troi, natomiast druga- aktualnych wydarzeń i sytuacji politycznej w Polsce. Autor bardzo krytycznie ocenia wykorzystujących stanowiska posłów i opieszałość króla, pisząc: "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie"
W "Odprawie posłów greckich" odnajdziemy podobieństwa w sprawowaniu i funkcjonowaniu władzy trojańskiej i polskiej. Na tej podstawie krytykuje Kochanowski wady narodowe.
Prawdziwym zmartwieniem dla Kochanowskiego jest postawa młodych ludzi, którzy wychowaniu w zbytku i luksusie nie wiedzą, że ich nieodpowiedzialne zachowanie i życie mogą zaważyć na przyszłych losach Polski. Młody Aleksander z dramatu jest symbolem nierozwagi polskiej młodzieży szlacheckiej.
Na temat kryzysu, który dotyka stosunków między różnymi stanami, pisał Szymon Szymonowic. Jest to jeden z poetów, pochodzących ze stanu mieszczańskiego. Ciekawy znalazł on sposób, aby pokazać, jak naprawdę wygląda życie ludzi, mieszkających na wsi i tam pracujących. W "Żeńcach" używa formy sielankowej, ale z wymową do niej przeciwną- ukazuje nie uroki, ale ciemne strony pracy rolników, którzy pracują niezwykle ciężko, nie dostając za to należnej zapłaty. Ich ciężką sytuację pogłębia konflikt z gospodarzem, który chce wykorzystać trud chłopów do swoich korzyści. Szymonowic w pieśniach zawartych w "Żeńcach" szczególnie srogo osądza tę sytuację, szukając jej przyczyny w zachowaniu chciwej szlachty.
Wybitnym publicystą, który zajmował się sytuacją w Rzeczpospolitej i komentował jej stan był Andrzej Frycz Modrzewski. Celem jego najważniejszego dzieła: "O poprawie Rzeczpospolitej" jest pokazanie Polakom, jakie są ubytki w prawie i administracji, które uniemożliwiają jej sprawne funkcjonowanie. Wysuwa przy okazji szereg bardzo przemyślanych projektów reform, które dotyczą wewnętrznych spraw kraju: równości obywateli i ich obowiązków, organizacji sądów i urzędów państwowych. Niestety pomysły Frycza Modrzewskiego nie zostały nigdy zrealizowane, a ich autor nie zaskarbił sobie szacunku współczesnych.
Podobną problematykę, czyli próbę naprawienia Rzeczpospolitej, podjął w "Kazaniach sejmowych" królewski kaznodzieja Piotr Skarga. Pragnie wzbudzić uczucia patriotyczne w Polakach, wskazując im potrzebę zaangażowania w reformowanie prawa i obyczajów XVI- wiecznej Polski. Niestety "Kazania sejmowe" nigdy nie zostały wygłoszone, mimo ich retorycznego przygotowania.
