Motyw Everymana - wziął swój początek od tytułowego bohatera angielskiego moralitetu. średniowieczny utwór przedstawiał symboliczną walkę dobra i zła w walce o duszę człowieka. Everyman, czyli każdy, jest to postać pozbawiona indywidualnych cech, z którą odbiorca ma się utożsamić. Dobro o zło dotyczą każdego.

Nawiązania w literaturze współczesnej

1. "Proces" Franza Kafki - to przedstawienie losów Józefa K. główny bohater jest postacią słabo zarysowaną, autor nie podaje nam wielu informacji, wiemy tylko, że Józef K. jest ok. trzydziestoletnim mężczyzną o bliżej nieokreślonym zawodzie, nie znamy nawet jego nazwiska. Podobnie jak bohaterowi tak akcji brak doprecyzowanych szczegółów, wszystko toczy się na wysokim poziomie ogólności. Nie wiadomo, czego dotyczy proces, ani przed jakim sadem się toczy. Bohater jest człowiekiem zagubionym w wirze wydarzeń, nie ma wpływu na to, co dzieje się wokół niego. Poddaje się biegowi wypadków, chęć nie wie, dwojakiego celu zmierzają, jedyne co jest pewne, to koniec - śmierć.

2. "Czekając na Godota" Samuela Becketa - bohaterowi również nie posiadają cech indywidualnych ani nawet imion. Nie są w żaden sposób rozpoznawalni, nie należą do żadnego czasu historycznego ani miejsca na świecie. Ich losem jest czekanie. Żyją w poczuciu lęku przed śmiercią, jedyną ich nadzieją jest tajemniczy Godot, którego nadejście ma być wybawieniem. Ale Godot nie nadchodzi.

3. "Kartoteka" Tadeusza Różewicza - Bohater, bo tak właśnie określa go autor, nie ma swojego imienia, jest po prostu człowiekiem uwikłanym w życie. Nie ma własnej twarzy, jest przedstawicielem wszystkich zawodów pokoleń i imion. Jest przykładem człowieka współczesnego, który próbuje odnaleźć siebie, swoją tożsamość w powojennej rzeczywistości.

Motyw idealnego rycerza

1. "Jerozolima wyzwolona" Torquata Tassa to utwór powstały w epoce baroku, należący do gatunku poematu bohaterskiego. Akcja toczy się w czasie pierwszej wyprawy krzyżowej. Wódz krzyżowców - Godfred stanowi przykład doskonałego przywódcy i rycerza.

2. "Don Kichot" Miguela de Cervantesa, również pochodzi z literatury barokowej. Autor polemizuje z wzorem średniowiecznego rycerza, ukazując jego nieprzystawalność do rzeczywistości. Postać błędnego rycerza, przemierzającego świat w celu sprzeciwiania się złu, staje się komiczna, a jego nieporadne wysiłki przynoszą wiele szkody. I choć to Don Kichot budzi politowanie, powieść jest raczej krytyczną oceną epoki niż samego rycerskiego ideału.

3. "Cyd" Pierra Corneille`a, kolejny barokowy utwór. Tytułowy bohater jest przykładem wzorowego rycerza, ale jego bezwzględna wierność ideałom, nie pozwala mu osiągnąć szczęścia, zasady rycerskiego kodeksu kłócą się z uczuciami człowieka. Akcja toczy się w średniowieczu, a charakterystyka Cyda jest wyraźnie wzorowana na postaci Rolanda.

4. "Orland szalony" Ludovica Ariosta powstał w epoce renesansu, nawiązanie do motywu idealnego rycerza jest tu bezpośrednie. Orland, podobnie jak Roland jest rycerzem Karola Wielkiego, jednak jego losy kończą się tragiczne, ponieważ w wyniku miłosnej tragedii popada w szaleństwo.

5. "Rycerz króla Artura" Jerroego Zuckera, to przykład wykorzystania średniowiecznego motywu w sztuce filmowej. Dzieło opowiada o przygodach rycerzy okrągłego stoły. Głównym wątkiem jest tu miłosny trójkąt Ginerwy, króla Artura i jednego z rycerzy - Lancelota. Akcja toczy się w średniowieczu, wiec treść rycerskiego etosu jest zaczerpnięta bezpośrednio.

6. "Monty Python i święty Graal" T. Gilliama, T. Jonesa. To również filmowa adaptacja wątku arturiańskiego, ujęta z dużą dozą specyficznego humoru angielskiego.

Motyw franciszkański

1. "Kwiatki Świętego Franciszka" Leopolda Staffa to utwór będący przekładem anonimowego zbioru opowiadań, pochodzącego z XIV wieku. Dzieło powstało w okresie Młodej Polski i stanowiło sprzeciw wobec filozofii modernistycznej, propagując franciszkańską postawę zachwytu nad światem i umiłowania wszelkiego życia

2. "Ballada o słoneczniku" Jana Kasprowicza to kolejny przykład młodopolskiego zainteresowania filozofią franciszkańską. Zbiór wierszy należy już do trzeciego okresu twórczości Kasprowicza, kiedy to autor poszukiwał sensu istnienia w zachwycie nad światem. Z wierszy tych emanuje pokora, pogodzenie się ze światem zbuntowanego poety, zachwyt nad przyrodą i doskonałością świata

3. "Pieśń słoneczna" Franca Zefirelliego to współczesna filmowa adaptacja żywota św. Franciszka

4. "Święty Franciszek z Asyżu" Jana Twardowskiego jest współczesnym nawiązaniem do franciszkańskiej filozofii. Poezja księdza Twardowskiego wyraża ideał prostej wiary, umiłowania życia, dostrzegania piękna w codzienności. Dzieło stworzenia jawi się jako doskonały twór Boski, godny najwyższego zachwytu.

Motyw Stabat Mater

1. "Stabat Mater" Józefa Wittlina to przeniesienie średniowiecznego wątku cierpiącej matki w czasy współczesne. W utworze ukazana została współczesna polska matka patrząca na cierpienie swojego syna, powieszonego przez Niemców na szubienicy

2. "Requiem" Anny Achmatowej również odnosi ów motyw do czasów współczesnych. Jest to kolejna historia cierpiącej matki. Widzimy ją stojącą pod bramami więzienia, gdzie przetrzymywany jest jej syn.

Nawiązania do "Bogurodzicy"

1. "Modlitwa do Bogurodzicy" Krzysztofa Kamila Kaczyńskiego, współczesnego poety, tworzącego w czasie II wojny. Autor zwraca się do Bożej Rodzicielki, by wspierała jego i cały naród w walce za ojczyznę. Utwór odwołuje się do wieloletniej tradycji modlitwy do Matki boskiej przed walką, "Bogurodzica" była śpiewana przez rycerstwo polskie przed bitwa pod Grunwaldem.

2. "Hymn" Juliusza Słowackiego zawiera się apostrofę do Maryi, która, podobnie jak w "Bogurodzicy" jest tu pośredniczką spraw ludzkich, próśb zanoszonych przed oblicze Boga.

Motyw kultury dworsko - rycerskiej

  1. tragedie Szekspira takie jak "Makbet" czy "Hamlet", powstałe w epoce baroku, których akcja toczy się w epoce średniowiecza, ukazują klimat tamtejszej epoki - ciemne zamczyska, intrygi dworskie i wojenne zmagania
  2. "Rękawiczka" Friedricha Schillera to romantyczny wiersz odwołujący się do średniowiecznego zwyczaju wystawiania na próbę rycerza przez jego damę serca. Autor odrzuca taką miłość, która celowo naraża na niebezpieczeństwo. Wiersz opowiada o damie, która upuszcza swą rękawiczkę między walczące zwierzęta, by wypróbować odwagę swego rycerza, Emroda. Emrod z odwaga wkracza na arenę i przynosi rękawiczkę, jednak gardzi uczuciem okrutnej wybranki.
  3. "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza to powieść poetycka, opowiadająca o średniowiecznych zmaganiach Litwy z zakonem krzyżackim. Główny bohater, chcąc ocalić kraj, musi złamać zasady honorowej walki i walczyć podstępem. Jako średniowieczny rycerz głęboko cierpi i waha się przed użyciem takich środków, ale decyduje się na nie, ponieważ patriotyzm jest silniejszy niż honor rycerza.
  4. "Krzyżacy" Henryka Sienkiewicza są próba wiernego ukazania realiów epoki średniowiecza, autor opierał się na wielu dokumentach i opracowaniach, by odzwierciedlić ówczesna sytuację polityczną i społeczną a także kulturę i obyczajowość tamtego okresu.
  5. "Myszeis" Ignacego Krasickiego to oświeceniowy poemat heroikomiczny, nawiązujący do średniowiecznej legendy o królu Popielu.
  6. "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego to młodopolski dramat, w którym pojawia się Zawiszy Czarnego. Jest ona symbolem dawnej potęgi, która kontrastuje z współczesnym marazmem i dekadentyzmem.
  7. "Imię róży" Umberto Eco to powieść kryminalna osadzona w średniowieczu. Przedstawiająca życie mnichów w czternastowiecznym klasztorze benedyktyńskim.
  8. "Imię róży" w reżyserii. Jeana Jacquesa Annauda, film zrealizowany na podstawie powieści Umberto Eco.
  9. "Wybraniec" Tomasza Manna również dwudziestowieczna powieść, jej akcja opiera się na poemacie epickim, powstałym w średniowieczu, opowiada o losach fikcyjnego papieża Grzegorz.
  10. "Katedra Marii Panny w Paryżu" Victora Hugo to powieść wywodząca się z tradycji romansów sentymentalnych, jej akcja została umieszczona w średniowiecznym Paryżu. Historia dzwonnika z katedry Notce Damme jest dziś powszechnie znana.
  11. "Joanna d`Arc" Luca Bessona to dwudziestowieczna adaptacja filmowa życia średniowiecznej bohaterki Francji. Joanna d`Arc w 1429 roku wznieciła powstanie przeciw Anglikom, którzy chcieli wprowadzić na tron francuski króla Anglii.
  12. "Święty Szymon Słupnik" Stanisława Grochowiaka to współczesna polemika ze średniowiecznym ideałem ascezy. Dobrowolne męczeństwo ówczesnego ascety, którego uznano za świętego zostało tu zestawione z niechcianym i niezawinionym cierpieniem zgwałconej dziewczyny, skazanego chłopaka i anonimowych ofiar wojny.
  13. Ewa Demarczyk, Czesław Niemen, Janusz Radek - wykonawcy fragmentów średniowiecznej "Kroniki Polskiej" Galla Anonima.
  14. "Nowa Heloiza" Jana Jakuba Rousseau to nawiązanie do miłosnej korespondencji średniowiecznej pary kochanków Heloizy i jej nauczyciela Abelarda.
  15. "Wywiad" Mirona Białoszewskiego nawiązuje do "Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią". Tematem jego utworu jest rozmowa Mistrza Mirona z Panią Gość, czyli alegorią śmierci.