Henryk Sienkiewicz przyszedł na świat w roku 1846, zmarł zaś w 1916. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich prozaików. Jako dziennikarz pracował w następujących periodykach: "Tygodnika Ilustrowanego", "Przeglądu Tygodniowego", "Gazety Polskiej". W latach 1874 - 1878 wydawał wraz ze wspólnikami czasopismo "Niwa", natomiast w latach 1882-1887 był redaktorem "Słowa". Występował aktywnie przeciw wynaradawiającej Polaków polityce władz pruskich (to on zainicjował rozpisanie ankiety Prusse et Pologne 1909). Był Sienkiewicz zwolennikiem Narodowej Demokracji, szczególnie zaś po wydarzeniach roku 1905. W czasie Pierwszej Wojny Światowej mieszkał w Szwajcarii. Wspólnie z Ignacym Paderewski założył tam Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Angażował się również w inne liczne inicjatywy społeczne, m. in.: współzakładał Kasę im. Mianowskiego, w latach zaś 1899-1900 prezesował Warszawskiej Kasie Przezorności dla Literatów i Dziennikarzy. Wiele podróżował. Felietony z jego wojaży po Stanach Zjednoczonych w latach 1876-78 złożyły się na książkę zatytułowaną Listy z podróży do Ameryki (1878), a wrażenia z podróży na Czarny Ląd w latach 1890-91 zawarł w tomie noszący tytuł Listy z Afryki (1892). W roku 1900 otrzymał w uznaniu jego zasług dla literatury polskiej majątek w Oblęgorku, który został zakupiony z datków zebranych wśród społeczeństwa polskiego.
W swej twórczości nowelistycznej koncentrował się Sienkiewicz przede wszystkim na propagowaniu pozytywistycznych idei: pracy u podstaw oraz pracy organicznej. Wskazywał ona w nich również na aberracje, do jakich dochodziło w społeczeństwie polskim - Szkice węglem (1877), Janko Muzykant i Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela (1879), Za chlebem (1880) i Bartek Zwycięzca (1882). Przyszły noblista nie stronił także od podejmowania wątków patriotycznych - Latarnik (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882) czy Sachem (1883).
Wielką sławę i popularność przyniosły mu jednak powieści historyczne, szczególnie zaś cykl zwany Trylogią, który przedstawiał epickie zmagania siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej z buntem kozaków, potopem szwedzkim oraz najazdem tureckim (Ogniem i mieczem, t. 1-3 1884 - film J. Hoffmana 1999, Potop, t. 1-6 1886 - film J. Hoffmana 1974, Pan Wołodyjowski, t. 1-3 1887-88 - film J. Hoffmana 1969). Z kolei "Krzyżacy" przenoszą nad od piętnastowiecznej Polski, która wspólnie z Litwą walczyła z potęga zakonu krzyżackiego (t. 1-4 1900 - film A. Forda 1960). Natomiast powieść "Quo vadis?" przenosi czytelnika do starożytnego Rzymu,w którego scenerii rozwija się dramat pierwszych chrześcijan prześladowanych przez szalonego cezara Nerona (t. 1-3 1896, to głównie z powodu tej książki pisarzowi przyznano w roku 1905 literacką Nagrodę Nobla).
Bibliografia:
J. KRZYŻANOWSKI Henryk Sienkiewicz. Żywot i sprawy, wyd. 4 Warszawa 1976;
T. BUJNICKI Sienkiewicz i historia, Warszawa 1981;
A. NOFER-ŁADYKA Henryk Sienkiewicz, wyd. 6 Warszawa 1988;
Henryk Sienkiewicz: twórczość i recepcja, red. L. Ludorowski, Lublin 1991
