Próba analizy epoki oświecenia pod kontem służby ojczyźnie. Szczególnie najwięcej uwagi poświecimy zwłaszcza literaturze a także publicystyce.
Początek epoki Oświecenia datuje się w Polsce na rok 1730.
Stolicą kraju jest Warszawa. W tym miejscu i w tym czasie zaczynają powstawać instytucje, w których przez najbliższe lata będą rozwijać się poglądy i nowe myśli oświeceniowe.
Tron w państwie obejmuje Stanisław August Poniatowski. Ten okres rządów przypada na dojrzałe Oświecenie. Schyłek tej epoki to okres po trzecim rozbiorze Polski.
Przez całą epokę oświecenia w Polsce prowadzone są pracę nad konstytucją i nad innymi reformami, dzięki którym udałoby się podnieść kraj z upadku. Jedynym jednak sukcesem, jaki udało się osiągnąć reformatorom to uchwalenie Konstytucji 3 Maja. Niestety nie uchroniło to naszego państwa przed kolejnymi trzema rozbiorami.
Wielu publicystów i literatów tej epoki włączało się chętnie w program naprawy państwa. W swoich utworach krytykowali wady społeczne i sytuację polityczną jaka panowała.
Do tych pisarzy należeli między innymi Stanisław Staszic, Hugo Kołłataj i Franciszek Jeziorski. Oto charakterystyka twórczości wyżej wymienionych pisarzy i publicystów:
- Stanisław Staszic napisał utwór pt. "Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego". W dziele tym przedstawia swoje poglądy dotyczące ważnych spraw. Zalicza do nich edukację, prawo, wolna elekcję. Z reformą edukacji wiąże nadzieje, że dzięki wyuczonej młodzieży los państwa będzie lepszy. Należy zatem ze szkół usunąć niepotrzebne przedmioty, takie jak teologię. Według Staszica w szkole należy uczyć poznawania świata i praw nimi rządzących. Do obowiązku szkoły należy także wychowanie uczniów.
Jeśli chodzi o kwestie prawną proponuje Staszic by kwestie dotyczące państwa uchwalać większością głosów. Należy przeprowadzić także reformę sądownictwa. Ma ono być stałe, a nie zwoływane okresowo. Ponad to porusza on kwestie zlikwidowania wolnej elekcji, poprzez którą rządzą naszym krajem obce monarchie. Stawia zatem postulat, by tron był dziedziczny. Poruszył on wiele innych kwestii, których zmiana miała wpłynąć na poprawę sytuacji ludności i państwa.
Drugim utworem Stanisława Staszica są "Przestrogi dla Polski". Ukazały się one w roku 1790. W utworze tym autor nawołuje do natychmiastowych reform. Należy szybko działać a nie tylko dyskutować. Przede wszystkim należy uchwalić konstytucję. Winnych za taką złą sytuację uważa panów polskich. Oskarża ich o przekupstwo, chciwość i wiele innych złych cech. Ponad to odnajdujemy tu także poruszoną kwestię sytuacji chłopa. Staszic bierze ich w swoją obronę opisuje biedę i ucisk, jaki dotyka chłopów. Nie obce mu są także problemy mieszczan.
- Hugo Kołłtaj jest on autorem listów do "Do Stanisława Małachowskiego". Jego poglądy zbliżone są do tych, jakie wygłaszał Staszic. Kołłątaj uważa ponadto, że wolność należy się wszystkim stanom. Bo wolność określa mianem przywileju dla wszystkich. Ludzie są równi i winni podlegać jednemu prawu.
- Franciszek Jezierski on także należał do autorów którym zależało na przeprowadzeniu reform. Różnica pomiędzy Staszicem a Kołłątajem polega tylko na formie, którą wybrał Jeziorski do ich omówienia. Jeziorski posługuje się ostrą i kompromitującą ironią. Napisał on utwór pt. "Katechizm o tajemnicach rządu polskiego". Wytyka niedomagania społeczne. Wyśmiewa szlachecką zasadę wywyższania się i życia ponad stan. Ocenia jako naganny stosunek jaki panuje w relacji szlachta - chłop. Podsumowuje, że te cechy razem wzięte i stosunki jakie panują w państwie przyczynią się do ostatecznego upadku naszej ojczyzny.
Reasumując, postawioną tezę: "Udowodnij, że głównym celem literatury i publicystyki oświecenia było dobro społeczne" można uznać za słuszną i prawdziwą. Przedstawieni wyżej autorzy Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj i Franciszek Jezierski pisząc swoje dzieła mieli na myśli walkę i pomoc ojczyźnie, a także zapewnienie jej ludności pełni szczęścia i dobra. Dbali o dobro i rozkwit państwa. Dlatego śmiało można stwierdzić, że ich prace były swoistą służbą w obronie kraju.
