Oświecenie to kierunek kulturalno - społeczny , który narodził się w Europie w połowie XVII wieku na terenie Anglii i Francji , zaś w wieku XVIII nastąpił szczyt rozwoju w kolejnych państwach europejskich.
Główną ideologią oświeceniową była doktryna filozoficzna J. Locke'a, która mówiła, że sposobem poznania wiedzy jest doświadczenie, oraz francuskiego filozofa Kartezjusza, który z kolei podstawowym źródłem poznania prawdy uznał rozum. W utworze pt.: "Dwa traktaty o rządzie" Locke poruszył kwestię pochodzenia własności prywatnej i państwa, dowodząc, że dobra powstały na skutek pracy człowieka, zaś państwo to rezultat umowy społecznej i istnieje po to, aby chronić prawa człowieka. Zaś "Rozprawa o metodzie" Kartezjusza podaje nowożytne myślenie naukowe. Prekursorzy oświecenia to także, m.in. astronom angielski i filozof I. Newton, krytyk i filozof religijny A.A Shaftesbury oraz lekarz angielski B. Mondeville.
Myśl filozoficzna oświecenia szerzyła kult rozumu, racjonalistyczny pogląd na świat. Ostro krytykowała religię, potępiała też tzw. Fanatyczne zachowanie religijne, brak tolerancji oraz zbyt duże uprzywilejowanie duchowieństwa i szlachty. Wyraźnie negowała społeczny porządek feudalny i uprzywilejowanie, propagowała hasła wolności i równości wszystkich ludzi wobec prawa. Reprezentantami oświecenia we Francji byli Wolter, Diderot, Rousseau, D. Rousseau, Monteskjusz, J., Alembert i J. Alembert, którzy to zainicjowali powstanie encyklopedii zwanej "Wielką Encyklopedią Francuską", jako najwybitniejsi z przedstawicieli tej epoki.
W XVIII wieku mocno rozwinęła się nauka, a przede wszystkim takie jej dziedziny, jak matematyka, fizyka, astronomia, chemia, nauki przyrodnicze. W matematyce zastosowano po raz pierwszy ułamki, a także logarytmy, rachunek różniczkowy i całkowy i stworzono tablice logarytmiczne i na szeroką skalę stosowano geometrię analityczną. W fizyce wtedy wykryto prawo ruchu planet, zajmowano się ciężarem powietrza, zjawisko próżni, prędkością światła, wprowadzono prawo zwane ciążeniem powszechnym a także wtedy rozwinęła się mechanika.
W dziedzinie chemii odkryto tlen, przeprowadzono analizę chemiczną powietrza, określono funkcję i rolę tlenu w spalaniu i oddychaniu, rozłożono wodę na pierwiastki i przeprowadzono ich syntezę. Jeżeli chodzi o nauki przyrodnicze to sklasyfikowano rośliny i zwierzęta, ułożono teorię o kształtowaniu się ziemi. Nastąpiło wiele innowacji w medycynie. Rozwój nauk ścisłych doprowadził do zbudowania termometrów w skali Farenheita, Celsiusza i bracia Montgolfier zbudowali balon, a Franklin skonstruował piorunochron. W epoce oświecenia nastąpił postęp w zakresie oświaty, prasy, publicystyki politycznej i literatury.
Oświecenie w Polsce przebiegało nieco inaczej i jej szczyt przypadł głównie na drugą połowę XVIII w. Głównymi reprezentantami byli H. Kołłątaj, S. Konarski, I. Krasicki, Jan i Jędrzej Śniadeccy, S. Staszic, L.Osiński, A. Naruszewicz. Mecenat nad nauką i kulturą sprawował sam król Stanisław August Poniatowski oraz tacy magnaci, jak Czartoryscy, Zamoyscy, Potocki i inni. Przyczynili się do rozpowszechnienia radykalnych poglądów społecznych, rozwoju publicystyki. W naukach największy postęp nastąpił w: matematyce, fizyce, chemii, astronomii, ekonomii, przyrodoznawstwie, historii , filozofii. Wtedy także zaczął swą działalność teatr narodowy i dokonano podstawowych reform w szkolnictwie, m.in. otwierając Komisję Edukacji Narodowej. W literaturze i sztuce dominującym kierunkiem był klasycyzm. Na jego rozwój miał największy wpływ zwiększenie zainteresowania sztuką starożytną i zainteresowanie nowościami archeologicznymi odkrytymi w Herkulanum i Pompejach no i oczywiście idee oświeceniowe. Dlatego klasycyzm był nawiązaniem do antycznej greckiej i rzymskiej sztuki i zmierzał do zachowania harmonii w sztuce. Podstawowym twórcą teorii klasycznej był historyk sztuki, który nazywał się J. J. Winckelmnn, jednak centrum klasycyzmu mieściło się we Francja. Kierunek ten przejawiał się zarówno w architekturze, jak i w literaturze. Wzorów doszukiwano się w budowlach i sztukach starożytnych oraz renesansowych.
Wybudowano wiele szkół, teatrów, kamienic ,domów, itp. W Polsce typowe budowle w stylu klasycznym to wnętrze Zamku Królewskiego, , Belweder, pałac Jabłonowskich, ratusz w Koninie i Łowiczu.
W kwestii rzeźbiarstwa klasycyzm ujawniał się w harmonijnych proporcjach, dominowała rzeźba o charakterze mitologicznym i wyraźnych kształtach. Często sięgano po takie materiały, jak stiuk i marmur.
W malarstwie styl klasyczny objawiał się tematyką historyczną, mitologiczną i w portretach. Na szeroką skalę rozwinęło się malarstwo dekoracyjne, wystrój wnętrz pałacowych. Z tym wiązało się zatem meblarstwo, ceramika oraz tkactwo (arrasy).
