Wyjaśnienie pojęcia Bajka: - jest to rodzaj literatury moralizatorskiej, dydaktycznej. Ma na celu ukazanie prawd uniwersalnych z zakresu etyki i moralności. Tematyka, którą porusza dana bajka, jest pewnym symbolicznym odzwierciedleniem rzeczywistości. Jej cechą charakterystyczną jest to, że zawsze posiada morał. Najczęściej jej bohaterami są zwierzęta, czasem świat przyrody, czy jakieś rzeczy, rzadko ludzie. Pochodzi od starożytności, a jej tematyka jest alegoryczna i symboliczna. Krasicki napisał w 1776 - 1778 roku bajki, pt: "Bajki i przypowieści na cztery części podzielone". Wydane one zostały dopiero w 1779 roku. Później powstały "Bajki nowe" - są to lata 1779 - 1800. Wszystkie bajki umieszczone są w dziele zbiorowym z roku 1804, noszącym tytuł "Dzieła poetyckie".

Krótki opis i podział wybranych bajek poety:

  • ezopowe - nazwa bierze się od pierwszego twórcy tego gatunku, Ezopa, który pochodził z Grecji i tworzył w VI w. p. n. e. Jak wcześniej było wspomniane, ich bohaterami są zwierzęta, określające i symbolizujące dane postawy ludzki, lub określone cechy charakteru człowieka, np.: mrówka - pracowitość, lew - siła, odwaga, lis - spryt, oszustwo, baran - głupota, osioł - upór. Przykładem tych bajek może być "Kruk i lis".
  • narracyjne (inaczej epickie) - bajka staje się krótką, rymowaną nowelką podejmującą pewną tematykę. Tematyka ta i bohaterowie stają się alegorycznymi symbolami świata rzeczywistego - ludzkiego. Morał pojawia się najczęściej jako końcowe słowa jednej z postaci bajki. Przykładem może stać się bajka, pt: "Przyjaciele" pochodząca z tomu "Bajki nowe".
  • epigramtyczne (inaczej liryczne) - to one zapewniły i potwierdziły wielkość poety, w większości pochodzą z tomu "Bajki i przypowieści". Są to utworki najkrótsze - najczęściej 4, 6 - wersowe. Napisane są 13 - zgłoskowcem. Pojawiają się w nich oczywiście rymy parzyste. Ich konstrukcja jest zwięzła i opiera się na paralelizmach - oznacza to jednoczesne, równoległe zestawienie dwóch istot, pozostających co do siebie w pewnym kontraście. Są one wyzbyte fabularnych elementów. Czasami pojawiają się w nich elementy dramatyczne, które są karą dla złego zachowania jakiegoś bohatera bajki.

Krótki opis wybranych bajek:

"Wstęp do bajek" - na początku pojawia się wyodrębnienie określonych ludzi; są to osoby, które mimo różnych przeciwności losu i różnorodnym pokusom niczemu nie ulegli wbrew swemu charakterowi - np. młody człowiek, "który życie wstrzemięźliwe pędził", albo "minister rzetelny", będący człowiekiem "o sobie nie myślącym". Bajka ta kończy się ironicznym, wesołym morałem, że niestety tacy ludzie nie zdarzają się w często w rzeczywistym życiu. W budowie pojawia się często wyraz - "był" i nagromadzenie wyliczeń, co wskazuje na melodyjność i płynność bajki.

"Drzewo" - jest to najkrótszy utwór epigramatyczny. Brzmi następująco: "Wielbił drzewo grzejąc się człowiek przy kominie / Rzekło drzewo: "Cóż po tym! - grzeje, ale ginie".

"Szczur i kot" - opowiada o przemądrzałym szczurze, który siedział podczas mszy obok ołtarza i był dumny, ze takie ma miejsce. Ale niestety, kiedy pojawiają się podczas nabożeństwa kadzidła ich zapach otumania szczura i ten pozwala się schwytać kotu. Budowa tej bajki oparta jest na inwersji - specyficznemu przestawieniu szyku zdań.

"Filozof" - mówi o człowieku, który był ateistą, kiedy wszystko mu sprzyjało i był zdrowy, ale kiedy zaczął chorować zaczął również automatycznie wierzyć w Boga i modlić się do niego; później zwrócił się nawet ku czarom i magii.

"Groch przy drodze" - bajka ma formę przypowieści o chłopie - gospodarzu umęczonym ciągłymi napaściami złodziei na swoje dobra. Wpada na pomysł, aby zasadzić groch, schowany za zboże. Niestety jego spryt na nic się nie zdał, gdyż stracił on podwójnie - oczywiście złodzieje znaleźli groch, a dodatkowo podeptali zboże. Bajkę kończą słowa: "I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi".

:Jagnię i wilcy" - jest to scenka składająca się z 4 wersów; jagnięcie pyta atakujące je wilki dlaczego chcą go zjeść, a te odpowiadają: "smacznyś, słaby i w lesie".

"Dewota" - opowiada o nieszczerej pobożności kobiety, która modli się a potem mimo, że słowa modlitwy mówią "i odpuść nam nasze winy ..." bije swoją podwładną za jakieś błahą pomyłkę.

"Kruk i lis" - nawiązanie do bajek ezopowych, opowiada o ptaku, który trzymał ser w swoim dziobie i o sprytnym lisie, który podstępnie namówił kruka do śpiewu i ten zrobiwszy to zgubił ser.

"Przyjaciele" - opowieść o zajączku, będącym tak mądrym i dobrym, że dzięki temu kochały go wszystkie zwierzaki w lesie. Niestety, kiedy w lesie rozpoczęło się polowanie i nagonka, wszyscy odsunęli się od zajączka i wówczas nie było nikogo, kto chciałby mu pomóc. Bajka rozwija znane przysłowie, że "prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie".

"Ptaszki w klatce" - utwór zaliczany jest do bajek politycznych; opowiada o dwóch czyżykach - jeden z nich jest smutny i płacze nad swoim losem życia w klatce, drugi jest zadowolony i szczęśliwy. Poeta nawiązuje do niewoli państwa i mówi, że nikt nie może być szczęśliwy w niewoli.

"Kulawy i ślepy" - główne, tytułowe postacie są w podróży, na początku wszystko było wspaniale, gdyż niewidzący nosił kulawego, niestety kiedy rola się odwróciła "zginęli pospołu".

Na czym polega nowatorstwo bajek Ignacego Krasickiego:

  • różnorodność tematyczna, swoiste kunsztowne dzieła, powstałe z dokładnego obserwowania świata przez autora, prezentują pogląd poety na otaczający go świat i życie. Większość bajek mówi o tym jakim należy być człowiekiem, aby być dobrym chrześcijaninem i godnym człowiekiem. Demaskują one najczęstsze wady człowieka: próżność, opór, głupotę, lenistwo, nieuczciwość, przebiegłość, chytrość. Poeta uświadamia czytelnikowi bajek, że świat jest straszny, gdyż żyją na nim bezmyślni i grzeszni ludzie, którzy myślą wyłącznie o własnych korzyściach i sprawach. Mimo, że utwory te poruszają wbrew pozorom, tak poważne problemy, są one napisane w znakomity, humorystyczny sposób.
  • Autor dodatkowo posługiwał się tematyką bajek światowych - ale charakterystyczna była jego własna pomysłowość na wykorzystanie już opisanych tematów. Bajki są zwięzłe, chociaż zawsze wyczerpują temat. Posiadają mocną, często ironiczną i humorystyczną pointę. Ich budowa jest kunsztowna i zwięzła. Posiadają dynamiczna akcję, często kolorowaną kontrastami i przerzutniami. Wszystkie bajki są naznaczone wysublimowanym spojrzeniem poety na otaczający go świat, bieżące problemy ojczyzny i narodu, a także własnego sposobu na życie.