Motyw wędrówki, czyli podróży wiążącej się nieodzownie z jakąś przygodą, jest jednym z nieodzownych elementów literatury.
Wędrówkę możemy rozumieć na dwa sposoby. Jeden z nich to znaczenie dosłowne, zwykła podróż, kiedy bohater zmienia fizyczne miejsce swego pobytu, drugi to podróż w głąb siebie, introspekcja, analiza własnej psychiki, wędrówka po meandrach własnej jaźni e celu odnalezienia jakiejś prawdy. Trudno ustalić jednoznaczną definicję wędrówki bądź podróży, gdyż słowa te wiążą się ponadto z tak różnymi terminami jak poszukiwanie nowych doświadczeń, pragnienie poznawania, ucieczka, włóczęga, próba odnalezienia szczęścia lub pogoń za lepszymi warunkami bytowania. Wędrówka może też kojarzyć się z misją, może przywodzić na myśl posłannictwo.
Powiązana jest zazwyczaj z koniecznością rezygnacji z dotychczasowego sposobu bycia, warunków, otoczenia czy też środowiska. Oczywiście, wędrówka jest na tyle pojemnym symbolem, że użycie jej w dziele literackim nie warunkuje jednego, konkretnego sensu, jego odczytanie zależy w jednakowym stopniu od intencji autora, jak i od wyobraźni czytelnika. Zwyczajowo traktujemy wędrówkę jako przemieszczanie się z punktu a do punktu b, podróż edukacyjną, podczas której bohater może poznać zupełnie mu do tej pory obce zjawiska, zrozumieć je i odnieść się do nich, wzbogacając swą wiedzę i doświadczenie.
Oczywiście, nie wszyscy pisarze mieli na myśli tak dosłownie pojmowane wędrowanie, nie wszyscy pisali o wędrowaniu jako pokonywaniu odległości między dwoma miejscami. W tekstach niektórych z nich podróż zyskuje wymiar symbolu, pociągając za sobą wiele różnych interpretacji, stymulując rozum czytelnika, prowokowanego do rozmaitych przemyśleń. Powstające w ten sposób interpretacje mogły być całkowicie różne. W takim najpowszechniejszym symbolicznym ujęciu wędrówka jest przede wszystkim podróżą w głąb samego siebie, mającą na celu poznanie własnego wnętrza, zrozumienie swojego "ja". Taka wędrówka pozwala nam przebijać się przez pokłady naszej świadomości do warstw podświadomości i w ten sposób zyskiwać lepsze rozeznanie w prawidłach rządzących nasza naturą. Dzięki temu zyskujemy zupełnie nowe i świeże spojrzenie na siebie samych i na otaczający nas świat.
Motyw wędrówki obecny jest w wielu tekstach literackich. Pierwszym i chyba najważniejszym, który pragnę omówić, jest Pismo Święte. Księga Wyjścia opisuje podróż, jaką odbył naród wybrany po uwolnieniu się z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Mojżesz, prorok, którego Bóg obdarzył łaską czynienia cudów, miał za zadanie poprowadzić swój naród we wskazane przez Boga miejsce. On też opiekuje się Izraelitami, wielokrotnie wybawiając ich z opresji, jak chociażby wtedy, kiedy pomaga im przejść przez morze lub, gdy zsyła mannę z nieba. Jednakże Izraelici, pomimo tej opieki, obracają się przeciwko Bogu. Historia podróży do Ziemi Obiecanej, trwającej 40 lat, jest historią trudnych relacji człowieka z Bogiem, zakończoną ostatecznie przymierzem.
Motyw wędrówki pojawia się także w Nowym Testamencie, zaś zbudowana jest wokół niego historia Zbawiciela, Syna Bożego, który wraz ze swoimi uczniami podróżuje w celu nauczania. Po śmierci, zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Chrystusa Apostołowie kontynuują jego misję, według zalecenia "Idźcie i nauczajcie wszystkie narody". Nowy Testament opisuje zatem także ich wędrówkę, ich misję, podczas której wypełniali swe posłannictwo, częstokroć oddając za nie życie.
Podróż spełnia też bardzo istotną rolę w micie o Edypie, który genialnie utrwalił Sofokles w swej tragedii. Jak wiadomo, Edyp udał się w podróż, która uniemożliwiłaby mu wypełnienie przepowiedzianego przeznaczenia, które nakazywało mu zamordować ojca i poślubić własną matkę. Edyp nie wiedział, że wychowujący go Polibos i Merope byli jedynie jego przybranymi rodzicami. Poznając przepowiednię, udał się zatem w podróż jak najdalej od domu, odnaleźć swoje miejsce w świecie, w którym straszna przepowiednia nie mogłaby się wypełnić. Niestety, fatum ciąży nad bohaterem w sposób nieubłagany. Podczas swej podróży Edyp spotyka swego ojca i nieświadomy tego, zabija go wskutek sprzeczki. Następnie rozwiązuje zagadkę, jaką postawił przed nim Sfinks, a w nagrodę obejmuje tron Teb, żeniąc się z świeżo owdowiałą Jokastą. Dopiero po jakimś czasie prawda o tym, że Jokasta jest jego matką, wychodzi na jaw. Zrozpaczony ogromem swej winy Edyp wykłuwa sobie oczy i opuszcza miasto, odziany w żebracze łachmany. Okazuje się, że nie ma ucieczki przed przeznaczeniem, zaś to dosięgło Edypa wbrew jego usilnym staraniom. Podróż, która miała mu przynieść ocalenie, przyniosła mu zgubę.
Motyw wędrówki jest bardzo mocno wykorzystany w słynnym utworze Antonia de Saint-Exupery, zatytułowanym "Mały Książę", której tytułowy bohater wyrusza w podróż celem odnalezienia swojego szczęśliwego miejsca. Wcześniej zamieszkiwał na niewielkiej planecie, gdzie jego jedyną towarzyszką była róża. Mając dosyć monotonnego życia, wyruszył w podróż, chcąc znaleźć prawdziwego przyjaciela. Odwiedza pobliskie planety, na których mieszkają różni ludzie, każdorazowo dochodząc do wniosku, że są oni niedojrzali, śmieszni, a czasami po prostu głupi. W końcu wyrusza na Ziemię, by tam przeżyć wiele przygód i spotkać wiele osób. Im dłużej jednak przebywa poza swoją planetą, tym mocniej odczuwa tęsknotę za pozostawioną tam różą. Choć wiele się nauczył, choć zebrał wiele doświadczeń, zapragnął w końcu powrócić do swojego świata. Podróż to zatem, według tej książki, nie tylko nauka i poszukiwanie lepszego świata, ale także proces, podczas którego poznajemy samych siebie, rozpoznajemy swoje prawdziwe skłonności i oczekiwania.
Inną lekturą, w której wędrówka odgrywa wielkie znaczenie, jest opowiadanie Ernesta Hemingwaya "Stary człowiek i morze", opisujące zmagania z przeciwnościami losu starego rybaka Santiago, który wyruszył swoją łodzią na połów, aby zmierzyć się z wielką rybą. Główny bohater wszystkie swoje siły poświęca na zrealizowanie swego marzenia, jakim jest złowienie potężnego marlina, który okazuje się być twardym, godnym przeciwnikiem. Podróż Santiago uświadamia nam, że cały sens życia kryje się w codziennej walce o realizację swych marzeń, planów i ambicji, że każdy dzień to nowy rozdział w naszym życiu, że człowieka nie można tak naprawę pokonać. I choć podróż ta jest dla Santiago niezwykle wyczerpującą i trudną, to jednak udowadnia on sam sobie, że w razie konieczności zdolny jest na naprawdę wiele. Kruchość życia nie ma tu znaczenia, wprost przeciwnie, motywuje człowieka do jeszcze bardziej intensywnego działania i przeżywania swego istnienia. Podróż ta obfituje w przygody, takie jak walka z marlinem czy spotkanie z rekinami.
"W pustyni i w puszczy" Henryka Sienkiewicza również wykorzystuje motyw wędrówki, jednakże w powieści tej podróż nie jest poznawaniem siebie i otoczenia (choć to też następuje), ale przede wszystkim cieczką, poszukiwaniem wolności. Powieść ta potwierdza słowa, że każda podróż związana jest z przygodą. Bohaterowie "W pustyni i w puszczy" przeżyli chwile, które w ich pamięci pozostaną zapewne do końca życia. Choć była to wielka przygoda, to cały czas towarzyszyło jej wielkie niebezpieczeństwo. Na całe szczęście ta przygoda znalazła swój szczęśliwy finał, udowadniając, że człowiek, jeśli jest zdeterminowany, potrafi zrobić bardzo wiele, by osiągnąć cel, potrafi dokonać rzeczy, o których nigdy by nie pomyślał, że będzie do nich zdolny.
Także inna wielka powieść Sienkiewicza, zatytułowana "Quo vadis" wykorzystuje omawiany motyw. Obserwujemy misję i posłannictwo św. Piotra, który podróżuje i naucza o Zbawicielu. Jednakże występuje tam także inny rodzaj wędrówki, a mianowicie ucieczka, ucieczka świętego Piotra przed męczeństwem, zakończona zmianą decyzji i ofiarowaniem swego życia za Chrystusa. Przygoda, jaka spotyka Świętego Piotra to chociażby spotkanie Jezusa, który niespodziewanie objawia mu się na drodze z Rzymu. Jezus uświadamia Piotrowi, że ten nie może uciec i zostawić chrześcijan w potrzebie, że musi wrócić i dawać świadectwo, choćby miało go to kosztować życie, ponieważ to prawda jest najważniejsza. Apostoł zatem wraca, aby dać dowód swej miłości do Boga, dowód zaufania, jakim darzy swego Pana i dowód poświęcenia dla ludzi, których pokochał jako braci i siostry w wierze. Podróż świętego Piotra jest zatem podróżą ku zrozumieniu własnej roli w świecie, poznaniu swego miejsca i swego znaczenia dla innych ludzi.
Motyw ten bardzo często występuje, jak widać, w twórczości Sienkiewicza. Pragnę przywołać jeszcze jeden test, nowelę "Latarnik". Jej głównym bohaterem jest Polak - pan Skawiński, który ma wojskową, a konkretniej powstańczą przeszłość. Jako żołnierz był odważny i obowiązkowy, jednakże po klęsce powstania wyemigrował on z ojczyzny, tułając się od tamtej pory po świecie. Nie mógł nigdzie zagrzać miejsca, nie zatrzymywał się w żadnym miejscu na dłuższy czas. Życie doświadczało go mocno, zaś wszystko, do czego dochodził, tracił, każdy zawód, który zyskiwał, po jakimś czasie okazywał się być nie tym, który powinien wykonywać. Mimo to Skawiński nie poddawał się, nie rozczulał się nad swoją osobą, starając się zachować dumę i twardość ducha. Coraz silniej pragnął się jednak ustatkować, znaleźć sobie swoje miejsce w świecie, w którym mógłby się zatrzymać na dłużej. Chciał znaleźć miejsce, gdzie mógłby odpocząć od swoich przygód i spokojnie dokonać żywota. Wydawało się, że w końcu udało mu się znaleźć takie miejsce, a była nim latarnia morska, na której dostał posadę latarnika. Był z siebie bardzo dumny, cieszyło go, ze wreszcie znalazł odpowiednie dla siebie miejsce, że wreszcie powierzono mu odpowiedzialne zadanie, dzięki któremu poczuł się potrzebny. Miał to być najlepszy lek na starość i zmęczenie ciągłą tułaczką. Jednakże jakiś czas później, wskutek zaczytania się w książce, która opisywała ojczyste strony, a którą to książką był "Pan Tadeusz", zaniedbał swoje obowiązki, doprowadzając do wypadku. Musiał opuścić latarnię i znów udać się w podróż w nieznane. Podróż przez życie Skawińskiego pokazuje, że dom jest tam, gdzie ojczyzna, że nie można go zastąpić, że jedynie jego namiastka w postaci wspomnień, które oferuje literatura, może przynieść ulgę.
Każda droga ma swój wyznaczony cel. Podczas dążeń do jego realizacji bohaterów spotkają liczne przygody, ale mimo to dążą oni dzielnie do zrealizowania swoich pragnień, gdyż wiedzą, że tylko w ten sposób mogą oni zdobyć spełnienie, którego potrzebuje każdy człowiek. Choćby miało to być spełnienie w walce o wyzwolenie ojczyzny. Taką podróż, wiodącą poprzez walkę sabotażową, dywersję i partyzantkę, pokazuje w swojej książce "Kamienie na szaniec" Aleksander Kamieński. Ukazuje on ludzi, którzy umiłowali swą ojczyznę tak bardzo, że dla je wyzwolenia zaryzykowali wszystkim, nawet własnym życiem, starając się jednocześnie cieszyć przeżywaną młodością. Wędrówka bohaterów jest wędrówką ku śmierci, ale jednocześnie jest także wędrówką, której celem jest wolność i godność. Dzięki tej tułaczce pomiędzy wrogami, pomiędzy miejscami przesłuchań, pomiędzy ostrzeliwanymi budynkami, jest drogą szczególnie drogą sercu każdego Polaka, gdyż gdyby nie ci udzie, być może Polska wyglądałaby zupełnie inaczej, lub nie byłoby jej wcale,
Podróż to nie tylko przemieszczanie się z miejsca na miejsce, to także poszukiwanie czegoś. Przemierzanie rozległych terenów, pokonywanie wielkich odległości jest jedynie jednym z aspektów wędrówki. To także zdobywanie nowej wiedzy, realizacja planów, a także nauka radzenia sobie z kłopotami. Jeśli tak jest, to podróżą jest także nasze życie, gdyż przecież każdy z nas idzie swoją drogą, stykając się podczas jej przemierzania z innymi ludźmi, łącząc czasami nasz los z ich losem. My także przeżywamy różne przygody, złe bądź dobre. Ale to, czy osiągniemy w życiu cel, czy uda nam się naszą drogą dojść do zamierzonego końca, zależy tylko od nas samych.. Decyzja o tym, w jaką stronę się udać, należy tylko i wyłącznie do nas samych. Czy będzie to prosta droga, czy kręta, skomplikowana ścieżka pełna przeszkód, zależy tylko od naszego wyboru. To, jak wyglądać będzie nasza droga przez życie, zależy, jak już stwierdziłem, tylko od nas. Nikt nie wie, jak będzie wyglądać nasze życie, więc odpowiedź na to pytanie będziemy poznawać dopiero przemierzając trasę naszego istnienia.
