Motyw domu pojawia się już w mitologii greckiej. Patronką ognisk domowych wszystkich ludzi była Hestia. Pomagała ona wszystkim kobietom, żonom, matkom strzec szczęścia domowej wspólnoty. Hestię czczono w każdym domu, dlatego też Grecy nie stawiali jej odrębnych, poświęconych tylko jej świątyń.
Motyw ten pojawia się także w epopei Homera "Odyseja". Główny bohater wyjeżdża na wojnę, musi tym samym odejść z domu rodzinnego. Opuszcza żonę i syna. Po zakończeniu wojny trojańskiej udaje się w podróż do rodzinnej Itaki. Podróż ta trwa długie dwadzieścia lat. Odyseusza spotykają tam liczne przygody, trudy i niebezpieczeństwa. Udaje się mu pokonać jednak wszelkie niebezpieczeństwa i wraca do swego rodzinnego domu. Tam, jak się okazuje wciąż czeka na niego wierna Peneolopa i syn. Długa nieobecność Odyseusza nie zmieniła jego rodzinnego domu. Peneolopa dzielnie odrzucała zaloty innych mężczyzn, mimo ich zapewnień o śmierci męża, wierzyła, ze Odys wróci. Strudzonego Odyseusza czeka nagroda. Nie skusił się na bogactwa i miłość wróżki, która skusiła go na wyspę syren. Wolał powrót do swego, pełnego miłości domu.
O sile miłości, która stanowi podstawę domowego ogniska, świadczyć może także postawa Izoldy. Bohaterka średniowiecznej legendy "Tristian i Izolda". Pałac należący do Marka, króla i męża Izoldy mimo, iż jest niezwykle dostatni, nie ma w nim miłości i szczęścia. Działanie magicznego napoju sprawia, że Izolda nie odwzajemnia uczucia Marka. Kocha Tristiana. Dlatego też opuszcza zamek i zamienia wygodne dostatnie życie na biedny szałas.
Dostatni, rodzinny dom opuszcza także bohater "Legendy o świętym Aleksym". Aleksy dorastał w przepychu i dostatku. Był księciem, a w dodatku jego rodzice bardzo długo czekali na jego przyjście na świat. Gdy był dorosły sam także założył swoją rodzinę. Jednak tuż po ślubie opuszcza żonę i dostanie życie, a swój majątek postanawia rozdać ubogim. Bliscy świętego Aleksego zupełnie nie rozumieją jego decyzji. On jednak jest nieugięty, opuszcza dom. Nawet gdy po latach powraca do swego rodzinnego domu, jest nierozpoznany przez nikogo. Wraca bowiem biedny, mieszka pod schodami jak wszyscy żebracy. Świętego Aleksego do rezygnacji z dostatniego życia wśród najbliższych skłania wiara. Z miłości do Boga postanowił zrezygnować z rodziny i bogactwa i wiódł życie ascety.
Asceta stanowił popularny w średniowieczu wzór osobowy. Wraz z nadejściem nowej epoki, czyli renesansu, zmieniają się także propagowane wzoru osobowe. Jednym z nich jest postać szlachcica - ziemianina, człowieka, w którego życiu dom i rodzina odgrywają bardzo ważną rolę. Życie ziemianina przedstawia Mikołaj Rej w "Żywocie człowieka poczciwego." Dom ukazany jest jako arkadia. Mieszkańcy żyją w dostatku, w zgodzie z naturą. Ona dostarcza im jedzenie: sady owoców, pszczoły miodu. Wszyscy mieszkańcy domu, który opisuje Rej żyją nie tylko w dostatku ale i w zgodzie, miłości i harmonii. Dzieci poznają tradycję uczą się od starszych wzajemnego szacunku. Pochwała domu ziemiańskiego i życia na polskiej wsi znajduje się także w "Pieśni świętojańskiej o sobótce" Jana Kochanowskiego. Poeta także opisuje radość i spokój mieszkania na wsi z rodziną.
Przeciwieństwem domu opisanego przez renesansowych polskich twórców jest dom opisany przez Williama Szekspira w dramacie "Makbet." Zbrodnie dokonane przez Makbeta ciążą nad jego domem rodzinnym. Mimo, iż autorką intrygi jest jego żona Lady Makbet, która wspiera męża w zbrodniczym planie, ich wspólne działania nie łączą ich ze sobą. Kolejne zbrodnie i występki Makbeta powodują, iż coraz bardziej oddala się od żony. Są obcy sobie nawzajem. Zbrodnie których się podjęli rujnują ich szczęście i związek.
Szczęśliwym domem nie jest także dom opisany w sztuce Moliera "Skąpiec". Dramat rozgrywa się w siedemnastym wieku we Francji. Rządy w nim sprawuje tytułowy skąpiec czyli Harpagon. Ze względu na swe chorobliwe skąpstwo wymaga od swych domowników aby za wszelką cenę oszczędzali. Skąpi pieniędzy swym najbliższym a służba zmuszona jest chodzić w obdartej odzieży. Harpagon wszystkie swe uczucia skupia bowiem na szkatule, w której przechowuje pieniądze i klejnoty. Dba tylko o nią, tym samym jego dom jest smutny i nie ma w nim prawdziwych więzi, łączących domowników.
O tym, jak zamiłowanie do czegoś, lub zła cecha jednego z domowników, może zniszczyć życie innych mieszkańców domu, pisze także Ignacy Krasiński w utworze "Żona modna." Tytułowa żona modna chce za wszelką cenę "nadążyć" za wszystkimi nowinkami mody, które proponuje Zachód. Stąd decyduje się na nieustanne zmiany w swoim życiu. Przebudowuje swój zamek, zwalnia dawnych zaufanych służących, kupuje ciągle nowe stroje i wciąż uczestniczy w balach.
Dom jest centralnym miejscem w świecie opisywanym przez Adama Mickiewicza w "Panu Tadeuszu." Jest to dom, w którym przestrzega się staropolskich tradycji. Dba się o etykietę, ale i o to, żeby każdy gość i domownik czuł się w nim dobrze, spokojnie i miał poczucie bezpieczeństwa. Dom opisywany przez Adama Mickiewicza jest także ostoją wartości narodowych. Sprawy ojczyzny są przedmiotem rozmów domowników ale i niemal każdy z nich jest zaangażowany w sprawy Polski.
Szczęśliwy dom opisany w "Pamu Tadeuszu" to jeden z nielicznych domów opisywanych przez twórców romantycznych. Większość z nich bowiem nie stanowiła szczęśliwych ognisk domowych. Szczęśliwym nie był na przykład dom hrabiego Henryka, bohatera "Nie - Boskiej Komedii" autorstwa Józefa Krasińskiego. Główny bohater jest zmęczony rodzinnym życiem, chce czegoś więcej, chce żyć inaczej zgodnie ze swymi ideałami i sztuką. Żona Henryka nie chce jednak utracić męża, dlatego sama także decyduje się na bycie poetką. To doprowadza do tragedii, żona umiera. Podobny los spotyka syna Hrabiego Orcia. Poezja i romantyczne ideały stają się wiec nie przystawać do rodzinnego życia, a chęć ich pogodzenia ze szczęściem domowego ogniska doprowadza do tragedii.
Dom dwojga kochających się ludzi opisuje Bolesław Prus w noweli "Kamizelka." Jest to dom, w którym gości miłość ale i smutek. Jeden z głównych bohaterów, mąż jest ciężko chory. Żona chcąc mu oszczędzić trosk i smutków ukrywa to, że mizernieje i chudnie zaszywając kamizelkę, w której chodzi. Miłość i wzajemna troska o siebie pozwala im żyć w zgodzie, mimo, iż są ubodzy.
Bolesław Prus ukazał także wiele różnych domów w powieści "Lalka". Były to domy bardzo różnorodne od pałaców zamożnych do wynajętego mieszkanka studentów, których ledwo stać na czynsz. Najwięcej miejsca poświęcił on jednak domowi Łęckich. Łęcki jest szlachcicem, niestety coraz bardziej ubożeje. Traci stopniowo swój majątek. Nie zmienia to jednak sposobu życia mieszkańców domu Łęckich. Wciąż bogate stroje i wystane obiady są ważniejsze od wzajemnej bliskości. Izabela Łęcka, córka Łęckiego, którą kocha Wokulski wyrosła w przepychu i dostatku, jest jednak także egoistką, która nie dba zupełnie o uczucia innych. Jest więc zupełnym przeciwieństwem pani Stawskiej. Wrażliwej i dobrej wdowy, która mieszka w kupionej przez Wokuskiego kamienicy.
Dom to nie tylko domowe ognisko. To także budynek, który świadczyć może o jego mieszkańcach. Tak właśnie było w opisywanych przez Reymonta Lipcach, we wsi, w której toczy się akcja "Chłopów." Każdy z chłopów dbał tam o swe gospodarstwo. Wiedział bowiem, że domy stanowią świadectwo pozycji społecznej chłopów wśród innych mieszkańców Lipiec.
Podobnie rzecz miała się w kamienicy pani Kolichowskiej, którą opisała w "Granicy" Zofia Nałkowska. W kamienicy, piętro, które zajmował lokator świadczyło o jego zamożności i pozycji społecznej. Na samej górze mieszkali najzamożniejsi mieszkańcy, natomiast w suterenie biedacy. Oni także mieli mieszkania w najgorszym stanie. Sama Kolichowska razem ze swa wychowanką Elżbietą mieszkała na piętrze. "Granica" prócz obrazu kamienicy pani Kolichowskiej, przynosi także smutny obraz domu rodzinnego Elżbiety i Zenona Ziembiewicza. Oboje mimo, iż starali się tego uniknąć powielają swe rodzinne scenariusze. Zenon zdradza Elżbietę, a jego żona przystaje na to, dbając tylko o to co widać na zewnątrz.
Szczęśliwym domem nie jest także opisany przez Marie Kuncewiczową dom Róży w "Cudzoziemce". Róża Żabczyńska chciała zostać skrzypaczką, jednak jej losy potoczyły się zupełnie inaczej. Nieudana kariera i niespełniona miłość doprowadziły jednak do tego, że kobieta jest rozgoryczona a swej złości daje upust wobec domowników. Dzieci lękają się zimnej, despotycznej matki.
Dziwnym domem jest opisany prze Witolda Gombrowicza w "Ferdydurke" dom Młodziaków. Rodzice pozwalają tam córce na brak etykiety i dziwne zachowania, tylko po to żeby uchodzić za nowoczesnych. Niechęć do skostniałej formy i chęć bycia nowoczesnym owocuje jednak sztucznością i tak naprawdę, nowa maską.
Nieprawdziwy jest też dom, o którym pisze Gustaw Herling - Grudziński w "Innym świecie". Chodzi tu o domy, w których więźniowie mogli spotykać się ze swymi rodzinami. tak zwane "domy swidanij." Domy spotkań bardzo odbiegały od prawdziwego obozowego życia. Podczas wizyty rodziny więźniowie zasmakować mogli jednak odebranej im "normalności" mogli spać w pościeli, jeść lepsze niż reszta więźniów jedzenie. Przede wszystkim jednak nie musieli chodzić do katorżniczej pracy.
Wszystkie przedstawione przykłady dowodzą, że motyw domu pojawia się w różny sposób w literaturze wszystkich epok.
