Filozofia schyłku XIX wieku została zdominowana przez trzy główne koncepcje filozoficzne, które miały znaczny wpływ nie tylko na światopogląd ówczesnych ludzi, ale także na sztukę i literaturę.

Pierwszą z tych koncepcji był schopenhaueryzm, który najtrafniej można określić jako dekadencki pesymizm, dojmujące uczucie smutku, melancholii, rozpaczy. Twórcą takich poglądów był filozof Artur Schopenhauer, a jego najważniejszym dziełem było: "Świat jako wola i wyobrażenie". Ten światopogląd miał skrajnie pesymistyczny charakter. O podstawowym zagadnieniu filozoficznym, czyli pytaniu o istotę życia, Schopenhauer mówił, że jest "pasmem cierpień". Człowiek nieustannie dążył do szczęścia, ale był skazany na klęskę, ponieważ ciągłą dbałość o egzystencję i tak kończy śmierć; pęd do życia nigdy nie zostanie zaspokojony, ponieważ postawiony cel jest nieosiągalny. Według filozofa jedynym ratunkiem dla człowieka może być pozbycie się materialnych pragnień i potrzeb oraz uzyskanie stanu nirwany. Zapożyczona ze wschodnich religii nirwana była stanem oderwania się od rzeczywistości, pozbycia się namiętności, jako sposób na ucieczkę od codziennego życia kojarzyła się z poczuciem beztroskiego spokoju i wyciszenia. Szczególnie artyści byli zafascynowani nirwaną, tak jak i inną metodą chwilowego zapomnienia o świecie, czyli sztuką, która miała być jedyną wartością. Schopenhauer twierdził, że sztuka stanowi wartość samą w sobie, ponieważ jest pozbawiona praktycznego wyznacznika, ma być czystą kontemplacją. Zatem artysta powinien czuć się szczęśliwy jako osoba całkowicie poświęcona sztuce.

- Leopold Staff "Deszcz jesienny" - zawiera typowo młodopolską, dekadencką i pesymistyczną atmosferę epoki, nastroje smutku, żalu i zniechęcenia.

- Jan Kasprowicz "Dies irae" - kryzys dotychczasowych wartości, obraz świata, który chyli się ku upadkowi, katastrofizm, odwrócenie się Boga od ludzi i brak zaufania do Niego.

- Jan Kasprowicz "Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach" - dekadencki sens wiersza, krzak dzikiej róży i próchniejąca limba jako symbole młodości i przemijania, witalności i bierności, róża - jako typowa dekadentka - odczuwa lęki egzystencjalne, szuka schronienia wśród stabilnych skał, aby uciec od strachu i samotności.

- Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Koniec wieku XIX" - mimo usilnych prób nie można odnaleźć sensu i celu ludzkiego życia, człowiek nieustannie doświadcza pesymizmu, poczucia przygnębienia i beznadziejności, jest skazany na nieustanne cierpienie, ponieważ życie jest złem.

- Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Nie wierzę w nic" - to typowo młodopolskie hasło, które wyraża brak pozytywnych aspektów ludzkiego życia, formą zapomnienia o nieprzychylnym świecie może być nirwana, niebyt lub śmierć.

- Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Hymn do Nirwany" - nirwana jest jednym z niewielu sposobów na zapomnienie i chociaż chwilowe wyzwolenie się od bólu istnienia, które przynosi życie.

Druga koncepcja filozoficzna - nietzscheanizm - opierała się na poglądach stworzonych przez Fryderyka Nietzschego, autora "Tako rzecze Zaratustra". Ten filozof odnosił się z pogardą do słabego fizycznie i psychicznie człowieka, któremu przeciwstawiał kult siły, biologicznej tężyzny, "woli mocy". Stworzył ideę nadczłowieka - silnej jednostki reprezentującej "rasę panów", której przeznaczeniem było rządzenie i stworzenie "państwa nadludzi". W późniejszym okresie tę ideologię wykorzystał Adolf Hitler. Kontrowersje wzbudzał też osobliwy kodeks moralny i głoszony postulat "przewartościowania wszystkich wartości", który łączył się z hasłem pogardy wobec słabszych, odrzucenia litości i altruizmu, a w zamian oferował pomysł działania "poza dobrem i złem".

- Leopold Staff "Kowal" - typowo nietzscheańska jednostka, która przy użyciu "woli mocy" stara się uzyskać silną osobowość, indywidualizm i silną wolę.

Trzecim nurtem młodopolskiej filozofii był bergsonizm. Jej autor Henri Bergson ("Ewolucja twórcza") postulował ideę elan vital oraz intuicjonizm. Zgodnie z założeniami intuicjonizmu świat można poznać nie poprzez doświadczenie empiryczne lub myślenie racjonalne, ale dzięki intuicji. Natomiast elan vital to życiowy pęd, tkwiące w każdym człowieku siły wewnętrzne, które wpływają na aktywizm życiowy i dający energię do działania. Bergsonizm to optymistyczna filozofia będąca afirmacją życia, intuicji i wolności. Świat jest ukazywany jako dynamiczny twór, a człowiek w nim żyjący - jako aktywny uczestnik życia. Najbardziej wyraźnie w polskiej liryce młodopolskiej do bergsonizmu nawiązywał Bolesław Leśmian, dla którego intuicja była jedynym sposobem na uzyskanie prawdy o świecie, a artyzm był wyrazem nieustannych dążeń człowieka do poznania otaczającej rzeczywistości. Charakterystyczny dla utworów Leśmiana jest stosunek do natury, której człowiek jest częścią.

- Bolesław Leśmian "Przemiany" - zintegrowania człowieka i przyrody, natura jako główna siła sprawcza, a nie jedynie tło.

- Bolesław Leśmian "Zmory wiosenne" - człowiek jako integralna część natury czuje się przytłoczony jej siłą, ale nie może się od niej uwolnić.

Młodopolscy twórcy chętnie sięgali także po radosną filozofię franciszkańską, której twórcą był święty Franciszek z Asyżu. Głównymi założeniami tej koncepcji były: miłość do całego świata, poczucie braterskiej więzi ze wszystkimi żyjącymi stworzeniami, afirmacja świata i jego harmonii, radosna wiara w dobrego Boga, głoszenie idei ubóstwa. Święty Franciszek nie aprobował nienawiści, okrucieństwa, zabijania i chciwości. Spis legend dotyczących jego pobożnego życia zawierają "Kwiatki św. Franciszka z Asyżu".

- Leopold Staff "Sonet szalony" - życie ludzkie jest wspaniałe, ponieważ zawiera w sobie niczym nieograniczona wolność i swobodę.

- Leopold Staff "O miłości wroga" - pokrzywdzony wybacza bliźniemu i błaga o modlitwę za zagubioną duszę swojego wroga; jest to realizacja chrześcijańskich poglądów umiłowania wroga i wybaczania krzywd.

- Leopold Staff "Kwiatki św. Franciszka z Asyżu", "Przedśpiew" - afirmacja i radość życia, na które składają się radości i smutki, wzbity i upadki, powszechny optymizm.

- Jan Kasprowicz "Księga ubogich" - pokorne przyjmowanie codziennego życia, akceptacja cierpienia - naturalnego elementu ludzkiego życia, pochwała prostoty i ubóstwa, podziw dla piękna przyrody, docenienie prostej mądrości ubogich ludzi.

- Jan Kasprowicz "Hymn św. Franciszka z Asyżu" - wychwalanie Boga - Najwyższego Stwórcy, cierpienie jako przeciwwaga dla radości, cierpienie jako dar od Boga.