Tekst literacki interpretujemy, postępując według następujących wskazówek:

  1. Najpierw musimy kilkakrotnie przeczytać z uwagą tekst.
  2. Szukamy elementu utworu, który w nim przeważa, zwraca największą uwagę. Jest to tzw. dominanta. Może nią być cecha stylu, składnik kompozycyjny lub odmienny element treści.
  3. Stawiamy hipotezę, która dotyczy dominanty, to znaczy określamy funkcję, jaką pełni ona w tekście.
  4. Szukamy w utworze elementów, które spełniają zbliżoną funkcję, co czyni naszą hipotezę bardziej prawdopodobną.
  5. Zastanawiamy się, czy wszystkie składniki tekstu współgrają z dominantą oraz jak to współgranie przebiega.
  6. Teraz możemy już zaprezentować ideę dzieła, czyli jego ogólną, główną myśl.
  7. Sytuujemy dzieło w jego kontekście.
  8. Oceniamy utwór.

Utwór liryczny interpretujemy następująco:

  1. Najpierw czytamy tekst z uwagą i próbujemy sformułować jego temat.
  2. Zastanawiamy się, czy tytuł wiersza i jego treść wiążą się ze sobą w sposób oczywisty, a jeśli nie, to jak można je powiązać.
  3. Zastanawiamy się, kto pełni w wierszu funkcję osoby mówiącej: czy autor i podmiot liryczny różnią się między sobą wyraźnie, czy raczej są podobni, czy podmiot liryczny jest osobą konkretną czy np. przedstawicielem jakiejś grupy społecznej itp.
  4. Rozważamy, z jakim rodzajem liryki mamy do czynienia, czyli jaka jest sytuacja podmiotu lirycznego.
  5. Zastanawiamy się, czy nasza koncepcja podmiotu lirycznego jest słuszna i które właściwości utworu ją potwierdzają: jak wypowiada się osoba mówiąca na swój temat, jakie środki zostały użyte w tekście itp.
  6. Wyciągamy wnioski dotyczące świata przedstawionego, czyli fakty, które ujawnia warstwa "powierzchniowa" tekstu:
    1. czy podmiot liryczny jest jedynym bohaterem?
    2. czy w utworze pojawiają się również inne postaci?
    3. czy utwór opisuje świat zewnętrzny czy świat wewnętrzny?
    4. jakie motywy pojawiają się w wierszu?
    5. jak można uporządkować strofy?
  8. Zastanawiamy się, jaka jest tematyka wiersza, o czym możemy przeczytać:
    1. co możemy wywnioskować z treści utworu?
    2. jaki jest sens wiersza?
    3. czy możemy w utworze odnaleźć odwołania do innych tekstów literackich?
    4. jakie konteksty w nim się pojawiają?
  10. Zastanawiamy się, które z zastosowanych zabiegów formalnych (stylowych i kompozycyjnych) mogą informować nas o ukrytej treści utworu, jego głębi i kontekście.
  11. Próbujemy dotrzeć, kto jest adresatem podmiotu lirycznego, do kogo skierowana jest jego wypowiedź i jaki jest jej cel.
  12. Podejmujemy próbę sformułowania głównej idei utworu, jego myśli i sensu.

Analiza utworu literackiego:

  1. Informacje ogólne:
    1. kto jest autorem?
    2. czy autor jest kompetentny jako twórca?
    3. czy zachowuje on obiektywny stosunek wobec opisywanych zjawisk?
    4. czy posiada wiedzę i doświadczenie, które uprawniają go do pisania na dany temat?
    5. jaki jest cel napisania utworu?
  3. Krytycyzm:
    1. obiektywna ocena tekstu
    2. używanie właściwego słownictwa
    3. unikanie jednostronnych sądów, emocjonalności, błędów różnego rodzaju (logicznych czy rzeczowych)
  5. Podkreślenie pewnych elementów, takich jak:
    1. wartościowania, które stosuje autor
    2. ocena autora
    3. poglądy autora, ich tendencyjność bądź oryginalność
    4. charakter poglądów autora: polityczny, religijny, społeczny itd.
    5. argumentacja, używana przez autora - kierunek apeli: do woli, wiedzy, uczuć itp.
  7. Podsumowanie:
    1. porównanie poglądów autora i ogólnie przyjętych norm etycznych i moralnych
    2. własna ocena tekstu, jak najbardziej rzeczowa i obiektywna