1. Biblia (fragmenty)Tematy: stworzenie, wiara, dobro i zło, ofiara.

Znaczenie: źródło archetypów i wartości kultury europejskiej.

Streszczenie: Księga Rodzaju opisuje stworzenie świata i upadek człowieka; Księga Hioba ukazuje cierpienie sprawiedliwego; Psalmy to modlitwy i pieśni; Apokalipsa to wizja końca świata i ostatecznego sądu.

2. Homer – Iliada (fragmenty)Tematy: wojna, honor, przeznaczenie.

Znaczenie: wzorzec eposu heroicznego.

Streszczenie: Opowiada o wydarzeniach podczas ostatnich dni wojny trojańskiej, skupiając się na konflikcie Achillesa z Agamemnonem i walce Achillesa z Hektorem.

3. Sofokles – AntygonaTematy: prawo boskie kontra prawo ludzkie, lojalność.

Znaczenie: klasyczna tragedia grecka, konflikt tragiczny.

Streszczenie: Antygona sprzeciwia się zakazowi króla Kreona i grzebie brata. Zostaje za to skazana na śmierć. W wyniku jej śmierci dochodzi do tragedii w rodzinie Kreona.

4. Horacy – wybrane utworyTematy: przemijanie, szczęście, umiar.

Znaczenie: filozofia epikurejska i stoicka.

Streszczenie: W utworze „Do Leukonoe” poeta nawołuje do cieszenia się chwilą. W innych tekstach mówi o nieśmiertelności poezji („Non omnis moriar”) i mądrości życia.

5. Jan Kochanowski – Treny, pieśni, fraszkiTematy: cierpienie, wiara, ojcostwo, przemijanie.

Znaczenie: przełomowy, osobisty ton w poezji renesansowej.

Streszczenie: W Trenach poeta opłakuje śmierć córki Urszulki i przechodzi kryzys wiary. Pieśni zawierają refleksje moralne i filozoficzne, fraszki to krótkie formy o życiu i ludziach.

6. William Szekspir – HamletTematy: zemsta, wątpliwości moralne, pozory.

Znaczenie: klasyczny dramat psychologiczny.

Streszczenie: Hamlet pragnie pomścić śmierć ojca zamordowanego przez stryja Klaudiusza, który przejął tron. Intrygi i refleksje bohatera prowadzą do tragicznego finału.

7. Molier – ŚwiętoszekTematy: obłuda, manipulacja, religia.

Znaczenie: klasyczna komedia z przesłaniem moralnym.

Streszczenie: Tartuffe wkrada się w łaski Orgona udając pobożnego człowieka. Próbuje uwieść jego żonę i przejąć majątek. W końcu demaskowany i ukarany.

8. Ignacy Krasicki – Bajki, MonachomachiaTematy: moralność, krytyka społeczeństwa i duchowieństwa.

Znaczenie: dydaktyzm i satyra oświecenia.

Streszczenie: Bajki zawierają pouczenia ukryte pod postacią zwierząt. Monachomachia to satyryczny poemat o bijących się zakonnikach, ukazujący ich hipokryzję i głupotę.

9. Adam Mickiewicz – Dziady cz. III, Pan TadeuszTematy: patriotyzm, wolność, mesjanizm.

Znaczenie: dzieła narodowe romantyzmu.

Streszczenie: Dziady III ukazują represje po klęsce powstania, proces Konrada, widzenia mistyczne. Pan Tadeusz to epopeja narodowa o ostatnim zajeździe na Litwie i losach Tadeusza Soplicy.

10. Juliusz Słowacki – KordianTematy: dojrzewanie, walka o niepodległość.

Znaczenie: dramat romantyczny o niemożności czynu.

Streszczenie: Kordian, po duchowej przemianie na Mont Blanc, postanawia dokonać zamachu na cara. Ostatecznie zostaje powstrzymany i osadzony w szpitalu.

11. Zygmunt Krasiński – Nie-Boska komediaTematy: rewolucja, upadek wartości, wizja przyszłości.

Znaczenie: dramat o walce klas i kryzysie tożsamości.

Streszczenie: Hrabia Henryk porzuca rodzinę, szuka sensu istnienia. W drugiej części dowodzi arystokracją w walce z rewolucjonistami. Umiera po duchowej klęsce.

12. Bolesław Prus – LalkaTematy: miłość, ambicje, społeczeństwo XIX wieku.

Znaczenie: realistyczny portret Warszawy.

Streszczenie: Wokulski, bogaty kupiec zakochany w arystokratce Izabeli, przeżywa zawód miłosny i rozczarowanie społeczne. Powieść ukazuje także losy subiekta Rzeckiego.

13. Eliza Orzeszkowa – Gloria victisTematy: bohaterstwo, pamięć, klęska z godnością.

Znaczenie: hołd powstańcom styczniowym.

Streszczenie: Narratorami są drzewa i wiatr. Opowiadają historię młodych powstańców, którzy giną z honorem. Gloria victis – „chwała zwyciężonym”.

14. Henryk Sienkiewicz – PotopTematy: patriotyzm, zdrada, odkupienie.

Znaczenie: powieść historyczna z ideą pokrzepienia serc.

Streszczenie: Andrzej Kmicic początkowo służy zdrajcy Radziwiłłowi, ale potem staje po stronie Rzeczpospolitej. Przechodzi przemianę moralną i walczy z potopem szwedzkim.

15. Stanisław Wyspiański – WeseleTematy: marazm narodowy, podziały klasowe, duchowość.

Znaczenie: dramat symboliczny i diagnoza społeczeństwa.

Streszczenie: Podczas wesela inteligenta z chłopką zjawiają się duchy symbolizujące historię i narodowe słabości. Polacy nie potrafią się zjednoczyć i działają biernie.

16. Stefan Żeromski – PrzedwiośnieTematy: Polska po odzyskaniu niepodległości, rewolucja, dojrzewanie.

Znaczenie: powieść ideowa i polityczna.

Streszczenie: Cezary Baryka wraca do Polski z rewolucyjnej Rosji. Zderza się z rzeczywistością, poszukuje idei i własnego miejsca, rozczarowuje się społeczeństwem.

17. Bruno Schulz – Sklepy cynamonoweTematy: dzieciństwo, fantazja, mitologizacja codzienności.

Znaczenie: proza poetycka, wizjonerska.

Streszczenie: Narrator wspomina dzieciństwo i ojca. Świat przedstawiony pełen jest surrealistycznych obrazów i magicznych elementów.

18. Witold Gombrowicz – FerdydurkeTematy: niedojrzałość, forma, zniewolenie przez konwencje.

Znaczenie: groteskowa powieść o kulturze i wolności jednostki.

Streszczenie: Józio zostaje siłą cofnięty do szkoły, gdzie przeżywa upokorzenia. Później trafia na wieś i doświadcza różnych form „upupiania” przez otoczenie.

19. Tadeusz Borowski – Opowiadania (np. „Proszę państwa do gazu”)Tematy: obóz, moralność, dehumanizacja.

Znaczenie: literatura faktu, świadectwo Holocaustu.

Streszczenie: Narrator, więzień Auschwitz, opisuje brutalną codzienność obozową. Przedstawia ludzi jako trybiki w systemie zagłady, z dystansem i chłodem emocjonalnym.

20. Gustaw Herling-Grudziński – Inny światTematy: łagry, totalitaryzm, przetrwanie.

Znaczenie: świadectwo życia w sowieckim gułagu.

Streszczenie: Autor opisuje swoją gehennę w sowieckim obozie pracy w Jercewie, pokazując wyniszczenie fizyczne i moralne więźniów.

21. Czesław Miłosz – wybrane wierszeTematy: historia, pamięć, etyka.

Znaczenie: poezja świadomego świadka XX wieku.

Streszczenie: Miłosz analizuje moralne konsekwencje historii, pisze o czasie, śmierci, losie człowieka. Stosuje refleksyjny, filozoficzny ton.

22. Zbigniew Herbert – wybrane wierszeTematy: moralność, godność, antyk.

Znaczenie: poezja etyczna i intelektualna.

Streszczenie: W cyklu o Panu Cogito poeta ukazuje człowieka rozumnego, który zachowuje wartości w świecie chaosu i relatywizmu.

23. Tadeusz Różewicz – wybrane wierszeTematy: wojna, pustka, język po katastrofie.

Znaczenie: nowatorska poezja egzystencjalna.

Streszczenie: Różewicz ukazuje zgliszcza moralne po wojnie, kryzys języka i formy. Pisze prosto, by oddać prawdę i szok istnienia.

24. Wisława Szymborska – wybrane wierszeTematy: codzienność, paradoksy, ironia.

Znaczenie: poezja refleksyjna, lekka, ale głęboka.

Streszczenie: Szymborska obserwuje świat z dystansem, komentuje go z humorem i filozoficzną zadumą, ukazując wyjątkowość zwykłości.