Życiorys:

Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się 12 lutego 1865 roku w Ludźmierzu na Podhalu. Zmarł 18 stycznia 1940 roku w Warszawie. Był synem Adolfa, powstańca 1830 roku, przyrodnim bratem Włodzimierza, ciotecznym bratem Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Poeta, powieściopisarz, nowelista, dramaturg. Po stracie majątku Tetmajerowie przeprowadzili się do Krakowa, gdzie matka przyszłego poety prowadziła pensjonat. Już w trakcie studiów filozoficznych na Uniwersytecie Jagiellońskim Tetmajer zaczął pisać wiersze. W Krakowie pracował jako dziennikarz (współredaktor "Kuriera Polskiego" w latach 1889-1893). Potem przeprowadził się do Warszawy, aby zostać sekretarzem A. Krasińskiego, który umożliwił mu wyjazd do Heidelbergu na studia uniwersyteckie. Po powrocie do kraju Tetmajer mieszkał z Zakopanem i Krakowie. W czasie I wojny związany z Legionami, był redaktorem pisma "Myśl Niepodległa" i organizatorem Komitetu Obrony Spisza, Orawy i Podhala. Po zakończeniu wojny osiadł w Warszawie. W 1921 roku został prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy. W 1928 roku otrzymał literacką nagrodę miasta Warszawy. W 1934 roku został honorowym członkiem PAL. W 1931 roku uroczyście obchodzono jubileusz 45-lecia twórczości Tetmajera. Pod koniec życia choroba psychiczna spowodowała uniemożliwiła mu pisarstwo, potem stracił też wzrok. Po wybuchu II wojny został usunięty z Hotelu Europejskiego. Zmarł osamotniony w szpitalu. Grób Tetmajera znajduje się na Powązkach.

Twórczość:

Tetmajer jest jednym z najwybitniejszych poetów epoki Młodej Polski, został nazwany "poetą pokolenia". Jego pierwszy tom "Poezje" wydany w 1891 roku stał się umownym początkiem epoki. Twórczość Tetmajera zawiera wszystkie najistotniejsze wątki modernistycznego światopoglądu i charakterystycznego stylu epoki: nastrojowy impresjonizm, dekadentyzm i alienację artysty w społeczeństwie, symbolizm i fascynację folklorem.

1) Poezja nastrojowa

W tomie "Poezje" autor przedstawia nieprzychylną człowiekowi rzeczywistość końca XIX wieku - okres upadku wartości, poczucia bezsensu istnienia i wszechogarniającej pustki. Przykładem takiego widzenia świata są utwory: "Co warte słońce", "Zasnąć już", "Jak dziwnie smutne, posępne, złowieszcze", "Wszystko umiera z smutkiem i żałobą". W poezji tego okresu szczególnie silnie zaakcentowana jest postawa dekadencka: konflikt indywidualności artysty i filisterskiej społeczności (wiersz "Evviva l'arte"), próba ucieczki przed szarym otoczeniem w nirwanę ("Hymn do Nirwany"), przeświadczenie o upadku kultury i cywilizacji ("Koniec wieku XIX"). W takim świecie także miłość jest tymczasowa i chwilowa, co poeta podkreśla w erotykach, w których nacisk kładzie na "rozpaczliwy hedonizm" czyli zanurzenie się w zmysłowej rozkoszy jako zapomnienie o nieuniknionej katastrofie. Najbardziej charakterystycznymi erotykami Tetmajera są: "Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę", "Lubię, kiedy kobieta".

2) Poezja symboliczna

Przedstawicielem tego nurtu w poezji Tetmajera jest utwór "Na Anioł Pański" pochodzący z tryptyku "Dzwony". Wiersz jest nasycony uczuciami przygnębienia, smutku i poczucia przemijalności. Tłem są bijące dzwony, a smętny pejzaż tworzą moczary, groby i płynąca rzeka, która ginie w oddali. Ten przygnębiający krajobraz symbolizuje sens ludzkiego życia. Liczne symbole: zmrok, groby, opustoszałe pola i rzeka mają czasem wydźwięk alegoryczny.

3) Impresjonizm tatrzański

Przeprowadzka do Zakopanego przyczyniła się do zmiany w twórczości i zainteresowania Tetmajera tematyką tatrzańską, nieokiełzaną przyrodą górską. Górskie pejzaże stały się kolejną formą ucieczki od nieprzyjaznej człowiekowi rzeczywistości. Tatrzańskie opisy są nasycone impresjonistycznymi akcentami świetlnymi, zapachowymi i dźwiękowymi. Dzięki temu poeta uzyskał niezwykle malarski efekt. Choć nasycone barwami i światłem, obrazy są pozbawione wyrazistych kształtów. Tym sposobem zatrzymane zostaje chwilowe doznanie, krótkie wrażenie, gdy zmieniające się światło inaczej rysuje ten sam krajobraz. Tę technikę można znaleźć w utworach: "Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej", "Melodia mgieł nocnych (nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)".

4) Podhalański folklor

Koniec XIX wieku wiązał się ze szczególnym rozwojem Zakopanego - wtedy miejsce zaczęło cieszyć się mianem miejscowości uzdrowiskowo-letniskowej dla mieszczan. Przyczynili się do tego przede wszystkim warszawski lekarz Tytus Chałubiński oraz Stanisław Witkiewicz (ojciec Witkacego). Zakopane stało się ośrodkiem przyciągającym artystów (m.in. Kasprowicz, Tetmajer), którzy chętnie budowali domy w stylu zakopiańskim (pomysłodawcą i propagatorem tego stylu był Witkiewicz), a nawet brali sobie za żony góralki. W ten sposób przejawiała się młodopolska moda na chłopomanię, którą w "Weselu" przedstawił Wyspiański. W tym samym okresie wiele osób zainteresowało się gwarą podhalańską, dzięki czemu utwory końca XIX wieku często są wzbogacone stylizacją lub są zbiorem góralskich podań zapisywanych fonetycznie. Tetmajer miał okazję spotkać najbardziej znanego gawędziarza - Sabałę, czego owocem jest tom zawierający jego opowieści "Na Skalnym Podhalu" (1903 - 1910). Również powieść autorstwa Tetmajera "Legenda Tatr" (1910 - 1911) składająca się z dwóch części: "Maryna z Hrubego" i "Janosik Nędza Limanowski" podejmuje tematykę góralską.