Każdy region ma takie postacie, którymi się szczyci. Mieszkańcy Warmii i Mazur często podkreślają, że na ich ziemiach urodzili się wielcy twórcy, patrioci i działacze. Do wybitnych postaci wywodzących się z Warmii i Mazur można zaliczyć między innymi: Ignacego Krasickiego, Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, Hermana Marcina Gustawa Gizewiusza i Michała Kajkę.

Ignacy Krasicki (1735 - 1801) Urodził się w Dubiecku koło Przemyśla. Był jednym z najwybitniejszych twórców polskiego oświecenia. Współcześni nazywali go księciem poetów. Pisał wiersze, powieści, komedie, był też publicystą i encyklopedysta. Ukończył wyższe seminarium duchowne i w 1766 roku objął funkcję biskupa warmińskiego, a po trzecim zaborze objął biskupstwo w Gnieźnie. Silnie związany z dworem Augusta Poniatowskiego, był jego najbliższym współpracownikiem i doradcą w sprawach kultury.

Był współtwórca i współredaktorem "Monitora", gdzie ukazywał się m.in. cykl jego artykułów "Pochwała teatru". W latach 1798 - 1799 pisał też dla czasopisma " Co tydzień".

Do jego najwybitniejszych utworów zalicza się m.in. "Hymn do miłości ojczyzny", który stał się nieoficjalnym hymnem Szkoły Rycerskiej, poematy heroikomiczne: "Myszeidos pieśni X", Monachomachię" i "Antymonachomachię"; cykl satyr (np. "Żona modna", "Pijaństwo"), liczne bajki, zebrane w zbiorze "Bajki i przysłowia" i powieść "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki". Krasicki był zwolennikiem stronnictwa patriotycznego, jego ostre pióro często krytykowało obce wzory i mody, propagował polską kulturę i narodowe wartości, był przy tym uważnym obserwatorem ludzkich wad i słabości (głupoty, skąpstwa, okrucieństwa…), które ośmieszał w licznych satyrach i bajkach.

Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1764 - 1855) urodził się w Olsztynku. Był obrońcą języka polskiego na Mazurach. Prowadził działalność kulturalną na wielu polach, był tłumaczem, pisarzem, językoznawcą, edytorem oraz pierwszym badaczem dialektu kaszubskiego i mazurskiego. Pracował jako pedagog, uczył języka polskiego w szkole katedralnej w Królewcu i Gimnazjum Akademickim w Gdańsku. Był członkiem wielu organizacji naukowych w tym Towarzystwa Historyczno - Naukowego w Paryżu i Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie i Krakowie. Ukończył studia teologiczne i pracował jako pastor w gdańskim kościele św. Anny. Dorobek literacki i naukowy Krzysztofa Mrongowiusza stanowi kilkadziesiąt pozycji, wśród nich można wymienić: podręczniki języka polskiego, kalendarze, słowniki (m.in. "Dokładny słownik polsko-niemiecki krytycznie wypracowany", "Ausführliches polnisch-deutsches Wörterbuch", "Ausführliche Grammatik der polnischen Sprach"), śpiewniki ("Pieśnioksiąg, czyli Kancjonał gdański", "Nowy pieśnioksiąg"), zbiory kazań, a także liczne przekłady m.in. dzieł Homera, Ksenofonta, Epikteta z Hierapolis, Teofrasta z Eresos, Platona i Kanta.

Herman Marcin Gustaw Gizewiusz (1810 - 1848) wywodził się z rodziny Giżyckich, która na Mazury przybyła w XVI wieku i uległa zniemczeniu. Po studiach teologicznych w Królewcu został pastorem kościoła ewangelickiego, od 1835 w parafii w Ostródzie. Ukończył też studia filologiczne i pracował jako pedagog i działacz oświatowy. Urzeczony folklorem mazurskim walczył o prawo do uczenia języka polskiego na tych terenach i zachowania miejscowej kultury. Osobiście udał się do króla Fryderyka Wilhelma IV, by doręczyć mu memoriał, w którym wraz z Krzysztofem Celestynem Mrongowiuszem domagali się uznania języka polskiego. Tym wystąpieniem naraził się bardzo władzom zaborczym i kościelnym.

Herman Gizewiusz był prekursorem badań etnograficznych ziemi mazurskiej. Kolekcjonował i układał pieśni , które wydawał w postaci śpiewników, m.in. "Śpiewnik szkolny i domowy wydany". Należał do grona założycieli czasopisma "Przyjaciel Ludu Łecki". Zajmował się badaniem miejscowego folkloru i języka, swoje obserwacje i przemyślenia zawarł w "Polskiej kwestii językowej w Prusach". W 1848 r. wybrano go na posła do parlamentu w Berlinie, jednak nie zdążył objąć mandatu, zmarł w tym samym roku. Mazury oddały mu cześć, nadając w 1946 r. miejscowości Łuczany nazwę Giżycko

Michał Kajka (1858-1940) urodził się w Skomacku pod Ełkiem, był najwybitniejszym regionalnym poetą, używał pseudonimów: Prawdziwki, Obserwator spod Ełku. W 1883 r. na stałe przeniósł się do mazurskiej wsi Ogródek na Mazurach. Pochodził z rodziny chłopskiej, jego edukacja obejmuje zaledwie kila klas szkoły ludowej. Wiedzę musiał zdobywać sam. Był też działaczem oświatowym i politycznym, (założył w Ogródku biblioteczkę). Należał do Mazurskiej Partii Ludowej. Brał udział w akcji plebiscytowej (1920 r.), agitując na rzecz przyłączenia Mazur do Polski. Pisał utwory okolicznościowe i pieśni opiewające mazurski krajobraz. Poruszał tematykę religijną i patriotyczną, wplatając do niej wątki ludowe. Jego wiersze ukazywały się w prasie, później zostały zebrane w kilku zbiorach m.in. "Pieśni mazurskie", "Wybór wierszy", "Zebrałem snop plonu…", "Z duchowej mej niwy". Jego twórczość pisana prostym językiem i dotyczące ważkich problemów cieszyły się dużą popularnością, szczególnie w regionie mazurskim i [przyczyniły się w dużym stopniu do walki z polityką germanizacyjna.