Tiziano Vecellio - TYCJAN - biografia

Ok. 1487 - 1576

ŻYCIE

Tiziano Vecellio, znany w Polsce jako Tycjan jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli włoskiego malarstwa renesansowego. Urodził się w drugiej połowie XV wieku (około 1487 roku) w Pieve di Cadore. Żył i tworzył głównie w Wenecji. Od 1533 roku malował jako nadworny artysta Karola V, świętego cesarza Rzymu. Później mecenat nad Tycjanem przejął syn cesarza, Filip II, król hiszpański. Tycjan zmarł jako uznany, sławny na całą Europę artysta, w roku 1576.

TWÓRCZOŚĆ

Malarstwo Tycjana obejmuje charakterystyczne dla odrodzenia tematy, a więc sceny mitologiczne, tu można wymienić obraz przedstawiający "Bachusa i Ariadnę" (1520 / 23) oraz "Wenus i Adonisa" (1554 ) i sceny oraz postaci biblijne, za przykład niech posłuży "Pieta", ponadto był autorem wielu portretów i pejzaży. Urodzony i wychowywany wśród zachwycających widoków Alp Weneckich, chętnie uwieczniał ich piękno na swoich płótnach, wpisując weneckie krajobrazy jako tło scen biblijnych i antycznych. Karierę artystyczną rozpoczął wcześnie, już jako dziewięciolatek pobierał nauki u Zuccatich, weneckiej rodziny, wykonującej mozaiki. Później został uczniem Giovanniego Belliniego i Giorgiona. Nie wykluczone, że Tycjan dokończał obrazy Giorgione, których ten nie zdążył dopracować przed śmiercią m.in. "Koncert". Od swojego mistrza przejął Tycjan zmysłowość i nastrojowość, jednak szybko wykształcił swój własny niepowtarzalny styl. Z pierwszego okresu jego twórczości pochodzą obrazy zatytułowane: "Miłość niebiańska i miłość ziemska", "Mężczyzna z rękawiczką", "Grosz czynszowy", "Flora". Oczywiście powstało ich wówczas o wiele więcej, ale te uznaje się za najcenniejsze. Wkrótce jego sława jako wybitnego artysty dotarła do całej Europy. Uznanie dla jego twórczości rosło wraz z rozwojem jego talentu. W roku 1522 Tycjan namalował " Bachusa i Ariadnę", jest to czas jego najwspanialszych dzieł, wkrótce powstają arcydzieła o religijnej tematyce "Wniebowzięcie" i " Złożenie do grobu". W 1533 roku, kiedy był już bardzo cenionym malarzem, o obrazy którego zabiegali najwięksi władcy Europy, namalował portret cesarza Karola V. Tycjan tworzył głównie w Wenecji, jednak odbył też wiele podróży m.in. do Mediolanu (1541) na zaproszenie cesarza, do Rzymu (1545) na zaproszenie papieża czy do Augsburga (1548), gdzie został poproszony o namalowanie portretu króla hiszpańskiego, Filipa II.

Późny okres jego twórczości charakteryzuje się perfekcyjną techniką malarską, która pozwalała mu ująć ulotne uczucie, zawrzeć w obrazie emocje i nastrój.

"Wenus z Urbino" to akt kobiecy autorstwa Tycjana, należący do klasyki gatunku. Obraz powstał w 1538 roku, namalowany na prośbę Guidobaldo della Rovere, przyszłego księcia Urbino. W siedemnastym wieku (1631 r.) płótno stało się własnością Medyceuszy, obecnie od roku 1736 znajduje się w Galerii Uffizi. Na płótnie widać nagą kobietę, leżąca na łożu z bukiecikiem czerwonych kwiatów w dłoni. Patrzącemu nań odbiorcy, zdaje się, że tajemnicza piękność próbuje uchwycić jego spojrzenie. Sam obraz nie określa sceny jednoznacznie jako mitologicznej, dopiero tytuł wprowadza ten kontekst. Współcześni Tycjana próbowali odkryć tożsamość modelki, która posłużyła artyście za wzór pięknej bogini. Spekulacje dotyczyły między innymi kochanki księcia. Obraz zachwyca pięknem kobiecego ciała i doskonałą techniką malarską. Zachwycano się nim przez wieki, stał się inspiracją dla twórców przyszłych pokoleń, nawiązywali do niego Ingres i Manet.

Twórczość Tycjana znalazła sobie wielkie uznanie w oczach współczesnych, był on, obok Michała Anioła, najwyżej cenionym malarzem całej szesnastowiecznej Europy. O jego popularności mogą świadczyć stosunki towarzyskie i zawodowe, jakie łączyły go z możnymi rodami, władcami, królami i książętami, papieżami i wieloma przedstawicielami arystokracji. Do historii sztuki przeszły portrety cesarza Karola V, króla hiszpańskiego Filipa II, czy papieża Pawła III (1546 r. )

Portret Pawła III ukazuje także postaci jego kuzynów i stryjecznych wnuków, księcia Ottavio Farnese`a i kardynała Alessandro Farnese`a. Takie zestawienie i układ postaci na płótnie są nawiązaniem do portretu Leona X, przedstawionego wraz z kardynałami Giulianem de' Medici i Luigim de' Rossisem przez słynnego malarza Rafaela w 1518 roku. Tycjan zmienił jednak zasadniczo dynamikę obrazu. O ile płótno Rafaela stanowi dość luźne zestawienie, postaci ujętych w sposób raczej izolowany, o tyle Tycjan wprowadza do swojego dzieła element gry psychologicznej. Ukazuje księcia Ottavio, jak pochyla się przed papieżem, wykonując dworski ukłon, a jego spojrzenie spotyka się ze wzrokiem Pawła III. W tle, za plecami postaci pierwszoplanowych stoi kardynał Alessandro, który kieruje wzrok prosto na widza. Obraz interpretowany jest jako symboliczne ukazanie wyższości władzy kościelnej, uosabianej tu przez papieża, starca o słabym ciele i potężnej władzy, nad świeckim księciem, pokornie skłonionym przed jego majestatem.

Trudno odgadnąć intencje twórcy, wydaje się, że Tycjan chciał ukazać papieża jako starego, ale silnego władcę i sprawnego polityka, który godzi skłócone stanowiska. Paweł III, przedstawiony jako potężny władca, stoi niczym mediator między przedstawicielami skłóconych stronnictw senatorskiego i kardynalskiego. Godzi świeckość z Kościołem. Można to odebrać jako nawiązanie do roli Pawła III jako inicjatora Soboru Trydenckiego (1545-1563). Największym osiągnięciem ustanowień Soboru Trydenckiego było poszukiwanie odpowiedniej formy pogodzenia nauki Kościoła katolickiego z życiem ludzi świeckich.

Jednak to nie odniesienia obrazu do sytuacji politycznej, nawet jeśli są one trafne, decydują o jego wartości. Artyzm dzieła ujawnia się przede wszystkim w sposobie ujęcia emocji zaistniałych miedzy przedstawianymi postaciami. Napięcie między nimi, aspekt psychologiczny zdarzenia został przeniesiony na płótno za pomocą barw. Istotny walor portretu stanowi także sama postać papieża, będąca odwzorowaniem nie tylko fizjonomii modela, ale także jego osobowości.

Obraz należy do dojrzałego okresu twórczości Tycjana, nie widać tu już silnego wpływu technik Giovanniego Belliniego i Giorgiona, który objawiał się intensywną kolorystyką i wielobarwnością. Lata czterdzieste XVI wieku, a także dalsze etapy rozwoju stylu Tycjana wnoszą do jego twórczości pewne ograniczenia kolorystyki, stabilizację tonacji, jednotonowość opartą głównie na dominacji czerwieni. Charakterystyczne dla jego obrazów są postaci w cynobrowych szatach i kotary tegoż koloru, a także karminowe materie, pokrywające stoły czy inne powierzchnie. Tycjan sięga też po wyrazistą biel. Granice między kolorami nie zacierają się, są wręcz podkreślane.

Dzieła Tycjana należą do najcenniejszych zabytków kultury renesansu, można je podziwiać w wielu muzeach rozsianych po całej Europie.