- Barokowy światopogląd:
- kryzys ideałów humanistycznych widoczny wyraźnie w poezji metafizycznej Mikołaja Sępa - Szarzyńskiego,
- świat spostrzegany był jako nietrwały i nieskończony (efekt burzliwych wojen, upadek folwarków), przestrzeń i czas charakteryzowały się bezmiernością, wszystko było dynamiczne i ulegało zmianie,
- wszystko przemija i z biegiem czasu umiera, ulega rozkładowi (śmierć), dlatego poszukiwano w medycynie dróg ucieczki przed śmiercią,
- brak antropocentryzmu, człowiek stracił pewność siebie, czuł się wewnętrznie rozdarty,
- Blaise Pascal stworzył metaforyczne określenie człowieka, który jest wątły jak trzcina, ale jednocześnie świadoma i rozumna,
- nietrwałość wartości religijnych przejawiła się w reformacji,
- zawodność poznania zmysłowego.
- Tendencje w literaturze:
- poezja metafizyczna - charakterystyczne utwory Mikołaja Sępa - Szarzyńskiego utrzymane w tonacji refleksyjno - religijnej,
- barok ziemiański - reprezentowany prze Wespazjana Kochowskiego i Wacława Potockiego, łączył w sobie wątki obywatelskie i religijne ze specyficznymi barokowymi postawami i motywami, obok refleksji pojawiały się realistyczne obrazy obyczajowości, a obok wątków erotycznych znaleźć można utwory satyryczne i moralizatorskie poruszające aktualne tematy,
- barok dworski (poezja dworska) - głównym jej przedstawicielem jest marinista Jan Andrzej Morsztyn,
- Czynniki wpływające na polską literaturą barokową:
- szerzenie się przekonań o sarmackim pochodzeniu szlachty, co prowadziło do braku tolerancji dla nowości, zbytniego przywiązania się do swojskości w literaturze, egoizmu, ksenofobii i megalomanii,
- problemy polityczne i międzynarodowe kraju,
- kontrreformacja.
- Cechy poetyki barokowej:
- Jan Andrzej Morsztyn: ("Do trupa", "Niestatek", "Cuda miłości" i in.)
- marinizm (przede wszystkim forma), konceptualizm (oryginalny koncept),
- kontrasty, antytezy, oksymorony,
- wyliczenia,
- zaskakująca puenta na końcu wiersza,
- hiperbolizacja, anafory,
- rozbudowana metaforyka, liczne epitety i porównania,
- tematyka: dworskie życie towarzyskie, flirty, miłość, ziemskie rozkosze, zgodność z pięknym światem, świadomość przemijalności,
- Daniel Naborowski: ("Do tejże", "Na oczy królewny angielskiej", "Krótkość żywota", "Cnota grunt wszystkiemu" i. in.)
- poszukiwanie wiecznych duchowych wartości, które nadają życiu sensu, są to na pewno cnota ( "Sama cnota i sława, która z cnoty płynie, /nade wszystko ta wiecznie trwa i wiecznie słynie." - "Cnota grunt wszystkiemu"), miłość ("Szczyra miłość ku tobie, Anno, me kochanie, /Wszystkim czasom na despekt nigdy nie ustanie." - "Do Anny"), które nigdy nie wygasną, zaś dobra materialne są marne i zginą, często poruszane zagadnienie przemijania,
- ton moralizatorski utworów, kunszt poetycki, liczne środki artystyczne.
