Źródła pochodzenia terminu "barok" należy szukać w języku portugalskim lub hiszpańskim. W języku tamtejszych jubilerów słowo barocco oznaczało rzadko spotykaną perłę o nieregularnym kształcie czy też ogólnie jakiś kapryśne, nieprawidłowe dzieło sztuki. Istnieją też inne hipotezy odnośnie do pochodzenia tego pojęcia. Niezależnie od tego, jaki ustalimy źródłosłów, należy przyjąć, iż terminem barok w kulturze europejskiej jest określany okres od końca XVI wieku do polowy wieku XVIII.
W czym przejawia się duchowość barokowa?
Barok jest epoka powstałą w wyniku odnowy życia religijnego. Odnowa ta miała miejsce po zakończeniu soboru trydenckiego. Do odnowy tej przyczynił się także kryzys świadomości religijnej. Niezwykle istotnym faktem był także rozwój nauki i filozofii. Powstały następujące kierunki - subiektywizm, sceptycyzm, relatywistyczna krytyka świata oraz pojęcie nieskończoności świata.
Zaistniał także konflikt pomiędzy naukowym widzeniem świata a religią. Konflikt ten dotyczył potocznego doświadczenia i emancypacji nauki zrywającej swe więzy z teologią.
Jakie były koncepcje postrzegania człowieka?
Pierwsza koncepcja ukazuje człowieka jako istotę myślącą, obcą we wszechświecie i przeciwstawioną mu w sposób bezkompromisowy. Tę tezę głosili ją przede wszystkim tacy uczeni jak Kartezjusz i Pascal.
Kolejna postawa człowieka to człowiek jako istota całkowicie zjednoczona ze wszechświatem, pozbawiona duszy. Twórcy to Hobbes i Bacon.
Ostatnią koncepcją jest człowiek jako część należąca do uduchowionej i myślącej natury. Tu za twórców tej koncepcji uznaje się Spinozę.
W czym przejawia się religijność epoki baroku ?
Na religijność epoki baroku miał wpływ połączenie dwóch nauk i prądów czyli teologii i humanizmu. Ma to głównie miejsce w kościele potrydenckim czyli tym , który odbył się po soborze trydenckim. Zadaniem tego kościoła było położenie nacisku na to , że Chrystus był człowiekiem. Związany był z tym kult Serca Jezusowego.
Twórca zakonu jezuitów a także główny twórca koncepcji teocentrycznego humanizmu był Ignacy Loyola . Natomiast Franciszek Salezy stworzył koncepcję humanizmu pobożnego.
Religijność zwraca uwagę na niezwykłą dobroć jaką darzy nas Bóg, ważną rolę odgrywa kult eucharystyczny.
Ponad to Kościół pojmowany był jako miejsce gdzie działa i zbawia nas Bóg. Wiara człowieka oparta jest przede wszystkim na ufności.
Charakterystyka kościoła potrydenckiego :
Triumf odnosi kościół i religia. Połączenie ducha rycerskiego z wiarą. Osoba wierząca staję się w pewnym stopniu i uważa siebie za rycerza Jezusa Chrystusa. Walczy w obronie i w imię wiary.
Ludność w epoce baroku jest bardzo pobożna i religijna. Odbywała liczne procesje i pielgrzymki. Bardzo często ludzie w sposób demonstracyjny okazywali swoje przeżycia i odczucia. Ludowe obrzędy przeważały nad rozumem i intelektem.
Estetyka w epoce baroku:
W baroku uważano, że piękno jest czymś niewytłumaczalnym. Jest to tak zwany - subiektywizm estetyczny.
W naturze nie ma obiektywnego piękna to co nie naturalne nie podlega ocenie.
Niezwykle ciekawym zjawiskiem jest fascynacja brzydotą, stanowi to jeden z głównych przejawów estetyki. Ponad to w sztuce próbowano odkryć sens życia i losu człowieka.
Zadnie najpełniej oddające to czym jest estetyka barokowa są słowa H. Wölfinna.
"estetykę renesansową cechuje statyczność, jasność, linearność, forma zamknięta; estetyka barokowa jest przeciwieństwem - kompozycja otwarta, dynamika, ciemność, malarskość"
Analiza cech i wyznaczników stylu barokowego:
- ruchliwość
- kolor
- patos
- bogata symbolika i alegoryczność
- dekoracyjność
- kontrast
- niepokój
- kwietyzm.
Jeśli chodzi o budowle przeważają w nich bogato zdobione formy geometryczne. Mają one być wyrazem silnej ekspresji religijnej, kościoła który gromadzi ogromne masy wiernych.
Retoryka głosi że doskonałe dzieło musi zawierać w sobie coś co nas wzruszy i pobudzi, jednocześnie oddziałuje na nasze wszystkie zmysły.
