Człowiek współczesny i człowiek przyszłości - obaj bliżsi mi niż ludzie z epoki antyku. Wydaje mi się jednak, że oprócz wspólnej postaci coś jeszcze nas łączy. Może podejście do życia, może system wartości, może zamiłowanie do literatury? Wiele jest jeż rzeczy, które my lub nasze następne pokolenia moglibyśmy sobie przyswoić, a które pochodzą właśnie z antyku. Poniżej chciałabym przedstawić właśnie taką "listę" rzeczy wartych naśladowania i przyswojenia. Przedstawię też argumenty dlaczego moim zdaniem wartości te są przydatne i potrzebne człowiekowi naszych czasów.

Pierwsze skojarzenie z epoką starożytna to u większości ludzi Mitologia. Wierzenia Greków, pomimo, że tak odmienne od naszych, zawierają podobne wartości jakie możemy odnaleźć w naszej chrześcijańskiej biblii. Historie mitologiczne uczą bowiem przede wszystkim szacunku dla bóstw lub sił nadprzyrodzonych. Od Greków bogowie także wymagali podporządkowania się regułom religii. Wymagano także głębokiej religijności i oddawania czci bóstwom oraz składania ofiar. Dzisiaj posłuszeństwo jest cechą zanikającą. Rodzice mają coraz większe problemy z wyegzekwowaniem od dzieci pokory. Ludzie mają coraz mniej szacunku do tradycji i religii. W świetle tych przykrych kwestii uważam, że moglibyśmy się nauczyć od starożytnych trochę pokory.

Drugie skojarzenie z antykiem to filozofia. To właśnie w tej epoce narodziła się ona i rozwinęła jako samodzielna nauka. Starożytni filozofowie próbowali rozwiązywać zagadki świata: o tym jak powstał, jakie prawa nim rządzą. Stworzyli też szereg podstawowych pojęć filozoficznych, którymi posługujemy się do dnia dzisiejszego. Zastanawiano się także jaki cel obecności człowieka na ziemi. W dzisiejszych czasach człowieka pyta natomiast o co innego - w jaki sposób osiągnąć nieśmiertelność i zdobyć świat? Często zapominamy, że jesteśmy tylko częścią harmonijnie skonstruowanego świata i mamy wyznaczone na nim swoja własne miejsce. Poza tym zapominamy (albo chcemy zapomnieć), że nikt, oprócz Boga, nie może być nieśmiertelny. Aby zapobiec popadaniu w pychę człowiekowi naszych czasów przydałby się czasem powrót do korzeni i przyswojenie sobie pewnych prawd filozoficznych.

Ale nie tylko w literaturze i filozofii możemy odnaleźć recepty dla człowieka z naszej epoki. Myślę, że warto byłoby zwrócić uwagę na bogaty dorobek architektoniczny epoki starożytnej. Zabytki, które miliony ludzi co roku zwiedza w Grecki to przecież świadectwo pracy wielu pokoleń ciężkiej pracy i poświęcenia. Patrząc na ich monumentalność czasem ciężko przyjąć do wiadomości, że powstały bez użycia maszyn, co powinno wzbudzać jeszcze większy szacunek. Wzorując się na starożytnych my także moglibyśmy budować pomniki swojej architektury, które podobnie jak te greckie będą kiedyś podziwiane. Tym bardziej, że przy naszej zaawansowanej technologii wymaga to o wiele mniej wysiłku niż kiedyś. Myślę, że warto o tym pomyśleć.

Jeszcze inną wartością, jaką możemy zaczerpnąć z antyku, jest umiłowanie człowieka. To właśnie w tej epoce zostały stworzone podwaliny humanizmu czyli światopoglądu, w którego kręgu zainteresowań na pierwszym miejscu znalazł się człowiek. Istotą humanizmu była tolerancja i uszanowanie drugiego człowieka. Uznano go bowiem za istotę wyjątkową. Niestety, ze smutkiem stwierdzam, że w naszych czasach tolerancja to często tylko puste słowo, a życie człowieka nie ma większego znaczenia. Przykład? Bardzo proszę - jesteśmy świadkami coraz gorliwszych prób klonowania człowieka. Ponadto na świecie wciąż są łamane prawa człowieka, ludzie żyją w iście nieludzkich warunkach - nędzy, pragnieniu i głodzie. Ludzkiego życia się nie szanuje. Dobrze by było, gdybyśmy przystanęli na chwilkę i zastanowili się dokąd w ten sposób zmierzamy. Dobrze by też było powrócić do antycznych zasad poszanowania istoty ludzkiej i tolerancji.

Warty przypomnienia jest także dorobek starożytnych w zakresie literatury. Powstało wówczas wiele dzieł o uniwersalnej i ponadczasowej wymowie. To właśnie wtedy narodził się teatr i praktycznie większość gatunków literackich. Tworzyli tacy wielcy pisarze jak: Sofokles, Arystoteles, Homer, Wergiliusz, Horacy i inni. Ich dzieła są swoistym nieśmiertelnym pomnikiem "pomnikiem trwalszym, niż ze spiżu" (Horacy - Exegi Monumentum). Każda epoka odkrywa w nich wartości uniwersalne, zatem i my i następne pokolenia śmiało możemy do nich sięgać. Traktują one bowiem o byciu człowiekiem, o zasadach etycznych przydatnych każdemu z nas. Podają też godne naśladowania wzorce osobowe - na przykład patrioty (w "Iliadzie" Homera). Uświadamiają nam jak istotna jest miłość nie tylko między kobietą i mężczyzną, ale także ta braterska - mam tutaj na myśli "Antygonę" Sofoklesa. To w nich odnajdujemy przepis na szczęśliwe i godne życie.

Z antyku pochodzi także najważniejsza Księga wszechczasów - Biblia. Nie trzeba jej chyba opisywać bo każdy wie, jak cenną jest ona nie tylko dla ludzi wierzących ale także i dla świeckich. Warto jednak napomnieć, że ma ona charakter dydaktyczny i moralizatorski - na prostych czasem, a czasem i zawiłych przykładach wyjaśnia prawdy wiary oraz prezentuje godne naśladowania wzory. Jako przykład można tutaj przytoczyć Księgę Hioba, która opowiada historię posłusznego i milczącego cierpienia, które jednak w konsekwencji zostaje wynagrodzone. Z innych przykładów można przytoczyć także ukazanie ogromniej siły miłości. Została ona zilustrowana w "Pieśni nad pieśniami" oraz w "Hymnie o miłości". Nie trzeba chyba nikomu udowadniać, że zarówno dzisiejszy człowiek, jak i człowiek przyszłości powinien czerpać prawdę zawartą w Świętej Księdze.

Ostatnim przykładem jakim chciałam się posłużyć jest kalokagatia czyli ideał wychowania młodzieży w taki sposób aby osiągnąć harmonię duszy i ciała. Ważnym aspektem takiego wychowania był także głęboki patriotyzm wpajamy młodzieży. Idea ćwiczeń fizycznych i duchowych powinna być absolutnie na czasie. W końcu sami widzimy jakim problemem w naszych czasach jest otyłość. Myślę, że trzeba by przywrócić ideę kształtowania nie tylko ludzkiego rozumu ale także i ciała.

Sądzę, że przytoczone powyżej przeze mnie przykłady są niezbitym dowodem na to, że człowiek dziś i jutra może się jeszcze wiele nauczyć od ludzi z epoki starożytnej. Powinniśmy zaczerpnąć od nich trochę posłuszeństwa i zdystansowania. Ważne jest jednak aby rozeznać się jakie wartości są nadal aktualne, a nie bezkrytycznie kopiować wszystkie. Mimo to dobrze byłoby niektóre z nich wprowadzić z powrotem do naszego świata.