Hitleryzm i nazizm
Hitleryzm, to zrodzona w Europie w okresie dwudziestolecia międzywojennego społeczno - polityczna doktryna partii hitlerowskiej, będąca w istocie niemiecką odmianą faszyzmu i wyróżniająca się bezwzględnym terrorem, rasizmem i polityką ekspansji. Przez swoje założenia doprowadziła ona do wybuchu II wojny światowej i do straszliwych zbrodni ludobójstwa.
Nazizm, jako ideologia i (zarazem) ruch faszystów niemieckich, był światopoglądem zlepionym z koncepcji narodowościowych i rasistowskich, na celu mających uzasadnienie prawa Niemiec do podboju terenów innych narodów i panowania nad światem.
Ideologia
Faszyzm, który wstrząsnął dwudziestowieczną Europą i spowodował straszliwe cierpienia i śmierć milionów ludzi, był ruchem masowym o skrajnie nacjonalistycznym charakterze i zmierzającym do budowy państwa totalitarnego. W Niemczech rozwinął się jako protest przeciwko rozstrzygnięciom I wojny światowej. Był ideologią ludzi rozgoryczonych, pokonanych i żądnych odwetu. Opowiadał się przeciwko demokracji, liberalizmowi, pluralizmowi, parlamentaryzmowi, kapitalizmowi, ruchom lewicowym i chrześcijaństwu. Nie zgadzał się na indywidualizm, racjonalizm, ani humanitaryzm. Garściami czerpał też z rasizmu. Usilnie podkreślał "dziejową misję" swojego narodu i konieczność jego dominacji nad innymi narodami. Budował państwo wdzierające się we wszystkie dziedziny życia publicznego i prywatnego. Opierał się na zasadzie wodzostwa i partii zbudowanej hierarchicznie. Wobec opozycji bez zastanowienia i bez skrupułów stosował terror i nasilone represje. Nazizm(skrajny faszyzm niemiecki) bezkompromisowo zmierzał bowiem do ustanowienia "Rzeszy wielkogermańskiej". Naród pojmował jako "biologiczną i rasową wspólnotę krwi". Wojnę przyjmował jako podstawowe prawo międzynarodowe.
Swoich korzeni filozoficznych chętnie szukał u Fryderyka Nietschego i Jana Jakuba Rousseau. Odwoływał się do ideału "nadczłowieka", którym kieruje "wola mocy" i powołanie do panowania.
Ostateczną formę faszyzm niemiecki przybrał po niekorzystnym dla Niemiec "dyktacie wersalskim", nakładającym represje terytorialne, gospodarcze i militarne. Powodowane tym faktem niezadowolenie społeczne podsycał dodatkowo katastrofalny stan powojennej gospodarki - zniszczenia, straty majątkowe, wyczerpanie surowców, trudności w przechodzeniu do produkcji pokojowej, drożyzna, szalejąca inflacja i wysokie bezrobocie, które dotknęło zwłaszcza byłych żołnierzy. Niepokoje społeczne znajdowały swój wyraz w zamieszkach, we wzroście aktywności ugrupowań lewicowych i w powszechnym strachu przed rewolucją. Był to dla ideologii faszystowskich bardzo podatny grunt.
Pierwsze próby puczu
Tuż po zakończeniu się I wojny światowej zatrważający stan gospodarki i zagrożenie komunistyczną rewolucją wzmogły niezadowolenie społeczeństwa. Zaczęło dochodzić do wystąpień zbrojnych (próba puczu, której dokonały koła junkierskie i wojskowe pod przywództwem W. Kappa i generała W. Lüttwitza) oraz do masowych demonstracji robotniczych.
Następną próbę przejęcia władzy w roku 1923 podjął Adolf Hitler, związany z Narodowo Socjalistyczną Niemiecką Partią Robotników. Próba nie powiodła się - partia została zdelegalizowana, a sam osądzony i Hitler skazany na 5 lat pobytu w wiezieniu.
Odosobnienie Adolfa Hitlera zaowocowało książką "Mein Kampf", która stała się wykładnią jego ideologii, a później podstawą i niemalże "świętą księgą" hitleryzmu. Teorie wygłoszone w "Mein Kampf" mówiły o konieczności konsekwentnej walki z "dyktatem wersalskim", używały tezy rasistowskich i antysemickich oraz tłumaczyły rolę narodu niemieckiego w historii Europy. Zdaniem Adolfa Hitlera cała europejska kultura zbudowana została przez rasę "nordycką", której wybitnymi przedstawicielami byli Niemcy. Niemcy (doskonała rasa "nadludzi") już przez naturę predestynowani mieli być do sprawowania zwierzchnictwa i władzy nad innymi (z natury mniej wartościowymi) narodami. W chwili obecnej narody te, nie tylko nie znały swojego miejsca w hierarchii, ale też ograniczały w rozwoju doskonałą rasę nordycką, zabierając jej niezbędną przestrzeń życiową.
Głęboko w świadomości narodu niemieckiego zakorzeniony mit jedności narodowej, połączony z tezami rasizmu i teorią krzywdy, której naród niemiecki niesłusznie doświadcza, sprawił, że filozofia faszystowska bardzo szybko znalazła szerokie grono swoich zwolenników. Wydawało się bowiem, ze doskonale tłumaczy zaistniałą sytuację, dając jednocześnie poczucie siły i schlebiając narodowej pysze.
Saksonia i Bawaria
Na jesieni roku 1923 społeczeństwu niemieckiemu szarpanemu ciągłymi walkami wewnętrznymi i rozgrywkami politycznymi zagrażało rozdarcie. Świadomość społeczną niepokoiły ruchy separatystyczne oraz rzekome zamachy na berliński rząd. Szczególnie nie optymistycznie wyglądała sytuacja w regionie Nadrenii znajdującej się pod kontrolą rządu socjalistyczno - komunistycznego. Natomiast Bawaria znajdująca się pod rządami prawicy podążała inną, niezależną drogą. Pomiędzy Bawarią a Saksonią wprowadzono coś na kształt linii granicznej. Oddziały francuskie, okupujące Bonn i Wiesbaden, znalazły się w stanie "niby" wojny z Nadrenią. Wprowadziły faktyczną blokadę ekonomiczną jej obszaru w odpowiedzi za nie wywiązywanie się Niemiec z wcześniejszych umów, które gwarantowały m.in. dostawy drewna. Działanie Francuzów tylko pogłębiło kryzys od dawna już chorej gospodarki niemieckiej. Gustav Stresemann (przywódca centroprawicowej Niemieckiej Partii Ludowej) powołany na urząd pierwszego konstytucyjnego dyrektora wystosował ultimatum wzywające komunistyczny rząd Saksonii do ustąpienia. W przeciwnym wypadku, oddziały rządowe miały zająć rejon.
Kariera Hitlera i NSDAP
W dniach 27 - 29 stycznia 1923 roku Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników, która do tej pory zwoływała tylko zebrania członkowskie, zorganizowała pierwszy duży kongres w Monachium. Adolf Hitler z trybuny żądał anulowania traktatu pokojowego, a poniżej defilowały odziały SA.
NSDAP z roku 1923 w niczym nie przypominała już bowiem małej partyjki założonej w roku 1919. Od dwóch lat (od roku 1921) jej przywódcą i ideologiem był Adolf Hitler. Po puczu monachijskim NSDAP została rozwiązana, a w roku 1925 zorganizowana na nowo.
Przez cały czas swej działalności NSDAP dążyła do zdobycia nieograniczonej władzy. Wykorzystywała niezadowolenie wywołane skutkami wojny i powojennym kryzysem gospodarczym i odwoływała się do demagogicznych haseł nacjonalizmu, wzmocnionych teoriami rasistowskimi i antysemickimi. Grając na nucie socjalnej i odwetowej stopniowo zdobywała poparcie znacznej części niemieckiego społeczeństwa.
W roku 1920 liczba członków NSDAP wynosiła 64 osoby, a dziesięć lat później 125 tysięcy osób. Przed 30 I 1933 roku osiągnęła ponad 700 tys. członków, a do roku 1944 urosła do 8,5 miliona członków.
Organizacja i struktura NSDAP od roku 1921 oparta była na zasadzie wodzostwa (tzw. "Führerprinzip") oznaczającej, że wola wodza dla partii i jej członków jest najwyższym prawem, a on sam nie podlega niczyjej kontroli. U progu II wojny światowej naczelnym organem partii było Kierownictwo: z wodzem, jego zastępcą, Kancelarią, sekretarzem wodza oraz szefami centralnych urzędów partyjnych, m.in.: propagandy i polityki zagranicznej.
W "terenie" NSDAP dzieliła się na organizacje regionalne, powiatowe i lokalne, których kierownicy tworzyli tzw. "korpus kierowników politycznych".
Paramilitarnymi formacjami NSDAP były SA, SS, ale też: Narodowosocjalistyczna Korporacja Kierowców (NSKK), Narodowosocjalistyczna Korporacja Lotników (NSFK), masowe organizacje młodzieżowe (Hitlerjugend), organizacje kobiet i Narodowosocjalistyczny Związek Studentów. Dodatkowo NSDAP sprawowała też pieczę nad każdą organizacją zawodową, społeczną, i kulturalną, czyli - w praktyce - nad wszelką formą społecznej aktywności.
W wyborach do Reichstagu (dzięki porozumieniu z przemysłowcami i inwestorami) NSDAP w roku 1933 uzyskała 43,9% mandatów, co Hitlerowi pozwoliło ubiegać się o stanowisko kanclerza. Uzyskał je 30 stycznia 1933 roku. Objęcie przez Hitlera stanowiska kanclerza rozpoczęło w Niemczech okres totalitarnych rządów NSDAP. Po rozwiązaniu (w roku 1933) partii komunistycznych i socjaldemokratycznych oraz po spowodowaniu rozwiązania pozostałych partii politycznych i zniesieniu związków zawodowych w 1934 roku nastąpiła krwawa likwidacja opozycji wewnątrz samej NSDAP (tzw. "noc długich noży").
Następnie NSDAP podjęła okres ekspansji, która w roku 1939 doprowadziła do wybuchu II wojny światowej.
System terroru politycznego NSDAP polegał na ustanowieniu systemu totalnej inwigilacji, szerokiej rozbudowie aparatu policyjnego i systemu obozów, zlikwidowaniu wszelkiej opozycji, poddaniu ścisłej kontroli wszystkich dziedzin życia i reglamentacji ze strony partii i państwa oraz na wprowadzeniu zasady wodzostwa.
W polityce zagranicznej NSDAP realizowała program ekspansji i podboju Europy, czemu towarzyszyły terror i akty ludobójstwa wobec obywateli krajów okupowanych. Rasistowska polityka NSDAP doprowadziła do wyniszczenia i zagłady ponad 6 milionów Żydów w okupowanej Europie.
Próba puczu Adolfa Hitlera
6 listopada 1923 roku Adolf Hitler zdecydował się na dokonanie puczu przy pierwszej nadarzającej się okazji. Zainspirowany marszem na Rzym Benito Mussoliniego, chciał wykorzystać gniew wywołany wśród narodu niemieckiego okupacją Zagłębia Ruhry i narastającą inflacją.
8 listopada Hitler wraz ze swoimi zwolennikami z SA wtargnął do sali jednej z monachijskich piwiarni, strzelił pistoletu w sufit i ogłosił obalenie rządów Bawarii i Rzeszy, próbując jednocześnie pozyskać pomoc dla (odwołanego już zresztą) puczu Lossowa. W wyniku strzelaniny na ulicach Monachium i rozpętanych następnego dnia zamieszek śmierć poniosło kilkanaście osób. Zaalarmowano policję i dwa dni później Hitler został aresztowany. Sytuacja w Niemczech była skomplikowana - siły prawicy wywoływały coraz silniejsze niepokoje, tymczasem w Bawarii umacniały się oddziały Hitlera.
1 kwietnia 1924 roku monachijski Trybunał skazał A. Hitlera na 5 lat więzienia (pobyt w fortecy w Landsbergu) oraz na zapłatę grzywny w wysokości 200 marek w złocie. Był to wyrok wyjątkowo łagodny - była to najniższa kara, jaką można było zasądzić za przestępstwo zdrady stanu. Wszczęcie procedury zawieszenia odbywania kary zaledwie po sześciu miesiącach było kolejnym przejawem politycznego triumfu Adolfa Hitlera. Jego proces, stał się wydarzeniem narodowym i był relacjonowany opinii publicznej na bieżąco przez blisko sześćdziesięciu dziennikarzy.
20 grudnia 1925 roku Adolf Hitler i Hermann Kriebel - główni autorzy nieudanego, listopadowego puczu monachijskiego, zostali (na polecenie ministra sprawiedliwości) warunkowo zwolnieni z więzienia.
NSDAP i "Mein Kampf"
Jeszcze przed zwolnieniem Adolfa Hitlera drukiem ukazała się jego książka "Mein Kampf". Na jej kilkuset stronach autor rozwijał swój program narodowego odrodzenia i koncepcję budowy państwa narodowo - socjalistycznego. Książka (napisana w duchu walki z komunizmem i wiary w germańską hegemonię), sławiła w człowieku ducha walki i "zwierzę walczące o przetrwanie". A. Hitler zadedykował ją poległym w zamieszkach towarzyszom.
27 lutego 1925 roku przywrócono do życia (zdelegalizowaną po nieudanym puczu) NSDAP. Stało się to dzięki aktywności Hitlera, któremu w ciągu kilku tygodniu po zwolnieniu z więzienia udało się doprowadzić do anulowania zakazu działalności NSDAP w Bawarii.
Pod koniec lutego w prasie ukazał się artykuł Hitlera zatytułowany "Nowy początek". Hitler deklarował w nim, że jego partia będzie odtąd prowadziła całkowicie legalną politykę, a o władzę polityczną będzie zabiegać środkami przewidzianymi w konstytucji, a już na pierwszym zebraniu partii Hitler dał wyraz swojemu bezkompromisowemu dążeniu do władzy.
Na początku lipca roku 1923, w Weimarze (Turyngia), czyli w jednym z niewielu landów, gdzie Hitlerowi nie zabroniono publicznych wystąpień, zwołano pierwszy (od czasu jej odtworzenia) Kongres Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników. W roku poprzednim ruch ten jednoczył około 27 tysięcy osób, co Hitlerowi nie wydawało się sukcesem. Podczas trwania kongresu, przyjmując defiladę, Hitler po raz pierwszy wyciągnął ramię w geście pozdrowienia i dominacji nad podległą mu organizacją. Gest ten miał stać się później częścią hitlerowskiej "kultury".
NSDAP i Liga Narodów
We wrześniu 1926 roku Niemcy zostały przyjęte do Ligi Narodów. Czołowi politycy Europy wierzyli w trwały pokój.
Tymczasem już 31 lipca 1932 roku, skutkiem brawurowej kampanii wyborczej partia narodowosocjalistyczna odniosła olbrzymie zwycięstwo w wyborach do Reichstagu i stała się najważniejszą siłą polityczną Niemiec, (zdobywając ponad 37% głosów, czyli 2300 mandatów). Pokonała m.in.: SPD, KPD, partię Centrum, nacjonalistyczna prawicę (DNVP) i Ludową Partię Bawarską.
W dniu wyborów doszło do potyczek zbrojnych i krwawych zajść pomiędzy bojówkami hitlerowskimi a lewicą (zwolennikami socjalistów i komunistów) w Altonie (Hamburg). Incydent ten nazwano "krwawą niedzielą Altony". Działacze komunistyczni uzbrojeni w broń palną zaatakowali manifestację narodowo - socjalistyczną, tym samym prowokując rozlew krwi. Starcia kilku bojówek przekształciły się w prawdziwe bitwy.
Hitler na stanowisku kanclerza Rzeszy Niemieckiej
30 stycznia 1933 roku po miesięcznej akcji politycznej (negocjacje, debaty, rozmowy i intrygi), Hitler osiągnął cel - Paul von Hindenburg powołał go na urząd kanclerza i powierzył mu misję utworzenia nowego rządu. W osiągnięciu celu bardzo pomogły mu kontakty i poparcie ze strony przemysłowców, bankierów i finansistów.
Drogę do urzędu kanclerza utorował mu też Franz von Papen, który poczuł sympatię do ruchu narodowego socjalizmu i nawiązał kontakt z Hitlerem za pośrednictwem środowisk bankierskich z Kolonii. Działo się to jeszcze za urzędowania ostatniego kanclerza Republiki Weimarskiej, kanclerza Kurta von Schleichera. Von Papen namówił prezydenta Rzeszy - - Paula Hindenburga na nawiązanie z Hitlerem osobistych kontaktów. Do spotkania doszło 17 stycznia w mieszkaniu funkcjonariusza nazistowskiego - Joachima von Ribbentropa. Hitler dyskutował z Hindenburgiem o udziale nacjonalistów w rządach. Adolfowi Hitlerowi podczas rozmów towarzyszyli m.in.: Franz von Papen, Wilhelm Frick i Hermann Göring.
Prezydent Hindenburg dał się wtedy przekonać o konieczności nominacji Adolfa Hitlera na urząd kanclerza, pragnął jednak by kraj był rządzony konstytucyjnie. Dał wiarę zapewnieniom, że naziści uszanują dotychczasowe prawa i prerogatywy jego władzy prezydenckiej (m.in.: najwyższe dowództwo w armii), a sami będą podlegać kontroli sił chrześcijańskich i konserwatywnych.
Pod koniec stycznia prezydent Hindenburg przyjął więc dymisję dotychczasowego kanclerza von Schleichera i misję budowy rządu powierzył Adolfowi Hitlerowi. Tworzony przez niego rząd, miał być rządem "jedności narodowej". Oprócz Hitlera na najważniejszych stanowiskach na nowym rządzie znaleźli się jeszcze dwaj inni narodowi socjaliści - Wilhelm Frick (odpowiedzialny za sprawy wewnętrzne Rzeszy) i Hermann Göring (mianowany komisarzem do spraw wewnętrznych Prus).
Prześladowania niemieckich Żydów
Antysemityzm stał się fundamentem politycznej mistyfikacji, z pomocą której, Hitler chciał odbudować Niemcy. Od czasów dojścia do władzy naziści prowadzili akcje przeciwko "przeciwnikom narodowego socjalizmu". Mnożyły się zamachy, prześladowania i aresztowania ludności żydowskiej.
Od kwietnia 1933 roku na ziemiach pruskich przystąpiono do działań mających na celu usuwanie Żydów z ich stanowisk. Akcją tą objęto głównie stanowiska: urzędników, profesorów, lekarzy, prawników, a także artystów. Początkowo Żydom zalecano by sami "uwolnili zajmowane stanowiska". Pod koniec miesiąca kolejne zakazy wystosowane do "niearyjskich" twórców i pracowników uniwersyteckich, pogorszyły jeszcze ich sytuację społeczną i zawodową. Spowodowało to emigrację z Niemiec wielu naukowców i artystów.
Żydowska diaspora wyrażała swoje oburzenie. W Rumunii, Wielkiej Brytanii, USA i w Polsce wystosowała apel do bojkotu produktów gospodarki niemieckiej i protestu przeciw - jak to określała - "średniowiecznemu barbarzyństwu", którego dopuszczali się na Żydach naziści. Prawdziwe barbarzyństwo miało jednak dopiero nadejść.
Delegalizacja innych partii
Już od dnia wyborów Hitler działał w kierunku eliminacji przeciwników politycznych. Równocześnie rozpoczęła się fala prześladowań ludności żydowskiej i komunistów. 23 marca zdelegalizował działalność partii komunistycznej i rozpoczął "czystkę" na arenie politycznej rozwiązując kolejne partie oraz usuwając potencjalnych rywali w łonie partii nazistowskiej.
21 czerwca 1933 roku zdelegalizowano ostatnią konkurencyjną dla NSDAP partię niemiecką: konserwatywno - nacjonalistyczną DNVP. Jej szef - Alfred Hugenberg musiał wycofać się z rządu. Tym samym, naziści przejęli pełnię władzy, a Hitler przygotowywał się do przeforsowania ustawy zakazującej działalności innych partii.
Autonomia landów również została ograniczona. Zebrań publicznych surowo zakazano, a związkom zawodowym odebrano prawo posiadania własnej prasy i mienia umożliwiającego im działalność.
Proces nazyfikacji administracji postępował więc bardzo szybko. 20 marca w Dachau zorganizowano pierwszy obóz koncentracyjny, do którego wysyłano wszystkich przeciwników panującego reżimu. Zaczęła się realizacja nazistowskiego hasła: "jeden naród, jedna Rzesza, jeden wódz".
Dążenia Rzeszy do oczyszczenia rasy niemieckiej
W lipcu roku 1933 rząd Rzeszy Niemieckiej przyjął ustawę o sterylizacji osób kalekich, dotkniętych chorobami dziedzicznymi, a także cierpiących na niedorozwój, schizofrenię, manię depresyjną, epilepsję, ślepotę i głuchotę.
Ustawa ta była jedną z najważniejszych ustaw i decyzji podjętych przez narodowosocjalistyczny rząd. Naziści wykazali w niej świadomą wolę również fizycznego "ulepszenia" jakości swojej rasy. Oznaczała też kres liberalizmu w polityce ludnościowej.
Wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów
Na jesieni roku 1933 narodowi socjaliści poczuli się wystarczająco silni, by pozbyć się więzi, ograniczających im swobodę manewrów w międzynarodowych negocjacjach. Minister spraw zagranicznych Niemiec - Konstantin von Neurath w Genewie ogłosił decyzję o wycofaniu się Niemiec z prac konferencji rozbrojeniowej i o nie podejmowaniu żadnych negocjacji na ten temat. Wkrótce potem Hitler w przemówieniu radiowym wyjaśnił rodakom, że konferencja genewska nie uznawała równości praw Niemiec i że Niemcy nie mają zamiaru zgadzać się na taką dyskryminację. Ponadto zakwestionował postępy prac konferencji, które jego zdaniem służyć miały jedynie kontroli Niemiec. Jednocześnie jasno wyraził wolę uzbrojenia Niemiec, chociaż na razie mówił tylko o broni używanej do samoobrony. Tego samego dnia Niemcy ogłosiły Europie swoje wystąpienie z Ligi Narodów.
Adolf Hitler pragnął chociaż formalnego poparcia narodu niemieckiego dla swoich poczynań na arenie międzynarodowej. Prezydent Hindenburg rozwiązał więc parlament i na dzień 12 listopada zaplanował nowe wybory, podczas których miało odbyć się też referendum w sprawie stosunku do kwestii rozbrojenia. Na listach wyborczych figurowała jednak już tylko jedna partia - NSDAP.
Wybory do niemieckiego parlamentu przeprowadzone pod całkowitą kontrolą nazistów wykazały ich dominację. Udział w nich wzięło ponad 95% uprawnionych, a spośród nich, poparcia nazistowskiej polityce zagranicznej udzieliło 95% głosujących. Większość pozostałych głosów uznano za nieważne.
Wstępem do sukcesu wyborczego było wyemitowane 10 listopada przemówienie radiowe, w którym Hitler rozwiewał wszelkie nadzieje na demokrację. Gdy wódz przemawiał w fabryce Siemensa w Berlinie, w całym kraju zarządzono przerwę w pracy. Wstrzymywano nawet ruch uliczny. Wszystko po to, by wszyscy Niemcy (niezależnie od swoich poglądów politycznych) mogli w skupieniu wysłuchać wodza nazistów.
Po wygranych wyborach w obszar "stałej budowy" nazistowskiego systemu weszły ostatnie dziedziny życia publicznego. Życie intelektualne kraju powierzono "opiece" ministra do spraw propagandy - Josepha Goebbelsa, którego mianowano również szefem Izby Kultury Rzeszy, sprawującej zwierzchnictwo nad rozwojem wszystkich dziedzin sztuki: nad literaturą, malarstwem, muzyką i kinem. Dla każdej z tych dziedzin Izba Kultury Rzeszy wydelegowała podporządkowanego i wiernego jej ideologii prezesa.
Prym w nazistowskim świecie muzycznym wiedli Ryszard Strauss i Wilhelm Furtwänglera (ten drugi do grudnia roku 1934, kiedy to popadł w niełaskę).
Pod koniec listopada Izba Kultury Rzeszy została wcielona do Niemieckiego Frontu Pracy. Od tej pory jej zadaniem miało być dawanie narodowi "siły przez radość".
Noc "długich noży"
W czerwcu 1934 w Niemczech gwałtownie zaostrzyły się rozgrywki o władzę. W środkach masowego przekazu pojawiła się wiadomość, ze Hitler osobiście zapobiegł próbie przewrotu szefa sztabu SA i ministra Rzeszy - Ernsta Röhma. O udział w zamachu oskarżono również Gregora Strassera i generał Kurta von Schleichera (poprzedniego kanclerza Rzeszy). Szef sztabu - baron Werner von Frisch w stan pogotowia postawił armię, która zagroziła wprowadzaniem stanu wyjątkowego, jeśli nie dojdzie do poskromienia SA.
Zaplanowane na 30 czerwca w Bad Wiessee spotkanie działaczy SA dało Hitlerowi okazję do działania. Tego dnia wojsko i SS zajęły siedzibę przywódców SA, a Ernsta Röhma i jego sztab aresztowały. Röhm został doprowadzony do więzienia i zamordowany. W Prusach taki sam los spotkał Kurta von Schleichera.
Śmierć Hindenburga i władza absolutna
2 sierpnia 1934 roku zmarł prezydent Rzeszy - Paul von Hindenburg. W przeddzień jego śmierci reżim nazistowski połączył ustawowo dwie najważniejsze funkcje w państwie - - prezydenta i kanclerza. Władza Adolfa Hitlera stała się więc nieograniczona.
Dwa tygodnie później Hitler zdecydował się na formalne potwierdzenie głosowaniem swoich nowych prerogatyw jednoczesnego "wodza i kanclerza Rzeszy".
Referendum ludowe przygotowała intensywna propaganda i agitacja tłumów podczas manifestacji. 17 sierpnia Hitler w przemówieniu radiowym poprosił naród, by mu zaufał.
Głosowanie wykazało frekwencję sięgającą 95,71% uprawnionych. Spośród tych osób prawie 90% głosowało za Hitlerem. Ponad 800 tysięcy głosów uznano za nieważne. Hitler objął więc w państwie niemieckim władzę absolutną, a tytuł "Führera i Kanclerza Rzeszy" należało odtąd w stosunku do niego stosować konsekwentnie przy wszystkich okolicznościach życia publicznego.
Wyrazem dokonanych zmian, była też korekta przysięgi składanej przez wszystkich niemieckich żołnierzy. Zamiast przysięgać wierność "narodowi i ojczyźnie", od tej pory musieli oni przysięgać wierność samemu Hitlerowi.
Liga narodów i zbrojenia niemieckie
Niemcy rządzone przez Adolfa Hitlera zaczęły się intensywnie zbroić. Ich ogromne fabryki dzień i noc produkowały amunicję. Liczebność armii dawno przekroczyła liczbę ustaloną traktatem wersalskim.
Liga Narodów zareagowała na te działania ostrym i jednoznacznym potępieniem Niemiec. Hitler natomiast zaczął domagać się natychmiastowego równouprawnienia Niemiec w międzynarodowym życiu publicznym. Francja opublikowała notę, w której "uroczyście zaprotestowała przeciw zalegalizowaniu zbrojeń niemieckich". Zbrojenie się Niemiec stało się jednak faktem dokonanym.
Nazistowskie represje w stosunku do ludności żydowskiej
W roku 1935 w życie weszły liczne dekrety ustanawiające rasistowskie prawodawstwo i wykluczające Żydów z wszelkiego życia politycznego. Niemcom żydowskiego pochodzenia odebrano prawa podstawowe, a w pierwszej kolejności niemieckie obywatelstwo. Konsekwencją tego kroku było zabronienie Żydom zajmowania wszelkich stanowisk publicznych. Żołnierze i państwowi funkcjonariusze pochodzenia żydowskiego zostali ze swych stanowisk zwolnieni bez jakichkolwiek wyjaśnień. Wstrzymano też wypłatę rent. Nowe rozporządzenia definiowały rasy: "niemiecką", "żydowską' i "mieszaną".
Zajęcie Nadrenii
Gdy Liga Narodów kontynuowała negocjacje związane z konfliktem w Etiopii, Hitler przywrócił obowiązkową służbę wojskową i wysłał odziały Wehrmachtu do zdemilitaryzowanej Nadrenii. Operację tę Berlin określił jako "zwykłe przywrócenie suwerenności niemieckiej na tym terytorium". Według państw zachodnich było to jednak oczywiste pogwałcenie prawa międzynarodowego. Ich reakcje nie wyszły jednak poza wymianę not dyplomatycznych i serię konferencji. Jednocześnie wszystkie zainteresowane strony (nie wyłączając strony niemieckiej) podkreśliły wolę zachowania pokoju.
19 marca Rada Ligi Narodów uznała Niemcy za winne zerwania układu wersalskiego. Decyzję tą z satysfakcją przyjęły Wielka Brytania, Francja i Włochy. Polska zachowała powściągliwość.
Tymczasem ludność niemiecka przygotowywała się do kolejnego referendum. Wyborcy mieli dokonać wyboru siedmiuset deputowanych i ocenić politykę nazistowską. Propaganda jak zwykle zrobiła swoje i partia nazistowska odniosła kolejne błyskotliwe zwycięstwo. Poparło ją 44 412 000 Niemców na ogólną liczbę 44 955 000 głosujących. Jednocześnie oznaczało to poparcie narodu dla remilitaryzacji Nadrenii, a Hitlerowi dawało niczym nieograniczoną dominację nad Reichstagiem.
Potępienie "sztuki zdegenerowanej"
W lipcu 1937 roku władze nazistowskie w Niemczech rozpoczęły oczyszczanie niemieckiego "pejzażu kulturalnego" z dzieł artystów "zwyrodniałych". Malarze i rzeźbiarze, których dzieła nie odpowiadały nowym kryteriom ideologicznym, zostali publicznie potępieni. W tej grupie znaleźli się między innymi: Paul Klee, Oskar Kokoschka, Emil Nolde, Max Backmann i Wassily Kandinsky. Po wystawie ich dzieła jako przykłady "sztuki zdegenerowanej" zostały publicznie spalone lub sprzedane za granicę. Ich autorzy dostali jednocześnie "zakaz tworzenia", jeśli nie dostosują się do wymogów "nowej rzeczywistości". Niektórzy z nich zostali ponadto aresztowani. Części udało się wyemigrować za granicę.
Wkroczenie do Austrii
Gdy wojska niemieckie zbliżały się już do granic austriackich, Berlin złożył Austrii ultimatum, żądając dymisji kanclerza Schuschnigga. Nowym kanclerzem, mianowanym przez austriackiego prezydenta Wilhelma Miklasa został Arthur Seyss - Inguart, który zaapelował do ludności o zachowanie spokoju, a do Hitlera wysłał telegram z prośbą o pomoc wojskową. Hitler podpisał rozkaz interwencji w Austrii i zaczęła się inwazja. Kilka godzin później kancelaria parlamentu austriackiego ogłosiła utworzenie rządu nazistowskiego.
Wkraczając do Austrii, armia niemiecka nie napotkała żadnego oporu. Następnego dnia Adolf Hitler przyjechał do Wiednia. Nowy kanclerz, A. Seyss - Inguart powitał go uroczyście i wyraził życzenie "przywrócenia Austrii ojczyźnie", czyli Rzeszy Niemieckiej.
W kwietniu 1938 roku (prawie miesiąc po "połączeniu" Austrii z Rzeszą Niemiecką, czyli po tzw. "anschlussie Austrii"), ludność Rzeszy miała wyrazić swoją opinię na ten temat. Kartka referendalna zawierała dwa pytania. Pierwsze dotyczyło polityki hitlerowskiej w ogóle, drugie - tematu "anschlussu Austrii". W głosowaniu nie brał udziału potomek cesarzy austriackich - Otto Habsburg, zagrożony aresztowaniem za zdradę stanu. Zwrócił się on z apelem do świata, wzywając do akcji przeciw agresorowi niemieckiemu wielkie mocarstwa europejskie. Nie wpłynęło to jednak na rezultaty referendum - 99,7% głosów na "tak" oddano w Austrii; 99% w Niemczech.
W pierwszych dniach kwietnia "Wielka Rzesza" została uznana przez Wielką Brytanię i Francję.
Aneksja Sudetów
W październiku 1938 roku wojska niemieckie wtargnęły na teren Sudetów, a Hitler ogłosił powstanie "Sudetlandu". Już we wrześniu dymisję zgodził się złożyć prezydent Edwart Benesz. Słowacy zażądali niezależności i wkrótce doszło do rozbioru ziem czeskich.
Wydarzenia "kryształowej nocy"
9 listopada 1938 roku doszło do kolejnej akcji przeciw ludności żydowskiej. Aneksja Austrii do Rzeszy Niemieckiej wywołała także w Austrii wybuch nienawiści rasowej do ludności żydowskiej.
Sygnał do kolejnego wybuchu nienawiści w Rzeszy dał rozpaczliwy akt siedemnastoletniego Żyda - Herchela Grünspana, który 7 listopada w ambasadzie niemieckiej w Paryżu zabił sekretarza Ernsta von Ratha (myśląc zresztą, że ma przed sobą samego ambasadora, na którym chciał pomścić zniewagę, jakiej dopuszczono się wobec jego niemieckich krewnych). Wiadomość o zamachu szybko dotarła do Rzeszy i została wykorzystana przez nazistowską propagandę.
Sygnał do pogromu dano dwa dni później, po kolejnym przemówieniu A. Hitlera przeciw Żydom. Na całym terenie Niemiec grupy terrorystów (złożone głównie z członków oddziałów SA) zaatakowały żydowskie domy, sklepy i synagogi - niszcząc, mordując i paląc. Śmieć poniosło 91 osób (głównie handlarzy żydowskich). Zniszczono 171 mieszkań, 29 magazynów i 101 miejsc żydowskiego kultu. Przy okazji zdewastowano 7500 innych budynków. Nazwa wszystkich tych działań - "kryształowa noc" - pochodzi od brzęku tłuczonych szyb w oknach żydowskich domów.
Akcji "kryształowej nocy" towarzyszyło zesłanie 35 tysięcy Żydów do obozów koncentracyjnych, (oficjalnie: po to, by przyśpieszyć ich emigrację z terenu Niemiec).
Ostatnie przygotowania do wojny
W sierpniu 1939 roku niemieckie przygotowania wojskowe przybrały na sile. Rzesza Niemiecka znalazła się w stanie powszechnej mobilizacji i była gotowa do natychmiastowego rozpoczęcia działań wojennych. Armia lądowa, lotnictwo, flota morska, przemysł zbrojeniowy i propaganda, tylko czekały na rozkazy wodza. Połowa dywizji mogła być do wojny ofensywnej zaangażowana natychmiast, a każda jednostka pancerna dysponowała własną artylerią i lotnictwem.
Dowództwo niemieckie nie było w pełni zadowolone z ilości nowoczesnego sprzętu. Zakładało jednak, że braki te zrekompensuje atak z zaskoczenia. Następnym krokiem Hitlera stał się więc atak na Polskę 1 września 1939 roku i rozpętanie II wojny światowej.
Społeczeństwo niemieckie
Od samego początku ogromny wpływ na karierę Adolfa Hitlera mieli niemieccy przemysłowcy i finansjerzy, obawiający się rozszerzenia rewolucji komunistycznej. To właśnie dzięki ich poparciu, jak również dzięki staraniom sfer konserwatywnych i dużej części generalicji 30 stycznia 1933 roku Adolf Hitler powołany został na stanowisko kanclerza Rzeszy i mógł rozpocząć budowę swojego państwa faszystowskiego. Razem z nim rządy zaczęły też szantaż polityczny i terror.
Gdy w roku 1934 (przy pomocy wiernych sobie bojówek - SS) Hitler rozprawił się z opozycją skupioną w osobach kierownictwa SA (tzw. "noc długich noży"), mógł pomyśleć o innych przeciwnikach politycznych.
Wkrótce mianował się wodzem (po niemiecku: "Führer"), z pomocą Gestapo w kraju zaprowadził dyktaturę i terror policyjny, rozbudował obozy koncentracyjne dla przeciwników politycznych i przedstawicieli znienawidzonych nacji (Cyganie, Żydzi) i rozpoczął represje wobec lewicy. Rozbudowując armię niemiecką, (nad którą objął naczelne dowództwo) złamał jednak postanowienia traktatu wersalskiego.
Dyktatorska władza zlikwidowała opozycję i zapewniła Hitlerowi bezwzględne posłuszeństwo partii i narodu. Centralizacji władzy w osobie wodza towarzyszyło zniesienie organizacji federacji związkowych, połączenie dotychczasowej władzy kanclerza (premiera) i prezydenta w jednej osobie - "wodza i kanclerza" oraz szeroko głoszone i przy każdej okazji głośno skandowane hasło polityczne: "jeden lud, jedna Rzesza, jeden wódz". Wprowadzaniu w Niemczech monopartyjności towarzyszyło także bezwzględne podporządkowywanie jej administracji, której struktury urzędowe nakładały się odtąd na partyjne.
Dla idei silnego i zwartego państwa do minimum ograniczono swobody obywatelskie - wprowadzając cenzurę, pozbawiając społeczeństwo wolnej prasy i prawa do wolnych zgromadzeń oraz zakazując wszelkiej pozapartyjnej działalności politycznej. Dyscypliny społeczeństwa niemieckiego pilnowały: policja, armia oraz paramilitarne oddziały SA, SS i SD (Służba Bezpieczeństwa), wsparte funkcjonariuszami Gestapo (Tajnej Policji Państwowej). Jednocześnie trwała militaryzacja społeczeństwa, idąca w parze z modernizacją wojska. Szalała propaganda (stanowiąca zawsze pożądany element wojny psychologicznej), a środków do manipulacji masami dostarczała indoktrynacja.
Adolf Hitler szczycił się zwalczaniem bezrobocia, organizowaniem robót publicznych, ustawodawstwem socjalnym, stymulacją gospodarki przestawionej na zaspokojenie potrzeb przyszłej wojny i modernizacją rolnictwa. Związki zawodowe ustąpiły miejsca korporacjom - - związkom pracowników i pracodawców z tej samej branży, działającymi pod zwierzchnością państwa. Przynależność do nich stała się obowiązkowa, a celem ich było ograniczenie zasięgu idei marksistowskiej walki klas.
Ingerencja partii wkraczała też w życie kulturalne i oświatę. Wszystkie programy nauczania, prasa i wszelkie publikacje obłożono ścisłą cenzurą. Dzieła "nieprawomyślne" natychmiast niszczono, a ducha narodu niemieckiego kształtowano w atmosferze wieców i defilad. Manifestowano na nich siłę partii. Młodzież nazistowską wychowywano w różnych organizacjach paramilitarnych (Hitlerjugend itp.).
Jednoczeniu społeczeństwa służyć miała też ciągła nagonka na wspólnego wroga i represje stosowane wobec społeczności Żydowskiej, uzasadnione ustawami norymberskimi (z 1935 roku), otwierającymi drogę masowym mordom i organizacji obozów koncentracyjnych.
Ustrój faszystowski bez wahania ingerował więc we wszystkie dziedziny życia i ustalał wszelkie normy, budując świat fanatyków i bojowników, którzy identycznie myślą, skandują te same hasła, a jednocześnie szpiegują się nawzajem.
Faszyzm był więc ideologią pełną nienawiści i bynajmniej nie stroniącą od ludobójstwa. Gloryfikując własny naród, pogardzał jednocześnie innymi narodami.
Jego cechą charakterystyczną była nieustannie podkreślana teza o ciągłej obecności groźnego wroga, którego bezwzględnie należy zwalczać. Zwalczaniu temu służył wyspecjalizowany aparat przymusu (policja polityczna, obozy odosobnienia dla nieposłusznych obywateli i wrogów ustroju). Zwykły donos z reguły wystarczał więc, aby obywatelem zainteresowały się służby specjalne. A stąd nie było już daleko do wyroku długoletniego więzienia, czy do osadzenia w obozie koncentracyjnym. Zwłaszcza, że prowadząc przesłuchania, państwowe organy ścigania używały tortur i wymuszały dowolne zeznania.
W obozach pracy, obozach koncentracyjnych, więzieniach i innych miejscach odosobnienia (niekiedy także w szpitalach koncentracyjnych) całymi latami przetrzymywano wrogów politycznych. W okropnych warunkach bytu, przymuszano ich do pracy niewolniczej albo poddawano medycznym eksperymentom. SS kontrolująca posłuszeństwo społeczeństwa wyszukiwała w nim (faktycznych i rzekomych) wrogów NSDAP. Zgodnie ze wskazaniem wodza, prześladowała szczególnie Cyganów i Żydów, (początkowo umieszczając ich w specjalnie wydzielonych, odrębnych dzielnicach miast - tzw. gettach, a potem - dokonując masowej ich eksterminacji).
Wszystko to, zgodne było z tezami przedstawionymi przez Hitlera w "Mein Kampf" - - z założeniami, że Niemcy są "narodem panów", którym inne narody powinny służyć i dla których inne narody powinny pracować. Tezy "Mein Kampf" stały się fundamentem europejskiego antysemityzmu i holokaustu, masową eksterminację Żydów uzasadniając tym, że to oni odpowiadają za wszelkie problemy niemieckiego społeczeństwa.
Polityka zagraniczna Hitlera odzwierciedlała tylko jego dążenia imperialne (wystąpienie z Ligi Narodów, rozpoczęcie zbrojeń, upowszechnienie służby wojskowej, remilitaryzacja Nadrenii, wysunięcie roszczeń wobec ziem Polski, ingerencja w hiszpańską wojnę domową, zaanektowanie Austrii, rozbiór Czechosłowacji i wreszcie utworzenie osi "Berlin - Rzym", a potem "Berlin - Rzym - Tokio" i rozpoczęcie II wojny światowej).
Wystąpienia Hitlera mówiące początkowo tylko o konieczności odbudowy Rzeszy i powstrzymania zagrażającemu całej Europie ruchowi komunistycznemu, sprawiły, że długo nie dostrzegano zagrożenia, niesionego przez faszyzm. Trudny okres po I wojnie światowej ujawnił siłę społecznego strachu przed chaosem. Powstanie państwa faszystowskiego było bowiem skutkiem i wyrazem nastrojów rozczarowanego i zagubionego społeczeństwa niemieckiego.
Faszyzm, określany często jako "ustrój pogardy dla życia ludzkiego", oparty na niepodzielnych rządach monopartii i podporządkowany jedynie słusznej narodowej ideologii, kontrolujący gospodarkę i publiczną administrację, a społeczeństwo scalający wokół nienawiści do wspólnego wroga stał się nieokiełznaną siłą.
Charakterystyczne jego cechy - bezwzględne tłumienie wszelkiej opozycji, podtrzymywanie w społeczeństwie w atmosfery ciągłego strachu, odwrócona hierarchia wartości (zastąpienie na piedestale życia jednostki i jej dobra, istnieniem i dobrem całej organizacji), atmosfera nieustannej czujności i "zwierania szeregów", oraz mniej lub bardziej widoczna indoktrynacja, dowolnie kształtowały świadomość podporządkowanych mu mas, które z całego serca wierzyły w narzuconą sobie ideologię i w razie potrzeby gotowe były oddać za nią życie. Kontroli tego światopoglądu, towarzyszyło natychmiastowe i surowe karanie przypadków nieposłuszeństwa. Terror był więc na porządku dziennym. Faszyzm był jednak "ustrojem śmierci" przede wszystkim dlatego, że bez wahania popełniał najokropniejsze zbrodnie i kosztował życie kilkudziesięciu milionów ludzi.
Zbrodnie uderzające w narody "podludzi" zostały dokonane w wyniku świadomej i planowej działalności NSDAP, realizującej planowy program ludobójstwa. Funkcjonariusze NSDAP nie cofali się przed wojną napastniczą, morderstwami dokonywanymi zarówno na jeńcach wojennych, jak i na ludności cywilnej, masową zagładą w obozach koncentracyjnych i niewolniczą eksploatacją innych narodów. Na sumieniu mieli wysiedlenia i pacyfikacje, burzenie i palenie domów, całych miast i wsi, grabież majątku i niszczenie skarbów kultury narodowej, a także politykę wynaradawiania i germanizacji innych grup społecznych.
Celem napaści III Rzeszy na Polskę 1 września 1939 roku była likwidacja państwa polskiego i wyniszczenie polskiego narodu, który (jak wszystkie zresztą narody słowiańskie) uznany został przez hitlerowców za małowartościowy i miał zostać pozbawiony swego kierownictwa oraz poddany systematycznemu wynaradawianiu i niszczeniu.
W tym celu już od dawna dyplomaci niemieccy podejmowali jawne i tajne działania, zmierzające do obalenia wersalskiego traktatu pokojowego z roku 1919 i zlikwidowania jego następstw. Końcowym rezultatem tych starań był pakt z ZSRR (tzw. pakt Ribbentrop - - Mołotow), plan napaści na Polskę ("Fall Weiss") oraz eksterminacji polskiego narodu, opracowane przez władze i centralne instytucje hitlerowskie Niemiec jeszcze na długo przed agresją III Rzeszy.
Ukoronowaniem wszystkich tych planów był (w latach II wojny światowej) tzw. Generalny Plan Wschodni, który założył wysiedlenie około 85% pozostałych (po wojnie) przy życiu Polaków i przekształcenie ziem państwa polskiego w obszar kolonizacyjny dla ludów i ras germańskich. Działania hitlerowskich sił zbrojnych na terenie ziemi polskich prowadzono z pogwałceniem praw i międzynarodowych zwyczajów wojny. Koncepcja wojny totalnej (realizowana już od roku 1939), zakładała nie tylko niszczenie polskich sił zbrojnych, ale wszystkich sił przeciwnika - zwłaszcza ludności cywilnej. W pierwszym ataku samolotów Luftwaffe na nie posiadający obiektów wojskowych obszar miasta Wielunia (1 września 1939 roku) zginęło 1200 osób cywilnych.
W czasie pacyfikacji bezpośrednio nie związanych z działaniami wojennymi, całkowitemu zniszczeniu uległo 75 wsi, a znacznemu zniszczeniu - 350. Największe masakry ludności cywilnej miały miejsce we wsiach: Aleksandrów, Borów, Jamy, Jabłoń - Dobki, Kitów, Krasowo - Częstki, Lipniak - Majorat, Łężek, Michniów, Milejowiec, Rajsk, Różanice, Skłoby, Smoliców, Sochy, Szczecyn i Złoczew. W czasie pacyfikacji tych i innych miejscowości zdarzały się przypadki palenia ludzi żywcem. W realizacji hitlerowskiej polityki wyniszczenia polskiego społeczeństwa kluczową rolę odegrał system obozów (obozy koncentracyjne, ośrodki masowej zagłady, obozy karno - śledcze podległe SS i Gestapo oraz obozy przesiedleńcze i przejściowe, związane z działalnością centrali przesiedleńczej, a także obozy pracy przymusowej oraz obozy specjalne dla dzieci i młodzieży).
Przez wszystkie obozy hitlerowskie przeszło około 18 milionów więźniów (w tym około 5 milionów obywateli polskich), z których około 11 milionów zginęło. Wśród ofiar było około 3,5 miliona obywateli polskich.
Miejscami tortur i mordów dokonywanych przez hitlerowców były również więzienia. Ponurą sławą "cieszyły" się szczególnie: Pawiak w Warszawie, więzienie przy ulicy Montelupich w Krakowie, Zamek w Lublinie, Fort VII w Poznaniu oraz więzienia w: Kielcach, Ciechanowie, Nowym Sączu, Radomiu, Tarnowie, Zakopanem, Zamościu, Wrocławiu i Opolu.
W latach okupacji zbrodniarze hitlerowcy mordowali ludność żydowską, dokonali likwidacji gett (osadzoną w nich ludność żydowską przenosząc do obozów koncentracyjnych i ośrodków masowej zagłady). Ogółem, hitlerowcy wymordowali około 2,7 milionów Żydów mieszkających przed wojną na terenach Polski, z czego około 600 - 700 tysięcy w indywidualnych i masowych egzekucjach, około 600 tysięcy w gettach i w przybliżeniu 1,4 miliona w obozach masowej zagłady.
Podobny los spotkał narodowości Romów i Cyganów. Hitlerowcy mordowali też osoby kalekie, niedorozwinięte i chore psychicznie, a także starców. Akty takie miały miejsce w zakładach w Kobierzynie, Chełmie, Choroszczy, Dziekance, Kochanówku, Kocborowie, Obrzycach, Zofiówce, oraz w zakładzie w Lublińcu, gdzie za pomocą dużych dawek luminalu mordowano także zdrowe dzieci.
Szczególnie okrutną, popełnianą w imię czystości rasy aryjskiej zbrodnią było też odbieranie rodzicom dzieci, które uznanych za "rasowo wartościowe".
Na ziemiach wcielonych do Rzeszy w toku hitlerowskiej ekspansji we wszystkich dziedzinach stosowano prawo Rzeszy Niemieckiej - Niemcy objęli więc wszelkie stanowiska, a językiem urzędowym ustanowili język niemiecki. Prawie cały majątek narodu polskiego objęto konfiskatą. Narodowi polskiemu uniemożliwiono normalne życie społeczne, kulturalne i religijne, całkowicie likwidując polskie szkolnictwo i ograniczając swobodę poruszania się. Hitlerowskie plany przewidywały wysiedlenie z zajętych terenów około 3 milionów Polaków i całkowitą likwidację polskiej inteligencji.
Polityka okupacyjna Niemiec na terenie Generalnej Guberni kształtowała się w uzależnieniu od ogólnej koncepcji polityki wschodniej i sytuacji militarnej III Rzeszy. Okupant niszczył polską inteligencję, brutalnie stosował terror, stwarzał niezwykle ciężkie, (sprzyjające wysokiej śmiertelności ludzi) warunki materialne i zaopatrzeniowe w miastach, przygotowywał plan włączenia Generalnej Guberni do Rzeszy Niemieckiej, wykorzystując ją jednocześnie jako rezerwę niewolniczej siły roboczej dla Rzeszy.
Środkiem przedsięwziętej polityki terroru i eksterminacji polskiej ludności stały się masowe egzekucje. Większość z nich, szczególnie tych potajemnych, nie została poprzedzona żadnymi wyrokami sądów, (nawet sądów wojskowych, czy policyjnych). Mordów dokonywano na podstawie decyzji władz policyjnych i cywilnej administracji. Mordowano przede wszystkim: przedstawicieli inteligencji, polskich działaczy politycznych, członków ruchu oporu i innych konspiracyjnych organizacji.
Jeszcze przed wojną naziści przygotowali specjalne listy proskrypcyjne, na podstawie których, później dokonywali aresztowań i morderstw tysięcy spośród przedstawicieli elity polskiego społeczeństwa.
Licznych morderstw na przedstawicielach narodu polskiego dokonali też członkowie paramilitarnych organizacji mniejszości niemieckiej i jednostki Wehrmachtu. Pierwsze egzekucje odbyły się w Katowicach i Bydgoszczy, w obrębie wsi województwa łódzkiego i w Częstochowie. Licznych potajemnych egzekucji dokonywano też w pierwszych miesiącach okupacji na Pomorzu, na Śląsku i w Wielkopolsce. Potem akcja nasilonych (tajnych i jawnych) egzekucji przeniosła się w okolice Warszawa, Lubelszczyzny, Zamościa, na ziemie radomskie, na Nowosądecczyznę oraz w okolice Ciechanowa, Zakopanego, Wilna, Lwowa, Stanisławowa i Równego.
Podczas akcji pacyfikacyjnych ludności wiejskiej dokonywano egzekucji, aresztowań i wysiedleń oraz rabowano mienie i palono zabudowania. Pierwszych tego rodzaju pacyfikacji dokonał (już we wrześniu 1939 roku) Wehrmacht. Później organizowały je SS i inne formacje policyjne. Największych zbrodni związanych z akcją wysiedleńczą dokonano na Kielecczyźnie i Zamojszczyźnie.
