Stalinizm w Polsce przypadał na lata 1948 - 1956. Charakteryzował się ustrojem totalitarnym, kultem jednostki, eliminacją przeciwników politycznych.

Stalinizm w Polsce - początki

Po wojnie w Polsce rozpoczęły się procesy wprowadzające system rządów wzorowany na systemie radzieckim. System totalitarny przejawiał się w fikcyjnej wielopartyjności, kulcie wodza, kontroli państwa przez radzieckie służby NKWD i wojsko radzieckie. Ograniczono podstawowe prawa obywatelskie: wprowadzono cenzurę, likwidowano związki zawodowe, stowarzyszenia, samorządy lokalne. 

Powstał Urząd Bezpieczeństwa zajmujący się inwigilacją i zastraszaniem obywateli. Uszczelniono granice, kontrolowano korespondencję i prywatne życie obywateli. Podjęto walkę z Kościołem katolickim. W literaturze i sztuce narzucono realizm socjalistyczny.

Partie polityczne

Przeprowadzono procesy niezależnych socjalistów z PPS, a następnie doprowadzono do połączenia PPS z PPR w 1948 tworząc Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, na czele której stanął Bolesław Bierut.Wśród ludowców, po wyjeździe Stanisława Mikołajczyka na emigrację, doszło do połączenia Stronnictwa Ludowego i PSL w Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.

Stronnictwo Pracy zawiesiło działalność w 1950 r.

Stronnictwo Demokratyczne, deklarujące swą niezależność, uznało przodującą rolę partii robotniczej w budowie socjalizmu. Pomimo istnienia trzech partii politycznych, w Polsce panował system monopartyjny.

Konstytucja 1952

22 lipca 1952 r. uchwalono, zatwierdzoną przez Józefa Stalina, konstytucję. Odwoływała się ona do konstytucji marcowej oraz konstytucji ZSRR. Wprowadziła nową nazwę państwa: Polska Rzeczpospolita Ludowa. Obowiązującym ustrojem miała być demokracja ludowa, a władzę sprawował "lud pracujący miast i wsi".

Zlikwidowano senat, władzę sprawował jednoizbowy sejm, a Rada Państwa łączyła elementy władzy ustawodawczej i wykonawczej. Sądy straciły niezależność i niezawisłość. Zadaniem sądownictwa stała się ochrona ustroju państwa, a prokuratura stanowiła organ władzy. Zlikwidowano samorząd terytorialny.

Zagwarantowane w konstytucji prawa obywatelskie nie były przestrzegane.

Stalinizm w Polsce - oddziaływania na obywateli

W 1948 r. połączono organizacje młodzieżowe w Związek Młodzieży Polskiej. Utworzono liczne organizacje podporządkowane partii: Zrzeszenie Studentów Polskich, Liga Przyjaciół Żołnierza, Liga Kobiet. W 1948 r. wprowadzono ustawę  o przymusowej pracy i szkoleniu wojskowym młodzieży w wieku 16-21 lat.

Wzmocniono system bezpieczeństwa publicznego rozbudowując Milicję Obywatelską i Urząd Bezpieczeństwa. Cały system bezpieczeństwa podporządkowany był radzieckiej kontroli. Powstało Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego zajmujące się zwalczaniem przeciwników politycznych.

Stosowano represje wobec żołnierzy AK i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przebywających w kraju. Walczono z inteligencja, przedstawicielami Kościoła katolickiego, posiadaczami ziemskimi i opozycją polityczną. Odbywało się to poprzez masowe aresztowania, procesy pokazowe, zastraszanie, pozbawianie środków do życia, zastosowanie odpowiedzialności zbiorowej.

Zdominowano kulturę i sztukę: w teatrach i kinach dobierano właściwy repertuar, ideologia socjalistyczna była przekazywana w radio, prasie i filmie. Wprowadzono cenzurę. W sztuce dominował socrealizm przejawiający się tematyką robotniczą i masowością.