Faszyzm to masowy ruch polityczny o skrajnie nacjonalistycznym charakterze, zmierzających do stworzenia państwa totalitarnego. Powstał jako protest przeciwko rezultatom I wojny światowej i był ideologią ludzi pokonanych, rozczarowanych   i spragnionych odwetu. Zwracał się przeciwko: liberalizmowi, demokracji, pluralizmowi partyjnemu, parlamentaryzmowi, a także przeciwko kapitalizmowi, bolszewizmowi, komunizmowi i chrześcijaństwu. Był wrogo nastawiony do indywidualizmu, humanitaryzmu i racjonalizmu, a od człowieka żądał wiary w przekonania swojego wodza. Głosił „dziejową misję” własnego narodu i jego wyższość nad innymi narodami. Budował państwo totalitarne -- monopartyjne i policyjne, przenikające we wszystkie dziedziny życia publicznego i prywatnego, a także ingerujące w rozwój nauki i kultury.

Nazizm to skrajna wersja niemieckiego faszyzmu. Zmierzał do ustanowienia „wielkogermańskiej Rzeszy”. Zwracał się przeciw: liberalizmowi, systemowi wielopartyjnemu, parlamentaryzmowi, demokracji, marksizmowi, komunizmowi, pacyfizmowi, chrześcijaństwu i Kościołom (próbując stworzyć własną religię). Głosił skrajny nacjonalizm, uważając naród za rasową i biologiczną wspólnotę krwi. Walkę i wojnę uważał za podstawowe prawo społeczne. Uzasadniał ją brakiem koniecznej „przestrzeni życiowej”.

Podstawą ideologii komunistycznej z kolei, stała się teza o  zasadniczym znaczeniu „walki klas” i o szczególnej roli klasy robotniczej w przejściu od kapitalizmu do socjalizmu. Ideologia komunistyczna odrzucała religię, koncepcje wolności, prawa i demokracji. Jest też przeciwna prawu własności prywatnej. Rządząca partia doprowadzała do wprowadzenia rządów terroru opartych na aparacie policyjnym, doprowadzając do masowych czystek które miały cechy ludobójstwa. Prześladowania te szczególnie nasilone były w odniesieniu do średnich i wyższych warstw społecznych, w tym do inteligencji i duchownych.

Cechy wspólne:

Wspólną cechą wszystkich tych trzech ideologii jest teza o ciągłej obecności wroga, którego bezwzględnie należy zwalczać. Służy temu bardzo rozbudowany aparat przymusu (policja polityczna, obozy odosobnienia dla wrogów ustroju i nieposłusznych obywateli).

W ustroju totalitarnym zwykły donos wystarczy, aby obywatelem zainteresowały się organy ścigania. A stąd już niedaleko do łagrów, czy obozów koncentracyjnych. Zwłaszcza, że policja polityczna prowadząc przesłuchania uprawniona jest do stosowania tortur  i wymuszania zeznań. W obozach koncentracyjnych, obozach pracy, więzieniach i łagrach państwo totalitarne przetrzymuje wrogów politycznych (zarówno tych zewnętrznych, jak  i własnych „nieprawomyślnych” obywateli), niekiedy całymi latami i bez sądu. W okropnych warunkach bytowych ludzi tych zmusza się do niewolniczej pracy, torturuje lub poddaje eksperymentom medycznym (np. testom broni biologicznej, chemicznej i gazów bojowych). Państwa totalitarne (z zasady nie szanujące życia jednostki) posługiwały się wszelkimi możliwymi sposobami zabijania. W nazistowskich Niemczech SS miała na celu kontrolowanie posłuszeństwa obywateli i wyszukiwanie ludzi przeciwnych NSDAP. Zgodnie ze wskazaniami Hitlera prześladowała szczególnie Żydów i Cyganów. Początkowo dla Żydów tworzono w miastach odrębne dzielnice - tzw. getta. Potem wywożono ich do obozów koncentracyjnych i masowo zabijano. Wszystko to, czyniono w myśl przedstawionej przez Hitlera (w „Mein Kampf”) teorii wielkich Niemiec, zakładającej, że Niemcy są „narodem panów”, pozbawionym odpowiedniej ilości terenu do rozwoju i mającym zbyt mało przestrzeni do życia oraz, że  narody słowiańskie powinny dla nich pracować.

W komunistycznej Rosji do życia wrogów i nieposłusznych obywateli również nie przywiązywano większej wagi. Zarówno jednych, jak i drugich zabijano, bądź umieszczano  w więzieniach i łagrach. Przykładem bezprecedensowego ludobójstwa było też wywołanie „wielkiego głodu” na Ukrainie, gdzie nieposłusznych rolników (nie chcących poddać się kolektywizacji) władze postanowiły zagłodzić. Wszystkie dostawy żywności były przymusowo rekwirowane, a kordon wojskowy uniemożliwiał wszelkie dostawy z zewnątrz. Obowiązujące wtedy „prawo o kłosach” za kradzież kilku kłosów zboża z kołchozowego pola przewidywało karę śmierci. W konsekwencji tych działań śmierć poniosło około 7-u milionów ludzi, a w Charkowie doszło do ludożerstwa. Relacje osób, które ten terror przeżyły są wstrząsające. Jedna z nich wspomina: „Gdy przyszliśmy do szkoły nie było tam jednego z naszych kolegów. Po kilku dniach nauczycielka kazała nam iść sprawdzić co się z nim dzieje. Postąpiliśmy zgodnie ze wskazaniami nauczycielki i poszliśmy kiedy zbliżaliśmy się do domostwa tego kolegi zatrzymali nas sąsiedzi i powiedzieli, aby tam nie wchodzić gdyż rodziców tego chłopaka ogarnęło  szaleństwo z głodu i zabili własnego syna ciało poćwiartowali i jedli porcjami”.

Państwa faszystowskie i komunistyczne nie szanujące praw człowieka, nie miały poszanowania także dla konwencji genewskiej, (określającej prawa jeńców wojennych), o czym świadczą odnalezione w Katyniu masowe groby polskich oficerów zamordowanych przez NKWD.

Zarówno faszyzm, jak i komunizm, są więc ustrojami „pogardy dla życia ludzkiego”, opartymi na rządach jednej partii i podporządkowanych jednej ideologii, kontrolujących gospodarkę i administrację publiczną, skupiających społeczeństwo wokół nienawiści do wroga. Dla obu tych systemów charakterystyczne jest tłumienie wszelkich ruchów opozycyjnych, utrzymywanie społeczeństwa w atmosferze ciągłego strachu. W obu dominuje moralny nihilizm, a hierarchia wartości społecznych jest odwrócona – życie jednostki jest bez wartości, liczy się tylko społeczność i wyznawana przez nią ideologia. W obronie tej ideologii konieczne jest ciągłe „zwieranie szeregów”. Społeczeństwo poddawane jest indoktrynacji i stałej kontroli światopoglądu. Utrzymywane jest w atmosferze ciągłej czujności i ciągłego strachu, a w przypadku nieposłuszeństwa poddawane terrorowi.

Nazizm i komunizm są więc „ustrojami śmierci”, a ich panowanie w Europie kosztowało życie kilkudziesięciu milionów ludzi.