Klęska armii niemieckiej, zarysowująca się klęska Austro-Węgier oraz odezwy Rady Regencyjnej wywołały aktywność Polaków celem zdobycia niepodległości. W polskim ruchu robotniczym występowało rozdwojenie. Jedno skrzydło niepodległościowe dążyło do powstania państwa polskiego. Głoszono hasło demokratyczno -parlamentarnego systemu władzy. Lewica opowiadała się za rewolucją i dyktaturą proletariatu uważając, że niepodległość Polski jest sprzeczna z głównymi założeniami skrajnych przedstawicieli tego nurtu. 10 listopada 1918 roku przyjechał do Warszawy z niemieckiej twierdzy Magdeburg Józef Piłsudski, a dzień później powołana przez Niemcy i Austro - Węgry Rada Regencyjna przekazała mu pełnię władzy nad wojskiem. 14 listopada 1918 roku podjęła ona decyzję o samorozwiązaniu i przekazaniu całej władzy nad Polską w ręce Piłsudskiego. Ten w dekrecie z 22 listopada 1918 roku ogłosił strukturę państwa, a sam objął funkcje Tymczasowego Naczelnika Państwa.

Ustrój polityczny

17 marca 1921 roku decyzją Sejmu Ustawodawczego uchwalono ustawę zasadniczą, od daty uchwalenia zwaną "Konstytucją marcową". Wstęp do niej oddawał nastroje społeczeństwa polskiego odwołując się do Boga Wszechmogącego. Zgodnie z ideą konstytucji państwo polskie było republiką. Naczelna zasada mówiła, że zwierzchnia władza należała do narodu i sprawowały ją w jego imieniu demokratyczne wybrany sejm i senat. Wprowadzono demokrację reprezentacyjną i system rządów parlamentarnych. Władza została rozdzielona według zasady Monteskiusza na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a obywatele uzyskali liberalne prawa. Władzę ustawodawczą sprawowało dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe składające się z dwóch izb Sejmu oraz Senatu. Na czele władzy wykonawczej stał prezydent wybierany co 7 lat przez obie izby. Do jego zadań należało mianowanie sędziów i stosowanie prawa łaski. Prezydent powoływał rząd zatwierdzany przez parlament. Wszystkie decyzje prezydenta wymagały kontrasygnaty premiera i wyznaczonego ministra. Władza wykonawcza należała do rządu, czyli Rady Ministrów reprezentowanej przez premiera. Obowiązywała zasada odpowiedzialności wszystkich członków Rady przed Sejmem. W kompetencjach rządu była władza ustawodawcza, mógł on wydawać rozporządzenia oraz zarządzenia wykonawcze. Władzę sądowniczą sprawowały niezawisłe sądy, obowiązywała zasada niezawisłości sędziów i nie można ich było usunąć z zajmowanego stanowiska. Zmiana konstytucji następowała za zgodą Sejmu i Senatu większością 2/3 głosów w obecności połowy składu. W 1926 roku miała miejsce nowelizacja konstytucji marcowej dodając do niej "nowelę sierpniową", która pozwalała prezydentowi rozwiązać parlament. Kolejną konstytucję uchwalono 23 kwietnia 1935 roku. Nowa ustawa zasadnicza wprowadzała system rządów autorytarnych.

Polityka państwa

Na pierwszego prezydenta II Rzeczypospolitej wybrano decyzją Zgromadzenia Narodowego Gabriela Narutowicza (9 grudzień 1922 rok). Jego osoba wywołała sprzeciw partii prawicowych, co w ostateczności doprowadziło do zamachu na prezydenta i zabójstwo. Nowym prezydentem 20 grudnia 1922 roku został wybrany Stanisław Wojciechowski. Ważną osobistością w państwie był Stanisław Grabski, który pełnił funkcje ministra skarbu i premiera. Jego reformy ożywiły gospodarkę kraju. W 1925 roku parlament zakończył prace nad ustawą o reformie rolnej. Przeprowadzono reformę skarbu i założono Bank Polski. Reformy Grabskiego nie poprawiły całkowicie sytuacji państwa polskiego, nadal były niedociągnięcia w przemyśle i panowało bezrobocie. Widząc zagrożenie od wschodu oraz niebezpieczeństwo z zachodu sytuacja stawał się napięta, bo brakowało silnej polityki zagranicznej. Dochodziło do częstych zmian rządowych i rósł kryzys ekonomiczny Polski. W tej sytuacji Józef Piłsudski dokonał zamachu stanu. Przewrót majowy z 1926 roku pozwolił przejąć władzę w ręce Marszałka. Po trzech dniach walki w stolicy między wojskami wiernymi rządowi i zamachowcami rząd Wincentego Witosa razem z prezydentem podali się do dymisji. Władzę w kraju objął Marszałek Sejmu. Ku zaskoczeniu opinii publicznej Piłsudski nie sprawował władzy dyktatorskiej i nie nastąpiła żadna krwawa rewolucja. Marszałek powołał rząd z Kazimierzem Bartlem. Pod koniec maja nowym prezydentem wybrany został Ignacy Mościcki, bliski współpracownik Piłsudskiego. Mimo pozorów zachowania konstytucji formalna władza należała do Naczelnika Państwa, stąd mówimy o systemie rządów autorytarnych. Pierwszym posunięciem nowych władz była nowelizacja konstytucji, a projekt zmian przedstawiono parlamentowi. Wszedł on w życie jako tak zwana "nowela sierpniowa". Wzmocniono rolę prezydenta upoważniając go do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Władza przeszła w ręce piłsudczyków. W wyniku kolejnych wyborów Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) stał się najsilniejszym klubem parlamentarnym. Partie opozycyjne - prawicowe, centrowe i lewicowe nie były w stanie utworzyć jednolitego frontu przeciwko obozowi władzy i odsuwały się od Piłsudskiego. Uaktywniła się młodzież narodowa, która zaczęła popierać założony przez Romana Dmowskiego Obóz Wielkiej Polski (OWP). W odpowiedzi na antydemokratyczne poczynania władzy sanacyjnej partie opozycyjne (Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast" oraz "Wyzwolenie", Stronnictwo Chłopskie, Polska Partia Socjalistyczna, Narodowa Partia Robotnicza i Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji) zdecydowały się bronić system parlamentarny. Powołali do życia Centrolew i opracowali wspólny plan walki z obozem sanacji. Działania opozycji doprowadziły do rozwiązania sejmu i senatu. Nastąpił wewnętrzny kryzys w państwie. Powołano kolejny rząd z Józefem Piłsudskim. W 1930 roku po rozwiązaniu parlamentu przeprowadzono nowe wybory. Sukces dzięki licznym nadużyciom władzy odniósł BBWR. Na premiera wybrano Walerego Sławka, a wszystkich przywódców Centrolewu aresztowano i zmuszono do emigracji. Konstytucją kwietniową z 1935 roku potwierdzono odejście Rzeczypospolitej od rządów demokratycznych w stronę autorytarnych. Polska położona była między dwoma agresywnymi sąsiadami - Związkiem Radzieckim i Niemcami. Pozycja państwa polskiego na arenie międzynarodowej nie wyglądała najlepiej. Nie mieliśmy sojuszników, a większość krajów patrzyła nieprzychylnie na odrodzoną Polskę. Celem naszych dwóch największych sąsiadów było zniszczenie Polski od wewnątrz, czemu służyła propaganda oraz zastosowanie blokady ekonomicznej. Niekorzystnie układały się stosunki z Czechosłowacją. Przyczyna tego stanu tkwiła w sporze o ziemie Spiszu, Orawy i Śląska Cieszyńskiego. Tylko z Francją mieliśmy dobre stosunki polityczne, co potwierdziło zawarcie sojuszu i umowy wojskowej. Podobną umowę podpisaliśmy z Rumunią. Nie utrzymywaliśmy stosunków dyplomatycznych z Litwą. Łotwa, Estonia i Finlandia zawarły w 1922 roku z Rzeczypospolitą traktaty o neutralności. Niekorzystnie dla Polski przedstawiała się sytuacja polityczna po podpisaniu układu w Rapallo w 1922 roku między wrogimi wobec Polski sąsiadami - Związkiem Radzieckim i Niemcami. W 1925 roku zawarto układ w Locarno, na podstawie którego Niemcy zagwarantowali granice ich zachodnich sąsiadów. Z czasem zasięg działania polskiej polityki zagranicznej uległ poszerzeniu. Polska nawiązała nowe stosunki z państwami europejskimi (z Czechosłowacją), z krajami Ameryki Północnej i Południowej, Bliskiego i Dalekiego Wschodu. W 1932 roku ministrem spraw zagranicznych został Józef Beck, który przyjął większą samodzielność w działaniu. W 1932 roku zawarto polsko - niemiecki układ o nieagresji. Na początku 1934 roku podpisana została polsko - niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy, ale Piłsudski nie wierzył w trwałość tych obietnic. W tym okresie wyzwoliliśmy się spod kurateli Francji i ułożyliśmy z nią relacje partnerskie. Gdy nowym ministrem spraw zagranicznych państwa radzieckiego został Wieczysław Mołotow stosunki między Związkiem Radzieckim i Niemcami uległy zacieśnieniu. W sierpniu 1939 roku doszło do podpisania paktu o nieagresji (pakt Ribbentrop - Mołotow).

Terytorium i ludność

Obszar II RP obejmował ponad 388 tysięcy km², co dawało nam szóste miejsce w Europie pod względem powierzchni. Północna, południowa i zachodnia granica państwa polskiego pozostawała nierozstrzygnięta. Decyzją traktatu wersalskiego na Górnym Śląsku, Warmii i na Mazurach miały odbyć się plebiscyty ludności. Skomplikowana sytuacja była na Górnym Śląsku, gdzie doszło do wybuchu trzech powstań narodowych w obronie granic. Niekorzystnie dla Polaków zakończyły się plebiscyty na Warmii oraz Mazurach, natomiast w plebiscycie na Górnym Śląsku przyznano II RP tylko 29% obszaru plebiscytowego. Śląsk Cieszyński znalazł się poza granicami państwa polskiego. Wschodnia granica została ukształtowana po wojnie polsko - bolszewickiej zakończonej pokojem w Rydze w 1921 roku. Większość granic państwa polskiego była sztucznie wytyczona. Rodziło to niebezpieczeństwo napaści z którejś strony, o czym mogliśmy się przekonać w 1939 roku. W pierwszym spisie powszechnym z 1921 roku w II RP mieszkało prawie 27 milionów obywateli. Ludności niepolskiego pochodzenia było około 35%. Najwięcej Polaków mieszkało w Małopolsce, a najmniej na Wołyniu. Rzeczypospolita była państwem wielonarodowym. Polacy stanowili 69% całej liczby ludności. Wśród mniejszości najwięcej było Ukraińców (4,5 miliona), Żydów (2 miliony), Białorusinów (1,5 miliona) i Niemców (1 milion). Do największej grupy społeczno-zawodowej II RP zaliczamy chłopów, a następnie robotników rolnych, drobnomieszczaństwo, pracowników umysłowych, przedsiębiorców i innych. Władza przez cały okres istnienia II RP cieszyła się bardzo wysokim poparciem społecznym.

Gospodarka

I wojna światowa spowodowała znaczne wyniszczenie ziem polskich. Narodził się problem integracji gospodarczej w całym kraju. Państwo polskie stanęło przed wieloma problemami. Zamierzano wprowadzić jedną walutę, ujednolicić system podatkowy, znieść bariery celne, wprowadzić system łączności, przebudować system połączeń komunikacyjnych. Brakowało pieniędzy, przedsiębiorcy nie spłacali zaciąganych pożyczek, co zmuszało rząd do obniżania wartości pieniądza (inflacja). W 1923 roku można mówić nawet o hiperinflacji, która zagrażała funkcjonowaniu państwa. Rosły ceny na podstawowe artykuły, a rząd drukował "puste pieniądze". Nastąpił gwałtowny spadek wartości pieniądza. Szerzyło się bezrobocie, a ludzie rozpoczęli strajki i demonstracje. Decyzją prezydenta Wojciechowskiego powołano pozaparlamentarny rząd składający się z fachowców ekonomicznych. Premierem został Władysław Grabski, który w swoim expose przedstawił program naprawy państwa. Dążył do zrównoważenia budżetu przez podwyższenie i lepsze ściąganie podatków. Zamierzał powiększyć wpływy pochodzące z przedsiębiorstw państwowych. Reformy te szły w parze z ograniczeniami wydatków państwowych. Przeprowadzono reformę walutową i założono Bank Polski. Po wykupieniu akcji Banku wprowadzono nową walutę - polski złoty. Reformy ministra skarbu odbiły się negatywnie na przemyśle, bo nastał problem bezrobocia. Sytuacja uległa poprawie dopiero w1926 roku, ożywił się rynek wewnętrzny, a zagraniczni przedsiębiorcy zaczęli inwestować w Polsce. Gospodarka II RP powiązana została ze światem, ale złą sytuację finansową i kryzys wewnętrzny w naszym kraju trudno było ukryć przed zagranicznymi inwestorami. Kryzys najwcześniej ujawnił się na wsi. Nędza polskiego rolnika i zmniejszenie popytu na towary rolnicze powodowało bankructwo mniejszych fabryk. Cały czas rosło bezrobocie, a społeczeństwo ubożało. Zjawiska które obserwowano w mieście odbijały się negatywnie na rolnictwie. Chłopi nie mogąc znaleźć nabywców obniżali ceny, co powodowało "nożyce cen" (pogłębianie się różnicy między cenami artykułów przemysłowych i płodów rolnych). W tym czasie wzrosły tez ceny światowe na artykuły rolnicze. Poczyniono oszczędności państwowe co pozwoliło rządowi na zorganizowanie robót publicznych dla bezrobotnych. Budowano drogi, wodociągi, nastąpiła elektryfikacja kraju. Dużą rolę w gospodarce wykonał Eugeniusz Kwiatkowski, który pełnił funkcje wicepremiera i ministra skarbu. W 1932 roku opracowano nowy program reform, wytyczono plany gospodarcze. Pierwszy 4 letni mówił o inwestycjach, natomiast drugi 6 letni zakładał rozbudowę sił zbrojnych.