Kształtowanie się niepodległego państwa polskiego.

W lipcu 1917 miał miejsce tzw. kryzys przysięgowy. Zażądano wówczas od Polaków służących w Polskich Siłach Zbrojnych aby złożyli przysięgę na wierność państwom centralnym. Piłsudski stwierdził, że należy odmówić składania przysięgi. Żołnierze z I i III Brygady w większości odmówili złożenia jej. Za to zostali internowani w jenieckich obozach. 22 lipca 1917 r. aresztowani zostali także Piłsudski i Sosnowski. W wyniku aresztowania Piłsudskiego Naczelną Komendę Polskiej Organizacji Wojskowej objął tajny sztab (tzw. konwent), na czele którego stanął Edward Rydz-Śmigły. Na skutek kryzysu przysięgowego i aresztowań Tymczasowa Rada Stanu utraciła społeczne poparcie i w 1917 r. złożyła dymisję. We wrześniu 1917 r. niemieckie władze utworzyły w Warszawie Radę Regencyjną, składała się ona z 3 regentów (sprawujących władzę): arcybiskup warszawski- Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i ziemianin Józef Ostrowski. Zorganizowana Rada Regencyjna powołała do życia pierwszy polski rząd na czele którego stanął historyk Jan Kucharzewski. Jednak władza Rady Regencyjnej w Królestwie Polskim była znacznie ograniczona. Nie mogła wpływać na polityczne działania w sprawie Polski ani też nie posiadała władzy nad Polskimi Siłami Zbrojnymi. Odniesiona przez Austro-Węgiery klęska w wojnie spowodowała, że polscy posłowie do wiedeńskiego parlamentu przyjęli 15 października 1918 r. uchwałę, w której stwierdzili, że są obywatelami państwa polskiego. Rada Regencyjna wystosowała odezwę (opierając się na orędziu prezydenta Wilsona), w której nawoływała do utworzenia państwa polskiego niezawisłego pod względem gospodarczym i politycznym, posiadającego dostęp do morza. Zmieniona też wtedy została rota Polskiej Siły Zbrojnej oraz upomniano się o uwolnienie z więzienia Józefa Piłsudskiego. Rada utworzyła również nowy rząd z Józefem Świeżyńskim jako premierem, celem jego było zorganizowanie administracji polskiej na okupowanych przez Austriaków i Niemców terenach. Społeczeństwo Polskie w chwili likwidacji zaborczych struktur rozpoczęło tworzenie własnych lokalnych ośrodków politycznej władzy.

Zabór austriacki:

  • Kraków - 28.10.1918 r. powstała Polska Komisja Likwidacyjna (weszli w jej skład przedstawiciele: PSL "Piast", PPSD, oraz ND). Miała charakter rządu dzielnicowego, organizowała administrację, siły zbrojne i policję, władza jej nie obejmowała Galicji wschodniej, tam wówczas toczyły się polsko-ukraińskie walki.
  • Cieszyn - 30.10.1918 r. - powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, skupiły się w niej wszystkie partie tego regionu.

Zabór pruski:

  • Poznań - 14.11.1918 r. powstał Naczelna Rada Ludowa, celem jej było przejmowanie władzy od Niemców. Znajdowała się pod wpływem Narodowej Demokracji.

Królestwo Polskie:

Lublin - 6.11.1918 r. powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej na czele z premierem Ignacym Daszyńskim. W jego skład wchodzili reprezentanci tzw. lewicy niepodległościowej, powiązanej z Piłsudskim. Rząd ten uważał się za ogólnopolski. Wydał manifest, który proklamował wprowadzenie w kraju republikańsko - parlamentarne rządy a także zapowiadał przeprowadzenie społecznych reform (rolnej, ochrony socjalnej robotników).

Po aresztowaniu w lipcu 1917 a następnie prawie rocznym przebywaniu w więzieniu, 11 listopada 1918 r. wrócił do Polski Józef Piłsudski i przejął władzę nad wojskiem. Dzięki własnym wojennym sukcesom cieszył się on dużym uznaniem. Zaraz po powrocie rozpoczął rozmowy z członkami niemieckiej rady żołnierskiej co do opuszczenia przez te jednostki okupowanych ziem polskich. W Warszawie przystąpiono do rozbrajania Niemców. 14 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała władzę Józefowi Piłsudskiemu, którego ogłoszono Tymczasowym Naczelnikiem Państwa (sprawował władzę cywilną). Piłsudski zażądał rozwiązania się Rządu Lubelskiego. Premierem ogólnopolskiego rządu został mianowany Jędrzej Maraczewski - socjalista, walczący w Legionach. 22 listopada 1918 r. rząd J.Moraczyńskiego wydał dekret, na mocy którego Polskę ogłoszono republiką. Józefa Piłsudskiego mianowano również Naczelnym Wodzem Sił Zbrojnych. Niepodległa Polska nie miała ustalonych własnych granic. Państwo Polskie objęło dawne obszary Królestwa Kongresowego (część rosyjskiego zaboru i zaboru austriackiego - Galicji). Niemcy nie zamierzali się wycofać z Poznania, Wielkopolski i Śląska. Nieustalone również były granice: wschodnia i południowa. 27 grudnia 1918 r. w Wielkopolsce wybuchło powstanie. Po zajęciu Poznania powstańcy przeprowadzili kilka bitew, dzięki czemu do połowy stycznia 1919 r. wyzwolili znaczną część Wielkopolski. Na podstawie Naczelnej Rady Ludowej utworzona została Armia Wielkopolska zaś jej dowódcą mianowany został gen. Dowbór - Muśnicki. Powstanie skończyło się zwycięstwem, wytyczono polsko-niemiecką granicę w Wielkopolsce (rozejmu w Trewirze). W styczniu 1919 r. w wyzwolonej części Polski przeprowadzono wybory do Sejmu Ustawodawczego. Jego głównym celem stało się opracowanie konstytucji wyzwolonej Polski. Pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego odbyło się 10 lutego 1919 r. Zostało otworzone przez Piłsudskiego. Sejm przekazał Piłsudskiemu urząd Naczelnika Państwa. Następnie uchwalono tzw. Małą Konstytucję. Na jej podstawie Naczelnik stał się reprezentantem uchwał sejmowych. Do zadań Naczelnika należało powoływanie rządu, on sam zaś był odpowiedzialny przed Sejmem. Podstawową sprawą odrodzonej Polski stało się zorganizowanie własnej silnej armii. W marcu 1919 r. Sejm Ustawodawczy wprowadził uchwałę o powszechnym poborze do wojska. Armię Wielkopolską oraz powracające z Francji jednostki generała włączono w skład Wojska Polskiego. W sierpniu 1919 r. WP liczyło już około 600 tys. żołnierzy.

Walki o wschodnią granicę II Rzeczypospolitej.

Ustalenia wschodniej granicy przyjęły dość skomplikowany charakter. Rosja negatywnie odnosiła się do niepodległej Polski ponieważ Polska stawała się zaporą na drodze do rozszerzeniu socjalistycznej rewolucji na zachód. Fakt ten uniemożliwiał Rosji niesienie pomocy rewolucjonistom w Austrii i Niemczech. Polscy politycy reprezentowali zgoła odmienne poglądy co do sprawy wschodniej granicy. Piłsudski opowiadał się za koncepcją federacyjną. Twierdził, że można osłabić Rosję poprzez uniezależnienie się podległych jej narodów. Nad Morzem Bałtyckim, Białorusi a także na Ukrainie winny zostać utworzone niezależne państwa, które mogły by wejść w związek federacyjny z Polską. Natomiast Roman Dmowski i obóz narodowy opowiadali się za inkorporacją (wcieleniem) do polskiego państwa bez jakichkolwiek ustępstw wobec miejscowej niepolskiej ludności, którą następnie można by spolonizować. W latach 1919-1921 toczyła się wojny polsko - bolszewicka. 17 listopada 1918 r. Armia Czerwona rozpoczęła " marsz na zachód", który był początkiem tej wojny. W lutym 1919 r. miały miejsce pierwsze starcia na terenach białoruskich i litewskich. Pod wodzą Piłsudkiego w kwietniu 1919 r. wojska polskie zdobywają Wilno, a w sierpniu 1919 r. Mińsk. Od listopad 1918 r. - do lipca 1919 r. ze zmiennym powodzeniem toczyła się wojna polsko - ukraińska. Ukraińskimi wojskami dowodził Semen Petlura. Dopiero, gdy wprowadzono do działań wojennych na froncie ukraińskim armię Hallera udało się odepchnąć Ukraińców pod Terespol. Wkrótce po nieudanej próbie opanowania Lwowa Polakom udało się wypchnąć oddziały Petlury za rzekę Zbrucz (poza wschodnią granicę Galicji, na terytorium Ukraińskiej Republiki Ludowej). We wrześniu 1919 r. został podpisany układ rozejmowy. 25.04.1920 r. polska armia rozpoczęła ofensywę w kierunku Kijowa. Tam w maju wojska bolszewickie przeszły do kontrofensywy a oddziały generała Rydza Śmiałego wycofały się z Kijowa a następnie na zachód. 4 lipca 1920 r. na północnym odcinku frontu rozpoczęła się kolejna ofensywa tym razem pod dowództwem gen. Tuchaczewskiego. Armia Czerwona opanowała Mińsk i Grodno. Wkroczenie bolszewickich wojsk na ziemie polskie spowodowały przygnębiające wrażenie. W sejmie zaczęto atakować działalność Naczelnego Wodza J. Piłsudskiego. Doszło do kryzysu rządowego. Utworzono nowy rząd Władysławem Grabskim na czele. Z jego zaś inicjatywy powstała Rada Obrony Państwa z przewodniczącym w osobie Naczelnika Państwa (Piłsudski). Premier Grabski udał się na konferencję państw sprzymierzonych w Spa, aby uzyskać pośrednictwo od mocarstw zachodnich w rozmowach pokojowych z Rosją. Równocześnie wyraził zgodę na wycofanie polskich wojsk za tzw. linię Curzona. Linia ta w przybliżeniu odpowiadała granicy Królestwa Polskiego. W tym czasie międzynarodowa opinia niechętnie patrzyła w kierunku Polski. Delegacja polska, jaka w sierpniu 1920 r. udała się na pokojowe rozmowy do Mińska, usłyszała od strony bolszewickiej warunki, które ograniczały suwerenność i bezpieczeństwo jej ojczyzny. Między innymi żądano by Polska zmniejszyła liczbę wojska do 50 tys. żołnierzy.

Bitwa Warszawska. W sierpniu 1920 r. Piłsudski zarządził przegrupowanie polskich wojsk. Front północny pod wodzą generała Sikorskiego miał prowadzić działania nad Wisłą i Wkrą. Front środkowy z generałem Hallerem miał bronić Warszawy. Jednostki w Małopolsce Wschodniej bronić Lwowa. Rosyjskie wojska gen. Tuchaczewskiego zaczęły forsowanie Wisły na północ od Warszawy, zaś druga ich część ruszyła na Radzymin. 14 sierpnia Polacy opanowali Radzymin, a równocześnie bardzo ciężkie walki rozgrywały się o Wólkę Radzymińską. Śmierć poniósł tam duchowy dowódca żołnierzy, ksiądz kapelan Ignacy Skorupka. 16 sierpnia pod dowództwem Naczelnika Piłsudskiego doszło do uderzenie znad Wieprza, które spowodowało zniszczenie lewego skrzydła Armii Czerwonej. We wrześniu 1920 r. polskie wojska zwycięsko dotarły do Zbrucza oraz w rejon Mińska. W Rydze 18 marca 1921 r. podpisano pokój między Polską i Rosją oraz sprecyzowano wcześniejsze warunki. Między innymi wyznaczono przebieg wschodniej granicy (od Dźwiny do Zbrucza, następnie dalej rzeką Zbrucz, aż po jej ujście do Dniestru; wyłączając Mińsk Litewski), strony zrzekły się odszkodowań za poniesione straty wojenne, zagwarantowano wzajemne poszanowanie ustroju i suwerenności, ustalono że Rosjanie mają zwrócić Polsce zagrabione przez cara mienie kulturalne (archiwa, biblioteki, dzieła sztuki). Nadal ciągnął się polsko - litewski konflikt, dotyczył sporu o Wilno. W październiku 1920 r. na poufny rozkaz Piłsudskiego, generał Lucjan Żeligowski na skutek "fikcyjnego buntu" ogłosił, że z Wileńszczyzny zostaje utworzona Litwa Środkowa pod polską opieką. W 1922 r. sejm Litwy Środkowej postanowił włączyć Wileńszczyznę z Wilnem do Rzeczpospolitej. Oczywiście Litwa nie uznała tego wydarzenia co wywołało polsko - litewski konflikt, który ciągnął się przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. Prowadzone na wschodzie działania wojenne spowodowały, iż Polska trochę zaniedbała sprawę granicy zachodniej i północnej.

Traktat wersalski - 28 czerwca 1919r.:

1.Przyznawał Polsce Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie.

2.Nadawał Gdańskowi status Wolnego Miasta.

3.Zadecydował o przeprowadzeniu plebiscytów ludności na terenie Warmii, Mazur oraz na Górnym Śląsku.

Plebiscyt na Warmii i Mazurach miał miejsce w lipcu 1920 r. Do głosowania zostało dopuszczone 200 tys. emigrantów (97% z nich głosowało pod presją antypolskiej propagandy za przyłączeniem do Niemiec). Tym samym Warmia i Mazury pozostały nadal w Prusach Wschodnich. Polsce przyznano jedynie 8 gmin na tym terenie.

Natomiast o przynależność regionu Górnego Śląska toczyła się zawzięta walka polityczna. Pod czas konferencji pokojowej w Paryżu Niemcy nie zamierzali pozbywać się dobrowolnie kopalń i hut, jakie znajdowały się na Śląsku. Tak Niemcy jak i Polacy nie przychylnie patrzyli na mający się odbyć plebiscyt. Obie strony rozpoczęły przygotowania do walki zbrojnej. Przewaga była po stronie Niemiec, posiadały one bowiem wojsko, policję, władzę administracyjną. Natomiast Polska Organizacja Wojskowa (POW), działająca na Górnym Śląsku organizowała Polaków, gromadziła broń. Wszelkie działania prowadzone były w wielkiej tajemnicy. W nocy 16 - 17 sierpnia 1919r. wybuchło pierwsze powstanie Śląskie, w powiecie pszczyńskim. Na obszarze Górnego Śląska trwał strajk generalny. Powstańcze walki objęły kolejne powiaty. Powstanie zakończyło się niepowodzeniem 24 sierpnia. Niemcy przeprowadziły pacyfikacje poszukując powstańców oraz ich rodzin. Z początkiem 1920r. na Śląsk przybyła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa. Zmuszono niemiecki władze aby opuściły plebiscytowy teren (22 powiaty - 2 mln. mieszkańców). Komisarzem Plebiscytowym z ramienia Polski został mianowany 20 lutego 1920 r. Wojciech Karfanty. W lipcu i sierpniu miało miejsce kilka starć sprowokowanych przez niemieckie bojówki. Pod hasłami samoobrony w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920r. wybuchło drugie Powstanie Śląskie. Swoją siłą oraz zasięgiem zadziwiło ono nawet Niemców, objęło tereny od Odry po Małą Panew. Powstańcom udało się przejąć kontrolę nad większością terenu plebiscytowego. Cel jaki założyli sobie powstańcy został osiągnięty - Komisja Rządząca i Plebiscytowa złożona była w połowie z Polaków i Niemców. 20 marca 1921 r. odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku. Za połączeniem z Polską głosowało ok. 500 tys. osób, zaś za pozostaniem w granicach Niemiec ok.700 tys. Rząd angielski zaproponował żeby Polsce przyznać powiaty: rybnicki, pszczyński i część katowickiego natomiast cały górnośląski okręg przemysłowy zostawić Niemcom. Ślązacy odpowiedzieli na ten niekorzystny dla Polski podział strajkiem generalnym na Śląsku. W nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło kolejne, trzecie już Powstanie Śląskie. Dyktatorem tego powstania został Wojciech Korfanty, zaś na czele Komendy Naczelnej Wojsk powstańczych zasiadł płk Maciej Mielżyński. Krwawe i zaciekłe walki toczyły się na linii Odry a także o górę Świętej Anny. Pomimo zdecydowanej przewagi niemieckich wojsk powstańcom udało się utrzymać swoje pozycje na przedpolach Okręgu Przemysłowego. Do konfliktu w końcu włączyły się wojska państw sprzymierzonych, rozdzieliły walczące strony a następnie ewakuowały je z plebiscytowego obszaru. W październiku 1921 r. odbyła się Konferencja Ambasadorów, która zadecydowała o podziale Górnego Śląska. Polska uzyskała 29% terenu plebiscytowego. W sumie 3,225 km2 z Katowicami oraz większość kopalń, hut i fabryk Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W maju 1922 r. objęła te tereny w swoje posiadanie. Na teren Śląska wkroczyły polskie oddziały wojskowe pod wodzą generała Szeptyckiego. 28 lipca 1920 r. odbyła się Konferencja w Paryżu, na której tym razem dokonano podziału Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy. Przyznano Polsce ok. 1000 km2. 10 stycznia 1920r. Polska przejęła przyznaną jej część wybrzeża morskiego od Jeziora Żarnowieckiego po Orłowo. Wraz z linią Półwyspu Helskiego liczył on 140 km . Zaś granice otaczające terytorium II Rzeczypospolitej łącznie wynosiły 5529 km . Najdłuższą z nich była granica z Niemcami - 1912 kilometrów długości. W taki o to sposób w II Rzeczpospolitej ustalono wszystkie państwowe granice.