Od początku swojej politycznej działalności Hitler dążył do zniszczenia znienawidzonego przez siebie bolszewizmu. Planował też rozszerzenie niemieckiej przestrzeni życiowej na Wschód oraz militarne rozbicie europejskiej części Związku Radzieckiego. Nie bez znaczenia była chęć uzyskania dostępu do złóż ropy naftowej na Kaukazie i innych surowców. Zgodnie z pierwotnymi założeniami planu "Barbarossa" niemiecki atak na ZSRR miał nastąpić wiosną 1941 r. Jednak wojna prowadzona przez Niemcy na Półwyspie Bałkańskim (w Jugosławii i Grecji), spowodowała przesunięcie ataku na lato tego roku. Stalin sądził, że Niemcy nie zaatakują ZSRR dopóki nie zlikwidują konfliktu z Wielką Brytanią. Po zwycięstwie nad Francją Hitler rozpoczął koncentrację wojsk wzdłuż granicy ZSRR. Mimo, że wywiad radziecki donosił o planowanym ataku, to jednak agresja niemiecka z dnia 22 VI 1941 r. całkowicie zaskoczyła oddziały Armii Czerwonej. Plan inwazji na ZSRR zakładał tzw. wojnę błyskawiczną. Wehrmacht wspierany był przez oddziały sojusznicze: włoskie, fińskie, słowackie, węgierskie i chorwackie. Atak nastąpił na całej, liczącej 2700 km, linii frontu (od Norwegii aż po Morze Czarne). Atakami bombowymi nękane były radzieckie lotniska, dworce i miasta. Wojska niemieckie nacierały w trzech kierunkach. Wojska niemieckie zostały podzielone na trzy grupy. Północne natarcie miało na celu zaanektowanie krajów bałtyckich oraz Leningradu. Walczące w centrum frontu siły niemieckie miały zdobyć Moskwę. Oddziały na południu miały zająć żyzne tereny rolnicze Ukrainy wraz z Kijowem. Początkowo Armia Czerwona została zepchnięta do defensywy, a Niemcy szybko posuwali się w głąb ZSRR. Zniszczono radzieckie lotniska i znajdujące się na nich samoloty. Wojska niemieckie zajęły republiki bałtyckie (Litwę, Łotwę i Estonię). W sierpniu w rękach niemieckich znalazł się Smoleńsk. W początkach września rozpoczęła się trwająca 900 dni tzw. blokada Leningradu (trwała do I 1944 r.). 2 X ruszyła ofensywa na Moskwę. Problemem okazała się jednak jesienna rosyjska pogoda - obfite deszcze zamieniły drogi w błoto, w którym grzęzły niemieckie czołgi. Sytuacja poprawiła się wraz z nastaniem zimy, jednak już wkrótce Niemcom zaczął doskwierać mróz (dochodzący do -30°C) i śnieg. W listopadzie 1941 r. wojska niemieckie dotarły na przedpola Moskwy. Jednak Niemcom nie udało się jej zdobyć i już w XII 1941 r. wojska radzieckie przystąpiły do kontrofensywy, w wyniku której pochód wojsk niemieckich został zatrzymany. Dla ZSRR w walce z Niemcami okazało się utrzymanie ważności radziecko - japońskiego paktu o nieagresji (dzięki temu można było zasilić siły walczące z Niemcami oddziałami stacjonującymi na Dalekim Wschodzie) i atak Japończyków na Pearl Harbor w XII 1941 r. (oznaczało to przystąpienie USA do wojny USA po stronie aliantów). Po niepowodzeniu ofensywy moskiewskiej hitlerowska koncepcja wojny błyskawicznej uległa załamaniu. Niemcy zmienili swoją strategię. Postanowili zająć urodzajne ziemie ukraińskie i kaukaskie zagłębia naftowe. Latem 1942 r. ruszyła nowa ofensywa, w wyniku której Niemcy zajęli Krym i dotarli do Woroneża. Powstał front stalingradzki. Rozpoczęto wielomiesięczne walki o Stalingrad, który był ważnym ośrodkiem przemysłowym. Pod koniec września 6. Armia niemiecka pod dowództwem gen. von Paulusa opanowała większą część miasta. 19 XI 1942 r. wojska radzieckie, znajdujące się w okolicach miasta przystąpiły do kontrnatarcia. Znajdujące się w mieście wojska niemieckie zostały otoczone przez Armię Czerwoną. Hitler nie zgodził się na odwrót niemieckich oddziałów, tym samym zostały one uwięzione w "kotle stalingradzkim". Ostatecznie (2 II 1943 r) niedobitki 6 Armii niemieckiej kapitulowały. Zatrzymanie ofensywy niemieckiej na Kaukazie i na d Wołgą uważa się za zwrotny moment w dziejach II wojny światowej. Stalin nalegał by alianci zachodni utworzyli we Francji drugi front europejski, lecz zamiast tego wojska amerykańsko - brytyjskie lądowały w Afryce, zadając tam klęskę oddziałom niemiecko - włoskim. Latem 1943 r. Niemcy rozpoczęli koncentrację swych wojsk w okolicach Kurska. Celem operacji pod kryptonimem "Cytadela" było uderzenie na tyły Armii Czerwonej i utorowanie sobie drogi na Moskwę. Była to ostatnia próba utrzymania niemieckiej inicjatywy strategicznej na Wschodzie. Po kilku dniach ofensywa niemiecka została przełamana, a wojska radzieckie przeszły do kontruderzenia. W rejonie Kurska doszło do największej bitwy pancernej drugiej wojny światowej, zakończonej klęską wojsk niemieckich.
