Wstęp: Charakterystyka II wojny światowej.

1.Główne spotkania Wielkiej Trójki:

  1. w Teheranie
  2. w Jałcie
  3. w Poczdamie

2. Zakończenie II wojny światowej oraz ustalenie jałtańsko - poczdamskiego porządku .

Wstęp: Charakterystyka II wojny światowej.

Gdy Wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę a następnie we wrześniu 1939r. alianci przeprowadzili lokalne działania w Zagłębiu Saary, na zachodnim froncie nastał długotrwały okres spokoju. W tym okresie, zwanym dziwną wojną, prowadzono jedynie działania rozpoznawczych patroli a ogień wymieniano tylko sporadycznej. Małą aktywność również wykazywało lotnictwo. Po brytyjskim nalocie na niemieckie bazy okrętów wojennych w dniu 4 września 1939r. francuskie i brytyjskie samoloty zrzucały na III Rzeszę jedynie ulotki. Wielka Brytania i Francja liczyły na to, że wojenny pożar ominie Zachód. Bazowały one na swojej przewadze w potencjale przemysłowym oraz zasobach surowcowych. Miały nadzieję, że Niemcy zwrócą swoją agresję w innym niż Zachód kierunku. Stąd też wojenne przygotowania aliantów prowadzono bez zbytniego pośpiechu. Życie w zachodnioeuropejskich państwach przebiegało prawie normalnie. Dostrzegalnym skutkiem wojny stało się jedynie zaostrzenie politycznej walki. Rządzące we Francji i Wielkiej Brytanii koła, w jakich nadal przeważali zwolennicy appeasement (czyt. epizment czyli zaspokajanie żądań przeciwnika), widząc ogromne zagrożenie dla swoich interesów w niemiecko-radzieckich porozumieniach, podjęły się ostrej krytyki radzieckiej polityki. Swoje główne nasilenie ta akcja przyjęła po wybuchu radziecko-fińskie wojny. Jednocześnie zostały wszczęte represje przeciw angielskim i francuskim komunistom. W wyniku tych działań zdelegalizowano Francuską Partię Komunistyczną. Mniejsze państwa regionu natomiast, ogłosiwszy neutralność, starały się pozostać poza obszarem konfliktu wojennego. Z kolei za Oceanem, w Stanach Zjednoczonych, ogromny wpływ na politykę w dalszym ciągu miała zasada izolacjonizmu. Amerykański kapitał nie widział interesu w bezpośrednim zaangażowaniu się Stanów Zjednoczonych w II wojnę. Miał nadzieję natomiast, że wojna, tocząca się na innych kontynentach może mu przynieść poważne zyski. Dochodzi do tego fakt, że w amerykańskim społeczeństwie mocno rozwinęły się pacyficzne nastroje, zaś główną uwagę skupiały na sobie sprawy wewnętrzne, a szczególnie mające się odbyć w 1940r. wybory prezydenckie. Tymczasem hitlerowskie Niemcy, wykorzystując zupełny bezruch na Zachodzie, podjęły grę dyplomatyczną, miała ona wprowadzić państwa neutralne i przeciwników w błąd. 6 października 1939r., po zakończeniu w Polsce kampanii wojennej, Hitler skierował ofertę pokojową pod adresem zachodnich państw. Stwierdzał w niej, że dążył zawsze do zaprzestania polityki wrogości wobec Francji a także do porozumienia i nawet przyjaźni z Wielką Brytanią. Głosił, że Niemcy nie zagrażają brytyjskiemu imperium, nie kierują jakichkolwiek żądań wobec Francji czy Wielkiej Brytanii. Te obłudne propozycje Hitlera wprawdzie zostały odrzucone, ale jednak utwierdziły rządy zachodnioeuropejskich mocarstw w przekonaniu, iż ze strony III Rzeszy na razie nie grozi im większe niebezpieczeństwo. Tymczasem Hitler trzy dni po swoim pseudo pokojowym przemówieniu zatwierdził tajną dyrektywę zawierającą plany wojny na Zachodzie (Fall Gelb). Taki kamuflaż prawdziwych zamiarów niemieckiej strony potrzebny był w celu uzupełnienia strat, głównie w samolotach i czołgach, jakie wojska niemieckie poniosły w walkach z wojskiem polskim, jak również do odtworzenia rezerw oraz przygotowania się do nowych zadań. Alianckie naczelne dowództwo niczego nie podejrzewało, pomimo zachowania się niemieckiej marynarki wojennej. W październiku 1939r. działania wojenne ogarnęły akweny Morza Północnego, Morza Norweskiego i Oceanu Atlantyckiego. Niemcom zależało na zdezorganizowaniu zaopatrzenia w strategiczne surowce, które poprzez drogę morską, a głównie przez Atlantyk, przypływały do portów Francji i Wielkiej Brytanii. Zapoczątkowana wojna morska miała równocześnie zapewnić osłonę dla importu szwedzkiej rudy do Niemiec, przez Morze Norweskie i Północne. Zjednoczone floty Wielkiej Brytanii i Francji nie potrafiły na tym etapie wojny wykorzystać swej znacznej przewagi nad niemiecką flotą. Blokada morska wobec Niemiec była mało skuteczna. Zaś straty państw neutralnych i aliantów były bardzo dotkliwe. Niemiecka flota wojenna Kriegsmarine od września 1939r. do marca 1940r. zatopiła 403 statki o łącznym tonażu prawie 1,5 mln.

1.Głowne przejawy działania Wielkiej Koalicji:

A) Konferencja w Teheranie.

Konferencja w Teheranie miała miejsce w dniach 28 listopada - 1 grudnia 1943 r. Brała w niej udział cała Wielka Trójka: Churchill, Roosvelt i Stalin. Józef Stalin odwlekał spotkanie celowo, gdyż chciał w ewentualnych sporach przedstawić odpowiednie argumenty, jakimi na przykład miało być znaczące zwycięstwa radzieckich wojsk. Podstawowa kwestią omawianą na konferencji była decyzja co do utworzenia II frontu. Ustalono, że będzie to miało miejsce w maju 1944 r. w Normandii. Na spotkaniu Churchill po raz kolejny poruszył sprawę bałkańską, ale i tym razem odniósł porażkę. Natomiast zdecydowano o pomocy dla jugosłowiańskich partyzantów dowodzonych przez Josipa Broz Titę. Zagwarantowano również przyszłą suwerenność dla Iranu i Austrii. Stalin wyraził zgodę na wsparcie Amerykanów w wojnie z Japonią. Toczące się w Teheranie dyskusje dotyczyły też sytuacji w Niemczech i w całej Europie po zwycięskim zakończeniu wojny. Roosvelt zamierzał przeforsować swoją koncepcję podzielania państwa niemieckiego na pięć mniejszych państw. Wobec jednak zdecydowanego sprzeciwu ze strony przywódcy radzieckiego, dalsze rozmowy na ten temat na razie zostały zawieszone. Zaczęło być ponadto jasne, iż nie Wielka Brytania czy też Ameryka, ale ZSRR będzie obecnie dyktowało warunki. Wiązało się to z opóźnianiem otwarcia II frontu w Normandii, jak również z tym, że to radzieccy żołnierze w tym czasie walczyli oraz ginęli, wiążąc tym samym znaczne siły przeciwnika w walce. Polityka Stalina w stosunku do Polski i Jugosławii, jak również odmowa udziału w ofensywie na Bałkanach, dawały do myślenia, że dyktator radziecki przygotowuje grunt pod swoją przyszłą politykę w Europie Środkowo-Wschodniej.

W trakcie konferencji w Teheranie poruszona także została kwestia polska. Doszło do wstępnych ustaleń granic kraju. Członkowie konferencji wykazali całkowitą ignorancję co do żądań polskiego rządu emigracyjnego. W zgodzie z koncepcją Stalina wyznaczono zachodnią granicę Polski na linii Odra-Nysa Łużycka, z włączeniem Opolszczyzny, Gdańska, Warmii i Mazur. Pewien problem natomiast stanowiła wschodnia granica, gdyż przedstawiono odmienne koncepcje. Mianowicie Roosvelt wysunął pomysł linii Curzona jako granicy wschodniej. Natomiast Stalin żądał włączenia Prus Wschodnich do strefy wpływów Związku Radzieckiego. Churchill godził się aby Lwów znalazł się w granicach ZSRR. Podczas ostatniego dnia konferencji Roosvelt ponownie wrócił do kwestii polskiej, sugerował poprawę stosunków na linii Kreml a rząd Mikołajczyka w Londynie. Stalin zarzucał polskiemu rządowi emigracyjnemu współpracę z Hitlerem, co było zdecydowaną głupotą. Nie wywołało to jednak sprzeciwu ze strony zebranych. Natomiast zgodzono się, że Polska winna w przyszłości utrzymywać " przyjazne stosunki" z państwem moskiewskim. Oznaczało to w praktyce pełne podporządkowanie Polski Kremlowi. W Teheranie nie zapadły jednak ostateczne decyzje w polskiej sprawie.

B) Konferencja w Jałcie.

Kolejna już konferencja Wielkiej Trójki w składzie, po raz ostatni: Stalin, Churchill, Roosvelt, odbywała się w dniach 4 - 11 lutego 1945 roku w Jałcie na Krymie. Udział w niej brali także ministrowie spraw zagranicznych, szefowie sztabów oraz kilka grup doradców. Gospodarzem konferencji był Józef Stalin, było to wystarczającym dowodem tego, iż pozycja ZSRR na międzynarodowej arenie, w obliczu szybkiego zwycięstwa Armii Czerwonej, poszła zdecydowanie do góry. Pozycję swą utraciła tymczasem Wielka Brytania. Oczywiście brała udział przy podejmowaniu decyzji, jednak głos Churchille'a był dosyć mało znaczący. Jasnym stało się, że rozgrywka o wpływy w Europie oraz na świecie, będzie się rozgrywać pomiędzy dwoma mocarstwami: Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Radzieckim.Konferencja jałtańska miała za cel przyjęcie skoordynowanych działań wojskowych w końcowym okresie wojny. Padało tu wiele ważkich decyzji. Niemiec zdecydowano podzielić na cztery okupacyjne strefy: francuską, brytyjską, amerykańską i radziecką. Podobnie podzielono też Berlin. Strefami okupacyjnymi miała zarządzać Sojusznicza Rada Kontroli. W trzy miesiące po skapitulowaniu przez Niemcy ZSRR podjął decyzję aby przystąpić do walk toczonych z Japonią. W zamian za to miał dostać prawa do Wysp Kurylskich, oraz uzyskać wpływy w Mongolii i Korei Północnej. Podjęto decyzję ostateczną w sprawie powołania Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) na miejsce Ligi Narodów. W skład ONZ miało wchodzić pięciu stałych członków, były to Chiny, Francję, Wielką Brytanię, USA oraz ZSRR. Zadecydowano, że każdy z członków ONZ-u posiada prawo do "weta", a decyzje muszą zapadać jednomyślne. Po raz kolejny jednak teoria nie uzyskała pokrycia w praktyce... Sprawie polskiej zostało poświęcone najwięcej czasu. Wywołała ona też najwięcej nieporozumień. Jeżeli chodzi o wschodnią granicę Polski, utrzymano ustalenia z konferencji w Teheranie i zatwierdzono ją na linii Curzona, z marginalnymi odchyleniami 5-8 km na korzyść Polski. Natomiast granica zachodnia objęła większe obszary niż wcześniej to ustalano, włączono bowiem pewne tereny III Rzeszy. To wszystko dokonywało się za zgodą Stalina, który chciał zwiększyć terytorialne zdobycze Polski na zachodzie, a miało to pewne związki z przyszłymi jego planami co do państwa polskiego. Zadecydowano, że polski Rząd Tymczasowy, który działał na terenie państwa i był w opozycji do emigracyjnego rządu, winien się nazywać Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Miał się składać z członków promoskiewskiego, komunistycznego PKWN-u oraz przedstawicieli emigracyjnego rządu w Londynie. Nowy rząd został zobowiązany przeprowadzić w Polsce wybory powszechne wolne i demokratyczne. Tak dalece idącą naiwność przywódców mocarstw zachodnich szokowała opinię publiczną. Mocarstwa te uzależniały polską sytuację od widzimisię Stalina. W lutym 1945 roku londyński rząd emigracyjny wydał oświadczenie, w którym stwierdzał, że decyzje podjęte w Jałcie nie są dla polskiego narodu wiążące.

Wszystkie decyzje na konferencji w Jałcie podejmowało tylko kilku polityków, przywódców największych mocarstw. Żadna z poruszanych spraw nie była dyskutowana z zainteresowanymi mniejszymi państwami, które nie zostały dopuszczone do rozmów Wielkiej Trójki. Właściwie ustalone decyzje narzucono tym państwom nie pytając ich o zdanie. W taki właśnie sposób państwa niby wyzwolone przez radziecką Armię Czerwoną, pozostały pod kontrolą Moskwy. Przez długie lata, do upadku w 1989-90 komunizmu, Europa pozostawała podzielona na 2 bloki. Jeden z nich (tutaj też Polska) był pod samowładczym panowaniem ZSRR, a przy niemym przyzwoleniem zachodnich mocarstw, tkwiących w przekonaniu o właściwości nowego podziału świata.

C) Konferencja w Poczdamie.

W dniach 17lipca - 2 sierpnia 1945 roku miała miejsce trzecia, zarazem ostatnia już konferencja Wielkie Trójki. Odbyła się w zmienionym składzie. Roosvelta, który zmarł w kwietniu 1945 roku zastąpił następny prezydent USA - Harry Truman, natomiast potem w czasie obrad Churchilla zastąpił kolejny premier Wielkiej Brytanii - Clement Attlee. Strona radziecka była niezmiennie reprezentowana przez Józefa Stalina. Głównym problemem stały się losy byłej III Rzeszy. Został potwierdzony podział z Jałty na 4 strefy okupacyjne a także taki sam podział stolicy. Powołana Sojusznicza Rada Kontroli miała pracować nad zmianami, zaś w samym Berlinie pracowała Sojusznicza Komendatura. Zadaniem tych organów było głównie przeprowadzenie tak zwanych "4D":

1. Demilitaryzacja - zupełne rozbrojenie kraju

2. Denazyfikacja - likwidacja partii i władzy hitlerowskiej

3. Dekartelizacja - likwidacja wspierających Hitlera karteli

4. Demokratyzacja - odbudowa politycznego życia na zasadach demokratyzmu

Podjęto też postanowienia o ściganiu oraz sądzeniu zbrodniarzy wojennych, a także o wysokości oraz formach wypłaty odszkodowań dla państw poszkodowanych w trakcie wojny z Niemcami.

W Poczdamie również poruszono kwestię Polski. Potwierdzono wyznaczoną na linii Curzona granicę wschodnią, oraz zachodnią na linii Odra - Nysa Łużycka, z włączeniem Świnoujścia i Szczecina, oraz Gdańska z okręgiem a także część południową dawnych Prus Wschodnich (Warmia, Mazury). Zarządzono przeprowadzenie przymusowej repatriacji niemieckiej ludności z polskich ziem oraz gwarantowano wypłatę odszkodowań od Niemców. Za wyłącznie legalny został uznany Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, tym samym wycofano uznanie dla rezydującego w Londynie rządu emigracyjnego. Postanowienia tyczyły się też prowadzenia dalszej wojny z Japonią, do momentu jej bezwarunkowej i całkowitej kapitulacji. Stworzono Radę Ministrów Spraw Zagranicznych, w której udział mieli ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Chin. Miała ona za zadanie koordynować międzynarodową współpracę aby na zawsze już osiągnąć ład i spokój w Europie. Wydawało się, że Wielka Koalicja to dobry przykład na to, że w obliczu słusznej sprawy jedność jest najważniejsza, bez względu na podziały czy to ideologiczne, czy systemowe, że priorytetem jest osiągnięcie spokoju i ładu, w celu uchronienia życia ludzkiego od niepotrzebnego zagrożenia i ryzyka. Tymczasem jedność Wielkiej Trójki była tylko złudzeniem. W momencie gdy oficjalnie ci wielcy politycy pochylali się nad budową nowego wspaniałego ładu na świecie, każdy po cichu dążył do realizacji własnych celów i chciał doprowadzić do tego aby obrót spraw okazał się dla niego korzystny. Wielka Koalicja spełniła swe główne zamiary - pokonane zostały wszystkie wrogie państwa osi: Niemcy, Włochy i Japonia, wojna zaś dobiegła końca. Natomiast wzniosłe hasła Karty Atlantyckiej, będące podstawą utworzenia Wielkiej Koalicji, były papierowymi hasłami, ponieważ zbyt wielkie były rozbieżności ideowe państw wspólnoty. Niedługo okazało się, iż koalicje wielkich mocarstw, a także jedność w powojennej Europie, są zbyt kruche oraz nietrwałe, dowodem czego była zimna wojna.

2. Zakończenie II wojny światowej oraz ustalenie jałtańsko - poczdamskiego porządku.

II wojna światowa zakończyła się 2 września 1945 roku kapitulacją Japonii. Zasady powojennego ładu terytorialnego i politycznego w Europie już wcześniej zostały określone, na konferencji w Poczdamie w dniach 17 lipca-2 sierpnia 1945r. Na mocy podpisanego wtedy układu Niemcy miały się poddać demilitaryzacji, denazyfikacji (która miała na celu wykorzenienie faszyzmu z życia politycznego Niemiec) , demokratyzacji i decentralizacji gospodarki. Oznaczało to zlikwidowanie

wszystkich niemieckich wojskowych formacji a także zniszczenie albo oddanie sprzymierzonym przemysłu zbrojeniowego, sprzętu wojskowego i broni. Partia faszystowska oraz wszystkie związane z nią organizacje miały być zlikwidowane, zakazano rozpowszechniania narodowosocjalistycznych poglądów, zaś faszystowscy przywódcy i zbrodniarze wojenni mieli pójść pod sąd. Układ poczdamski nakazywał Niemcom zrekompensowanie strat jakie wyrządził niemiecki naród innym narodom. Przeważająca część tych reparacji wojennych miała trafić do Związku Radzieckiego. Opierając się na wcześniejszej berlińskiej deklaracji Wielka Trójka ustaliła w Poczdamie nowe granice Niemiec. Prusy Wschodnie podzielono między ZSRR i Polskę, a nową wschodnią granicą Niemiec miała być linia Odry i Nysy Łużyckiej. Na południu wziąwszy pod uwagę decyzją o odbudowie austriackiego państwa a także anulowaniu układu monachijskiego, przyjęto granicę Niemiec sprzed 1938 r. Również na zachodzie pozostawiono granicę sprzed wojny. Na północy zaś przedwojenną granicę niemiecko-duńską. Jeżeli chodzi o kwestię Polski uczestnicy konferencji zdecydowali się uznać Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, którego podstawowym zadaniem było ustalenie granic Polski. O tym, iż zachodnią granicę Polski wykreślają Odra i Nysa Łużycka postanowiono w odrębnej umowie. Zgodzono się na powrót do Polski Gdańska oraz przyłączenie części dawnych Prus Wschodnich. Wschodnią granicę natomiast formalnie wytyczył polsko-radziecki układ graniczny podpisany 16 sierpnia 1945r, który mówił: że granica między Polską z ZSRR ustalona zostaje wzdłuż " linii Curzona". W trakcie II wojny światowej działania zbrojne trwały sześć lat, walki rozgrywały się w Europie, Afryce, Azji, na wyspach Oceanu Atlantyckiego i oceanu Spokojnego. Brało w nich udział 61 państw o łącznej liczbie ludności 1mld 700 ml. Zmobilizowano ok. 110 ml ludzi, ogółem wystawiono 1763 dywizje (państwa hitlerowskiej koalicji - 637 dywizji, a antyfaszystowska koalicja 1126 dywizji, z czego Związek Radziecki- 550 dywizji). Podczas II wojny światowej zginęło około 50 ml ludzi, a około 35 ml zostało rannych. Materialne straty jedynie w Europie wyniosły 260 mld dolarów (Związek Radziecki- 128 mld, Polska-50 mld). W rozgrywanych walkach brały udział wielomilionowe armie, składające się z wojsk lądowych, marynarki wojennej i lotnictwa. W czasie II wojny światowej na ogromną skalę rozwinięto produkcję wojennego sprzętu. W państwach uczestniczących w wojnie przemysł wyprodukował 330 tysięcy czołgów oraz ponad 600 tysięcy samolotów. Pośród wszystkich krajów antyfaszystowskiej koalicji Polska odniosła największe straty w ludziach (6,028 ml osób z 22,8 ml ogółu ludności) a także straty materialne (38% majątku narodowego). Wskaźnik biologicznych strat Polski był najwyższy w całej Europie, wyniósł bowiem 220 osób na 1 tysiąc mieszkańców. Dla Związku Radzieckiego wskaźnik ten wyniósł 116 osób, dla Francji 15, dla Wielkiej Brytanii 8 a dla Stanów Zjednoczonych 2,9.

Najważniejszym skutkiem II wojny światowej było zniszczenie faszyzmu i utworzenie radzieckiego imperium. Osłabienie uległ system kapitalistyczny. Państwem, które jako jedyne wzmocniło swą pozycję w kapitalistycznym świecie stały się Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Następstwem również II wojny światowej była zupełna likwidacja systemu kolonialnego oraz powstanie państw tak zwanego Trzeciego Świata. Bardzo poważnym zmianom uległa mapa polityczna świata. Pod wpływem Związku Radzieckiego lewicowe siły objęły władzę w Polsce, Czechosłowacji, Rumunii, Bułgarii, Jugosławii, Albanii, na Węgrzech, w Wietnamie, Korei Północnej i Chinach, tworząc w ten sposób na kilkadziesiąt lat blok komunistyczny.