Okres w kulturze europejskiej zwany odrodzeniem często używano także nazwy renesans, to początek powrotu do dokonań starożytności, fascynacji antykiem i kulturą antyczną. Była to opozycja to poglądów proklamowanych przez średniowiecze. Początek renesansu datuje się na XIV wiek na terenie Włoszech, skąd kolejno przez kolejne lata rozpowszechnił się na pozostałe państwa europejskie: Francję, Niemcy, Wielką Brytanię i resztę państw europy zachodniej. Stopniowo także docierał na tereny Polski, głownie za pośrednictwem przebywających za granicą polskich żaków, którzy wzory nowej epoki przenosili na ziemie polskie. Pierwszym który uległ nowym prądom był podobno Długosz, choć pozostał przedstawicielem epoki średniowiecza. Druga połowa XV wieku to okres dojrzewania renesansu w Polsce za czasów królów Kazimierza Jagiellończyka, kolejno Jana Olbrachta i w końcu Aleksandra. Aczkolwiek kunszt prawdziwego renesansu to okres początku XVI wieku.
Humaniści zmienili światopogląd na świat i jego otoczenie, gdzie stawiano człowieka w centrum zainteresowania. Choć renesans nie wznosił wiele nadzwyczajnego bowiem wiele owych prądów było znanych w mrokach średniowiecza, lecz w okresie średniowiecza były ukrywane ze względu na krytykę ze strony kościoła.
Pośród humanistów doniosłą role odgrywało nadrzędne hasło tej epoki "carpe diem" czyli chwytaj dzień, korzystaj z życia, chwytaj rozkosz i przyjemność. Co jest diametralnie innej od do tej pory lansowanej przez kościół postawy ascetycznej. Aczkolwiek humaniści dalej pozostawali wierni chrześcijaństwu i nie uważali się za wrogów kościoła. Odrodzenie to powrót do haseł, wzorów starożytnych kultur zwłaszcza cywilizacji greckiej. Prym w utrwalaniu oświecenia wdrażaniu jego haseł w życie na ziemiach polskich był m.in. Grzegorz z Sanoka, który w swoim domostwie zaprażał na dyskusje światopoglądowe. Wśród uczonych tego okresu zasadniczy piedestał wysuwa się postać Mikołaja Kopernika z Torunia. Absolwent uczelni w Krakowie a także w Padwie zasłynął w świecie jako twórca teorii heliocentrycznej. Człowiek, który zatrzymał ziemie a poruszył słonce. Kopernik nie tylko wysunął śmiała tezę, ale także potrafił ja udowodnić poprzez szczegółowe eksperymenty i pomiary. Lecz jego odkrycia w dziedzinie astronomii nie były jedynymi jego wybitnymi dokonaniami, wszechstronnie utalentowany zajmował się także poezja, ekonomia a także sztuka batalistyczna.
Innymi wielkimi uczonym tego okresu w zakresie nauk ścisłych połowie XVw., byli astronomii Marcin Biem z Olkusza a także Wojciech z Brudzewa. Postęp dotyczy także nauk związanych z geografia i biologia. Z zakresu geografii mamy przedstawiciela w osobie Maciej z Miechowa, twórca sławnej w całym świecie dzieła "Tractatus de duabus Sarmatiis", a także w sferze biologii Jan Stanko, twórcą potomnej księgi o faunie w Polsce. W literaturze pięknej, tworzonej jeszcze w obowiązującej łacinie, warto zwrócić uwagę na postacie Mikołaja z Husowa był biskupem z płocka, Jan Dantyszek człowiek dyplomacji wywodzący się z Gdańska i najzdolniejszy z tej grupy Klemens Janicki poeta i twórcą dzieła "O życiu własnym".
Choć w odrodzeniu nie powstały jeszcze znaczące herezje a okres reformacji miał dopiero jeszcze nadejść. Choć powoli dojrzewała myśl o zmianach religijnych, choć czasy wystąpień Lutra miały dopiero nadejść.
Humaniści i związane z nimi odrodzenie będą miały wpływ na ziemie polskie w okresie całego XVI wieku a także w pierwszych latach XVII wieku. Aczkolwiek, gdy zastanowimy się na oddziaływaniem humanizmu na Polskę, to wspomoże się niewątpliwie do wprowadzenia języka polskiego do powszechnego użytku, choć możemy odnaleźć silne powiązania słowotwórcze z panującym wówczas w całej europie łaciny. Humanizm miał tez wpływ na życie codzienne, wprowadził poluzowanie obyczajów, choć bez nadmiernych skrajności w aspektach moralnych.
