Odrodzenie (renesans), z franc. renaissance - to okres w historii sztuki i kultury trwający od XIV do XVI wieku. Termin ten dla określenia epoki po raz pierwszy został użyty w XVIII wieku we Francji. Początkowo określał wzory i zapożyczenia włoskie, które pojawiły się we francuskiej sztuce. Pojęcie to było także związane z pojawieniem się nowej literatury (dotychczas niedocenianej), za panowania Franciszka I. W tym znaczeniu przyjęła ja nauka niemiecka i upowszechniła za sprawą J. Buckhardta i jego dzieła Kultura Odrodzenia we Włoszech (wyd. 1860 r.). Koncepcja, którą przedstawił Buckhardt, była przyczyną licznych sporów i polemik. Według autora renesans miał być początkiem nowej epoki - nowożytności, która przeciwstawiała się ideałom średniowiecza.
Swój początek odrodzenie miało we Włoszech. Stąd zaczęło się rozprzestrzeniać na inne kraje Europy.
Powoli odchodzono od wzorców i średniowiecznych poglądów na życie człowieka. Zmiany dotknęły również życia codziennego. Na pierwszy plan wysunęła się jednostka ludzka. Rodził się humanizm.
Humanizm (z łac. humanus - ludzki) - to prąd umysłowy i kulturalny okresu renesansu, nawiązujący do starożytnej wiedzy o człowieku, zawartej w filozofii i literaturze. Humanistas było określeniem sprawności ludzkiego ciała oraz zdolności twórczej człowieka.
Humanizm przeciwstawiał teocentrycznej kulturze średniowiecza, zainteresowanej Bogiem, człowieka, który miał być ośrodkiem i celem świata (antropocentryzm). Wszystko co działo się w przygodzie miało się dziać ze względu na niego i przez niego.
W XVI wieku wzrosło zainteresowanie starożytną Grecją i Rzymem. Uczeni często podróżowali, głównie do cesarstwa bizantyjskiego. W tym kraju kultywowano tradycje starożytnych Grecji i Rzymu. Po 1453 roku, czyli po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, wyjazdy te stały się niemożliwe, więc przybysze z terenów wschodnich, przyjeżdżali do Włoch, propagując tu kulturę starożytną. Kultura antyczna i jej ideały odegrały dużą rolę renesansowej kulturze.
W okresie odrodzenia pojawiły się nowe prądy umysłowe i religijne. Największą burzę wywoła reformacja.
Przedstawiciele odrodzenia w Europie:
- Leonardo da Vinci - Mona Lisa, Ostatnia wieczerza, Dama z łasiczką
- Michał Anioł - Dawid, Mojżesz, freski w Kaplicy Sykstyńskiej, kopuła Bazyliki Św. Piotra
- Rafael Santi - Ukrzyżowanie, Trzy Gracje
- Erazm z Rotterdamu - Pochwała głupoty
- Niccolo Machiavelli - Książę
- Giordano Bruno - filozof, myśliciel
- Galileusz - astronom, fizyk, filozof
Przedstawiciele odrodzenia w Polsce:
- Jan Kochanowski - Odprawa posłów greckich, Treny
- Mikołaj Rej z Nagłowic - Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem, Żywot człowieka poczciwego; uważany z ojca literatury polskiej, autor słów: A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają
- Andrzej Frycz Modrzewski - O poprawie Rzeczypospolitej
- Mikołaj Kopernik - O obrotach sfer niebieskich; autor teorii heliocentrycznej
