Włochy przed rokiem 1861 nie stanowiły jedności. Były rozbite politycznie. To rozbicie było uwarunkowane również politycznie, gospodarczo i kulturowo. Poszczególne regiony Włoch, czy też państwa - miasta włoskie związane były z różnymi częściami ówczesnej Europy i do nich w pewnym sensie ciążyły. Te uwarunkowania sięgały już czasów starożytnych, gdy Rzym był imperium.

Tak więc możemy wyróżnić następujące "strefy:

  • Lombardię i Toskanię -które związały się mocno z krajami zachodniej Europy, zwłaszcza z Francją i Niemcami. była to strefa wysoko rozwinięta gospodarczo.
  • Wenecja - związana była z częścią wschodnią Europy,
  • Piemont i Sabaudia - region ten był silnie związany z Francją i jej kulturą,
  • Neapol i Sycylia - mieszały się tu wpływy kultury greckiej, rzymskiej, kartagińskiej, arabskiej i hiszpańskiej.
  • Państwo Kościelne - było najbardziej kosmopolityczne, uległo wpływom wielu kultur.

Wielkie znaczenie dla późniejszych wydarzeń, które doprowadziły do zjednoczenia Włoch, miały czasy napoleońskie. to właśnie cesarz Francuzów rozbudził świadomość narodową Włochów i uświadomił ich, że wszyscy mieszkańcy Italii powinni tworzyć jedno państwo. Droga do finału tych pragnień była jednak bardzo daleka i kręta.

Napoleon wyparł bowiem z północnej Italii wojska austriackie, a w miejsce okupacji austriackiej powołał tzw. republiki siostrzane, czyli takie które miały ustrój wzorowany na ustroju panującym w republice francuskiej. były to republiki: Cispadańska, Liguryjska, Lombardzka. Wkrótce, w 1797 roku republiki Lombardzka i Cispadańska zostały złączone w jedną - cisalpińską. Rozbudowana republika cisalpińska została w 1802 roku przemianowana na republikę włoską. W 1805 roku natomiast, tuż po koronacji na króla Włoch, Napoleon republikę przemianował na Królestwo. Po kolejnych zwycięstwach, już całe Włochy znalazły się pod panowaniem Napoleona. Dokonała się wówczas bardzo ważna rzecz. Otóż Włosi znaleźli się nareszcie w jednym państwie, chociaż oczywiście nie było jeszcze mowy o niepodległości. były to jednak czasy, do których później bardzo często wracano, dając je za wzór. Tak więc czasy napoleońskie były dla Włochów okresem niemal że mitycznym.

Ta rzeczywistość została jednak zburzona decyzjami kongresu wiedeńskiego, który w 1815 roku przywrócił panowanie austriackie na terenie Italii. W śród Włochów wzbudziło to oczywiście niezadowolenie, zaczęły więc powstawać z czasem organizacje, które za cel swoich działań stawiały zjednoczenie kraju. Było jedna kilka koncepcji drogi do tego celu. Przede wszystkim zwolennicy zjednoczenia dzielili się na tych, popierających walkę zbrojną lub na tych, osiągnięcie celu widzieli w legalnej drodze.

Karbonariusze i " mazzaniści" opowiadali się za republiką, do której doprowadzić miała akcja rewolucyjna. Siły umiarkowane opowiadały się natomiast za jakąś formą monarchii, obawiali się rewolucji.

Nadzieją umiarkowanych zwolenników zjednoczenia był nawet papież Pius IX. Wyobrażano sobie, że na czele zjednoczonego państwa stanie właśnie on. Inni z kolei opowiadali się raczej za kandydaturą króla Piemontu, Karolem Albertem. Piemont był bowiem jedynym państwem włoskim, który nie był związany z Austrią.

Decydującym dla tych planów okazał się rok 1848, czyli Wiosna Ludów. Wystąpienia we Włoszech bardzo szybko nabrały charakteru anty austriackiego. Swą szansę na działanie otrzymali więc zwolennicy zjednoczenia. Wtedy to okazało się, że kandydatura papieża jest nierealna. Pius IX nie mógł i nie chciał bowiem opowiedzieć się przeciwko katolickiej Austrii.

Pojawiła się więc szansa dla Karola Alberta. Król stał się szybko narodowym symbolem zjednoczenia. Wypowiedział wojnę Austrii, lecz bardzo się przeliczył. Po pomyślnym początku jego wojska zostały bowiem rozbite przez Austriaków pod Custozzą, w lipcu 1848 rok, a także rok później pod Nowarą. Ostatecznie król Karol abdykował na rzecz swojego syna Wiktora Emanuela II i uciekł do Portugalii.

Tak więc wobec klęski koncepcji zjednoczenia Włoch przez papieża lub Karola Alberta, do głosu doszła inna , trzecia inicjatywa - republikańska.

Nowy etap w historii zjednoczenia Włoch wiąże się z nazwiskiem hr. Kamila Cavoura. Człowiek ten pokierował politykę włoską na zupełnie nowe tory. W swojej polityce postawił na umiędzynarodowienie sprawy włoskiej i pozyskanie w tym celu Francji. Cavour w królestwie Sardynii ( Piemontu) był członkiem parlamentu i głównym doradcą Wiktora Emanuela. Od 1852 roku był premierem i ministrem spraw zagranicznych .

Największą zasługą Cavoura było wciągnięcie do swoich interesów Cesara Napoleona III. W 1859 roku zawarł więc tajny układ z Francją i rozpoczął wojnę z Austrią.

Dzięki zwycięstwom Francja przekazała Piemontowi Lombardię. Cavour chciał jednak osiągnąć jeszcze więcej. nie akceptował pomysłów Francji aby państwa włoskie zjednoczyły się na zasadach federacji z papieżem Piusem IX. Z pomocą przyszły mu powstania, które wybuchły w Romani, Padwie, Modenie, Toskanii. wszędzie tam zarządzono referenda w 1859 roku i opowiedziano się za połączeniem z Piemontem. Ruch zjednoczeniowy rozprzestrzeniał się po całych Włoszech. powstanie wybuchło na Sycylii i w Neapolu. Całe Włochy zgłosiły gotowość udzielenia pomocy powstańcom. Na czele kiepsko uzbrojonych ochotników, którzy wyruszyli w 1860 roku na Sycylię, stanął Garibaldi. Sycylia została szybko zajęta podobnie jak Neapol.

Teraz pojawiła się z kolei sprawa, w jaki sposób dojdzie do zjednoczenia Włoch i według czyjej koncepcji.

Od północy była to koncepcja monarchistyczna reprezentowana przez Cavoura i króla Wiktora Emanuela, od południa natomiast koncepcja republikańska, którą reprezentował Garibaldi i Mazzini.

Na dalszy rozwój wypadków postanowił nie czekać król Wiktor Emanuel, który ze swymi wojskami ruszył na południe kraju, we wszystkich miastach organizując plebiscyty. w czasie głosowania ludność opowiadała się za połączeniem z Królestwem Sardynii ( Piemontem). tak było również w Neapolu i na Sycylii. nie doszło więc do żadnej bitwy między zwolennikami różnych od siebie koncepcji zjednoczenia. gdy Wiktor Emanuel spotkał się z Garibaldim, ten wzniósł okrzyk " Niech żyje król!".

Po ogólnowłoskich wyborach do parlamentu, nastąpiła uroczysta proklamacja Królestwa Włoch. Stało się to w marcu 1861 roku. Na mapie Europy pojawiło się więc nowe państwo.

Włochy stały się monarchią konstytucyjną i tymczasowo jeszcze bez Rzymu i Wenecji obejmowały praktycznie cały Półwysep Apeniński. Był to kraj bardzo zróżnicowany pod względem gospodarczym i politycznym. Podzielony więc był na stosunkowo bogatą północ i biedne południe. Podobnie wyglądał podział ze względu na poglądy polityczne. Na południu przeważali zwolennicy Mazziniego i Garibaldiego, na północy natomiast więcej było zwolenników " piemontyzacji" kraju, czyli zaprowadzenie wszędzie liberalnych piemonckich praw i instytucji.

Rzym i Wenecja zostały przyłączone do Włoch w dwóch etapach. Miasta te nie weszły w skład państwa od razu gdyż w Wenecji stacjonowały cały czas wojska austriackie, a w Rzymie francuskie. Dopiero w czasie wojny prusko - austriackiej w 1866 roku Włochy stanęły po stronie Prus i pomimo niepowodzeń na froncie przyłączyły Wenecję razem z całą prowincją. klęska Francji w wojnie z Prusami spowodowała, że Francuzi wycofali się z Rzymu, a na ich miejsce wkroczyły wojska włoskie. papież zamknął się w swojej siedzibie i ogłosił się "więźniem Watykanu". Ludność Rzymu opowiedziała się w plebiscycie za przyłączeniem miasta do Królestwa Włoch. Rzym stał się stolicą zjednoczonych Włoch. Państwo Kościelne przestało istnieć.

Twórcy zjednoczenia Włoch.

Garibaldi Giuseppe - (1807 - 1882 )

Był głównym bojownikiem o zjednoczenie Włoch. był członkiem organizacji Młode Włochy. Uczestniczył w nieudanym powstaniu sabaudzkim w 1834 roku i walkach wyzwoleńczych w Ameryce Południowej w latach 1836 do 1842. Gdy wrócił do kraju walczył z Austriakami na czele oddziałów ochotniczych . W 1860 roku objął dowództwo nad wyprawą ochotników zmierzających na pomoc powstaniu, które wybuchło na Sycylii. Akcja ta doprowadziła do wyzwolenia południa Włoch spod władzy Burbonów i zjednoczenia Włoch. W 1862 roku objął dowództwo wyprawy na Rzym, a w 1866 roku uczestniczył w walkach z Austrią. Garibaldi wzywał do udzielenia pomocy Polsce w czasach powstania styczniowego i organizował legion ochotników. W 1870 roku jako dowódca ochotników uczestniczył w walkach przeciwko Prusom w obronie republiki francuskiej.

Mazzini Giuseppe - ( 1805 - 1872 )

Był włoskim rewolucjonistą, działaczem i zwolennikiem republikańsko - demokratycznego nurtu wyzwoleńczego we Włoszech. W 1831 roku założył w Marsylii tajną organizację Młode Włochy do walki o wolne, zjednoczone Włochy. Mazzini kontaktował się m.in. z demokratycznymi działaczami polskiej emigracji. w czasie Wiosny Ludów w 1848 roku uczestniczył w walkach w partyzantce Garibaldiego. Był zwolennikiem republiki. Sprzeciwiał się odrodzeniu Włoch pod berłem dynastii sabaudzkiej. W 1853 roku założył Parię Czynu, a w 1866 roku międzynarodową organizację alians Republikański.