Na progu XIX w. na terytorium polskim, które w wyniku trzech rozbiorów zostało podzielone między trzech zaborców, dochodziło do ciągłych konfliktów. Na arenie międzynarodowej wzrosła pozycja Prus i Rosji, a sojusz tych dwóch państw z Austrią dyktował nowy ład na starym kontynencie. Francja pod wodzą Napoleona wysunęła się na czoło politycznych działań. W 1807r. został zawarty w Tylży traktat pokojowy między Francją, Prusami i Rosją. Na jego mocy utworzone został Księstwo Warszawskie z części ziem polskich, które zagarnęły Prusy. Prusom pozostawiono jedynie północny fragment Pomorza, a Gdańsk został uznany za wolne miasto. Natomiast Rosji przyznano część powiatów podlaskich, z których utworzono obwód białostocki.
Jednak postanowienia traktatu z Tylży okazały się bardzo nietrwałe. Księstwo Warszawskie, chociaż formalnie było niezależne, to zostało w pełni podporządkowane Francji i Napoleonowi.
Nastąpił szybki rozwój armii. Szacuje się, że początkowo w wojsku było 45 tys.. żołnierzy, ale w szybkim tempie liczba ta wzrosła do 100 tys. Armia ta uczestniczyła w wyprawie Napoleona do Rosji, która jednak zakończyła się fiaskiem, a tym samym przekreśliła szanse na dalsze istnienie Księstwa Warszawskiego.
W 1813r. na obszar Księstwa wkroczyły rosyjskie wojska, a Aleksander I (car Rosji) powołał do życia Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego, która miała sprawować w Księstwie władzę (marzec 1813r.). W składzie rady znalazło się dwóch Rosjan, Niemiec, a także dwóch Polaków, którzy jednak byli protegowanymi cara. Dodatkowo powołano także przy Radzie Komitet Centralny złożony z przedstawicieli departamentów, który był organem doradczym i miał pomagać Radzie w kwestiach podatkowych. Poprzez powołane powyższych organów, zapisy zawarte w Konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807r. stały się martwe.
Tymczasem w Europie dochodziło do coraz większych napięć. Austrii i Prusom nie odpowiadało istnienie niezależnego Księstwa. W związku z tym dyplomata pruski i feldmarszałek Karl Friedrich Knesebeck przygotował plan, w którym zawarł swoje propozycje odnośnie nowego podziału polskich obszarów. W jego założeniach granica miała przebiegać wzdłuż Pilicy, Wisły, Narwi i Niemna. Swoje propozycje Prusy wznowiły jeszcze dwa razy (1831, 1863r.).
W 1814r. nastąpił zwrot w sytuacji politycznej na starym kontynencie, ponieważ wojska sprzymierzonych opanowały Paryż. Napoleon został zmuszony do opuszczenia Francji i zesłano go na Elbę. Wtedy też ujrzały światło dzienne plany Aleksandra I. Car rosyjski dążył do zjednoczenia wszystkich polskich ziem pod swoją koroną. Poszukiwał on wsparcia samych Polaków. Znalazł je u bogatej szlachty i arystokracji.
W maju 1814r. w Paryżu podjęto decyzje, że wszystkie ważne kwestie dotyczące ładu w Europie zostaną podjęte podczas kongresu, który odbędzie się w Wiedniu. Na miejsce spotkania wybrano stolicę Austrii, ponieważ to właśnie ten kraj najofiarniej walczył z wojskami Napoleona. To dzięki Austrii w 1813r. nastąpił zwrot w walkach, gdyż szala zwycięstw przechyliła się na korzyść koalicji. Państwo to uważane było również za ideologiczny filar prowadzonej wojny.
W 1815r. do stolicy Austrii przybyło prawie 100 tys. ludzi i 200 poselstw. Na kongresie pojawili się cesarz Franciszek I Habsburg i car Aleksander I Romanow, królowie: Prus, Danii, Bawarii i Wirtembergii oraz książęta, urzędnicy, ministrowie, żony, a także kochani oraz służba.
W delegacji car Aleksandra I znaleźli się również cudzoziemcy, m.in. Adam Czartoryski, Andreij Razumowski i Gustaw Stackelberg. Z Anglii przybył Robert Stewart (hrabia Castlereagh), a w trakcie trwania obrad zastąpił go Arthur Wellington, który poprowadził zwycięskie wojska pod Waterloo. Prusy reprezentował Karl Hardenberg (kanclerz) oraz Wilhelm Humboldt, a Austrię kanclerz Metternich. Z pokonanej Francji przyjechał były minister spraw zagranicznych w rządzie Napoleona- Talleyrand.
W trakcie trwania Kongresu omówione zostały kwestie m.in. Niemiec, Saksonii, Szwajcarii, Niderlandów i Księstwa Warszawskiego.
Sprawa Księstwa Warszawskiego okazał się bardzo absorbująca i trudna. Sposoby rozwiązania jego kwestii były omawiane w trakcie wielu narad i spotkań.
Dzięki staraniom Adama Czartoryskiego społeczeństwo Wielkiej Brytanii opowiadało się za powstaniem niezależnej Polski. Brytyjska burżuazja uważała, że istnienie osłabionej Polski pozwoli na utrzymywanie z nią korzystnych warunków państwowych. Jednak rząd brytyjski był innego zdania, ponieważ sądził, że idea powstania państwa polskiego jest praktycznie nierealna. Kwestia ta została poruszona jednak przez władzę, ale w obawie przed wzrostem rosyjskiej potęgi. Robert Stewart znalazł poparcie u Talleyranda. Francuz chciał zapobiec powstaniu silnego państwa niemieckiego (zwłaszcza powiększonego o Saksonie). Uważał, że należy dążyć do utrzymania niewielkich i słabych państw w Niemczech, które wzajemnie by ze sobą rywalizowały. Talleyrand popierał zatem pomysł, by do Niemiec w zamiast Saksonii przyłączyć obszary polskie. Francuz nie darzył narodu polskiego zbytnią sympatią i uważał, że nie należy im się własne państwo.
Odnośnie rozwiązania kwestii polskiej zostały zgłoszone przez Castelreagh'a trzy rozwiązania, które ujawnił 23 października 1814r. Postulował on przywrócenie państwa polskiego w granicach bądź to sprzed I rozbioru, bądź z 1791r. Trzecia opcja przewidywała taki podział Księstwa Warszawskiego, zgodnie z którym Rosja dostałaby obszary polskie po Wisłę. W zamian Aleksander I miał odmówić przyjęcia polskiego tronu, a Prusy miały nie otrzymać Saksonii. Propozycje te poparł Metternich, ale nie udało mu się nakłonić cara Rosji do ich aprobaty.
Upór Aleksandra I doprowadził do zawarcie między Francją, Austrią i Wielką Brytanią tajnego porozumienia, w którym wszystkie strony podjęły decyzje o wspólnych działaniach oraz o udzielaniu sobie nawzajem pomocy w razie ataku zbrojnego na któreś z państw. Następnie do przymierza dołączyła Bawaria, Hanower i Holandia.
W końcu Prusom przyznano jedynie część Saksonii, a zamian za Toruń, który był ważnym punktem strategicznym.
Spór o kwestię polską zakończył się kompromisem, który zawarto w akcie końcowym - dokumencie wieńczącym obrady Kongresu. Prusom przyznano 2/5 Saksonii, której zamieszkiwało ok. 850 tys. ludzi, Gdańsk, departament bydgoski oraz poznański, a także Toruń. Austrii przypadł w udziale okręg tarnopolski oraz saliny wielickie. Pojawił się natomiast problem z Krakowem, ponieważ żadne państwo nie chciało się zgodzić, by w obszarze Rosji znalazły się dwie polskie stolice. Ostanowiono więc utworzyć Wolne Miasto Kraków, cieszące się niepodległością i neutralnością, pod egidą trzech zaborców: Austrii, Rosji i Prus. Pozostały obszar Księstwa Warszawskiego został związany poprzez konstytucję z carską Rosją. To postanowienie zostało zawarte w artykule I aktu końcowego Kongresu z 9 czerwca 1815r.: "Artykuł I. Księstwo Warszawskie wyjąwszy te prowincje i okręgi, których przeznaczenie zgodnie z poniższymi artykułami jest odmienne, zostaje przyłączone na zawsze do Cesarstwa Rosyjskiego. Będzie ono na mocy swej konstytucji nierozerwalnie związane z Rosją i znajdować się będzie we władaniu Jego Cesarskiej Mości cesarza Wszechrosji, jego spadkobierców i następców po wsze czasy. Jego Cesarska Mość zamierza wedle swego uznania nadać ustrój wewnętrzny temu państwu, które będzie się znajdować pod specjalnym zarządem (...)."
Zapisano również, że car rosyjski otrzyma tytuł króla. Austria, Rosja i Prusy same miały zdecydować jaki zakres swobód otrzymają Polacy mieszkający na ziemiach podlegających zaborcom. Chodziło również o instytucje narodowe i narodową reprezentację.
Z ziem polskich, które przypadły Prusom, utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie. Jego powstanie miało ukrócić wszelkie sympatie Polaków wobec Rosji. Wielkie Księstwo Poznańskie otrzymało od pruskiego króla możliwość korzystania z przywilejów etnicznych, a także z "autonomii", którą sankcjonowało utworzenie sejmu i funkcji naczelnika. Te posunięcia miały zaspokoić narodowe aspiracje Polaków.
Podjęte na Kongresie Wiedeńskim decyzje odnośnie Księstwa Warszawskiego często nazywane są IV rozbiorem Polski. Jednak taki pogląd często spotyka się z krytyką, ponieważ w trakcie Kongresu podjęto decyzje odnośnie podziału ziem, z których złożone było Księstwo Warszawskie. Odnośnie pozostałych polskich obszarów żadne z państw nie zgłosiło żadnych zastrzeżeń, a kwestia odrodzenia Polski praktycznie przeszłą bez echa. Jedynie Castlereagh w oficjalnej nocie z 15 stycznia 1815r. napisał, że politycy brytyjscy popierają utworzenie Polski. Jednak słowa te były zupełnie bez pokrycia i miały jedynie zaspokoić niepokój brytyjskiego społeczeństwa. Na Kongresie Brytyjczycy nic w tej spawie nie postanowili.
Za jedynego twórcę Królestwa Polskiego można uważać cara Aleksandra I, który podejmował swoje decyzje w opozycji do rad swoich doradców. Aleksander I już wcześniej chciał utworzyć polskie państwo, w którym objąłby tron.
Wszystkie decyzje, które podjęte zostały na Kongresie Wiedeńskim zostały ujęte w jednym dokumencie. 9 czerwca 1815r. podpisano Akt Końcowy, do którego wprowadzono później liczne poprawki. Dokument ten znalazł się w Wiedniu dopiero 20 sierpnia 1815r. po tym jak wędrował po starym kontynencie w celu zebrania podpisów.
Poza zapisami dotyczącymi Polski na Kongresie podjęto wiele ważnych decyzji dotyczących państw europejskich. Francja powróciła do granic sprzed rewolucji francuskiej. Przywrócono w niej także monarchię i usankcjonowano powrót dynastii Burbonów. Królem Francji został Ludwik XVIII. Wielkiej Brytanii przyznano Cejlon i Maltę, a Austria w zamian za zrzeczenie się habsburskich Niderlandów (obecna Belgia) i swoich posiadłości w południowych Niemczech, dostała Wenecję, Salzburg i Lombardię.
Obszar nowoutworzonego Królestwa Polskiego wyniósł 128,500 km2, a zamieszkiwało na nim ok. 3,2mln. Osób (1816r.), a w 1829r. - już 4,1mln. Większość w Królestwie stanowili Polacy. Żydzi stanowili około 12% społeczeństwa, a tereny te zamieszkiwali również Litwini, Niemcy i Ukraińcy.
